Kerstmis 2021, Gent
Geachte heer Frank Vandenbroucke,
Op 24 december 2021 ontving ook ik mijn uitnodiging voor een zogenaamde ‘boosterprik’. Waar ik in 2020 erg gewetensvol de afstands- en hygiëneregels opvolgde (behoorlijk slopend, als alleenstaande!) en ik in de zomer van 2021 stipt op mijn vaccinatie-afspraken verscheen, voel ik me met betrekking tot deze booster ethisch enorm bezwaard. Ik had mij voorgenomen om u mijn bedenkingen via een brief te laten weten, zodra ik de uitnodiging had ontvangen. Bij deze dus.
Natuurlijk bent u op de hoogte van de enorme kloof die gaapt tussen de vaccinatiegraad in het rijke westen en die in arme landen. De laatste cijfers die ik hoorde (op de BBC?) spraken over 7% vaccinatiegraad in Afrikaanse landen. Soms lees of hoor ik ook lagere.
De kopman van de VN-Wereldgezondheidsorganisatie, Tedros Ghebreyesus, sprak al meermaals in woede en wanhoop de hele wereld toe om aan te klagen hoe rijke landen zichzelf bedienen van vaccins en daarbij ook de stocks opkopen die zouden kunnen dienen om landen in het Globale Zuiden te vaccineren1.
Doorheen heel 2021 waren ook de waarschuwingen legio die vertelden hoe het negeren van arme landen zou kunnen leiden tot het woekeren van gevaarlijke virusmutaties, die zich vervolgens vlot via internationaal luchtverkeer zouden kunnen verspreiden over de hele wereld, waarna ze onze eerdere vaccinatie-inspanningen teniet zouden kunnen doen.
En dan is er nog de stem van de farmabedrijven zelf. AstraZeneca verklaarde de pandemie vroegtijdig afgelopen, met als onderliggend doel de prijzen van de vaccins ‘marktconform’ op te trekken, om zo meer winst te kunnen maken.2
Dringende vragen van onder andere Indië en Zuid-Afrika om het intellectueel eigendomsrecht op de vaccins te schrappen, zodat men zelf aan de slag kon gaan om er lokaal voldoende te produceren, werden onder andere door Europa volledig geblokkeerd.3
Farmabedrijven halen vlotjes de kranten om hun vaccins als ‘boosters’ te promoten, alsof dat meer zou zijn dan pure marketing verpakt als nieuws. En tenslotte las ik in De Standaard over de structurele lobbykracht van Pfizer, dat steevast met de prijs van medicijnen eerst de winstmarges van het bedrijf helpt en dan pas de patiënt.4 Knack berichtte over winst van 1000 dollar per seconde voor de farmabedrijven.5 Een mooi verdienmodel toch, vaccins tijdens een pandemie…
Ik hoef niet dieper in te gaan op deze gegevens. Als u competent bent in wat u doet en u zich goed omringd heeft met experten, dan bent u veel beter dan ik op de hoogte van deze feiten.
U begrijpt ondertussen mijn weerstand en protest. Het is leerstof economie uit het eerste secundair dat het aanbod de vraag volgt, en omgekeerd, en dat de uiteindelijke prijs is wat de producent wil aanbieden voor wat de consument wil betalen.
België telt 11 miljoen potentiële vragers, met meer of minder enthousiasme. Onze portefeuilles zijn dikker dan die van de meeste Afrikanen, en dus gaan de vaccins en de boosters onze kant op, en niet richting Nigeria of Congo.
Met alle gevolgen van dien: had de omikron-variant zich wel in Zuid-Afrika kunnen ontwikkelen indien wij hun gelijkwaardiger van vaccins hadden bediend? Cynischer: had covid-19 er zo kunnen woekeren indien het land decennia eerder al eerlijker was voorzien van aidsmedicijnen, qua levering door diezelfde farmabedrijven toen al als ‘onrendabel’ ingeschat?
Ik ben geen dokter, dus weet ik veel, maar ik hoorde wel al meermaals uit de monden van experten dat het lichaam van iemand die qua immuniteit reeds volledig onderuit werd gehaald door onbehandelde hiv wel eens een ideale kweekvijver zou kunnen zijn voor talloze nieuwe virussen, de omikronvariant incluis. Wanneer leren we hieruit de nodige lessen?
Nu, ik heb het laatste half jaar al meermaals dit protest geuit op Facebook. Ik moet opmerken dat ik grotendeels alleen sta hierin. Ik begrijp die mensen die wijzen naar onze verantwoordelijkheid ten opzichte van onze eigen omgeving, of de eigen zwakkere gezondheid.
Het is genoteerd dat ‘minder eten niet helpt tegen hongersnood elders’. Mijn booster wordt hier aangeboden en mijn extra prikje helpt misschien om onze eigen situatie te verbeteren. Vandaar dus mijn twijfels.
Maar ik las ondertussen ook dat u eraan denkt om de ‘covid safe ticket’ te schrappen voor wie zich niet wil laten ‘boosteren’. Dan praten we al snel over het gebrek aan verantwoordelijkheid en burgerzin bij wie niet zonder meer akkoord gaat met prik drie of later prik vier. Maar wat met onze verantwoordelijkheid ten opzichte van de wijdere wereld?
Alle bovenstaande dingen weten wij allemaal perfect, omdat ze worden uitgeschreeuwd door mensen in het veld, professionele mensen die net als u proberen op te komen voor de belangen van hun eigen bevolking. Dat zijn mensen die gewoon de pech hebben gehad om geboren te worden in landen die te arm zijn om op te bieden tegen Europa of de VS.
Bespaart u mij alstublieft het ticket ‘onverantwoordelijk’ als ik hen niet zomaar mee wens te negeren. Een enorme olifant vertrappelt immers die kamer vol grootspraak en laat ons achter met een ruïne van morele superioriteit. Ik twijfel er niet aan dat de rekening volgt.
Ik merk een duivelse truc op van onze hersenen, om ons eigen gedrag aan de vraagzijde van dit hele verhaal, voor onszelf goed te praten: we zeggen “dat dit natuurlijk allemaal heel erg is, maar een ander verhaal, dat elders moet worden aangepakt en opgelost – maar neem ondertussen toch maar die boosterprik”.
Sorry – neen! De elf miljoen boosters die bij ons terecht komen zijn er effectief elf miljoen die niet voor Afrika werden geproduceerd. Het is alleen maar omdat dit onze onrustige harten sust dat wij deze twee thema’s cognitief scheiden.
Tabel: ourworldindata.org
En daarna, wanneer de samenleving is geboosterd, de zoveelste golf bedwongen is en iedereen de juiste documenten op zak heeft, zullen we praten over de belangen van de sectoren van de luchtvaart en het toerisme, en over het ‘mensenrecht’ om op reis te kunnen gaan.
Dan zal men met maskers en formulieren op vakantie gaan naar Kaapstad of Lagos, met het risico dat men huiswaarts keert met een ongenode gast waarvoor desnoods een nieuwe Griekse letter dient gereserveerd te worden. We zagen het al meermaals eerder. Googelt u pakweg Ischl.
Beste meneer Vandenbroucke: ik wens u maar al te graag te volgen in wat u van ons vraagt. Maar ik ben heel erg slecht in gehoorzamen aan geritualiseerd gedrag dat ons geweten sust maar ondertussen niet het probleem oplost.
Het maakt me erg weerspannig. Ik zou heel erg graag eindelijk eens beleid zien stijl: “voor elke booster die wij zetten, bezorgen wij één dosis aan Afrika.” Ik zal vervolgens de eerste zijn die zich aanbiedt voor een prikje.
Ook zou ik het appreciëren als onderwerpen zoals de lobbykracht van de luchtvaart en de horeca, tegen gezondheidsbelangen in, of het winstbejag van grote farmabedrijven tijdens een pandemie, niet zomaar onder de mat zouden gaan, maar eerlijk en open zouden worden geuit en bestreden.
Maar aangezien het erop lijkt dat het in vraag stellen van ongebreideld groeikapitalisme of van individuele ‘vrijheden’, ongeacht de kostprijs voor mens en milieu, moeilijker blijkt dan mensen terug te doen geloven in sinterklaas, laat ik het daar even bij.
Rest mij niks anders dan u mijn beste wensen aan te bieden voor een zo voorspoedig mogelijk 2022.
Met vriendelijke groeten
Mare Van Hove
