Zaterdag 21 en zondag 22 november 2015. Brussel, bezette stad.
De mindflip kwam er met die foto. Een ellenlange rij legervoertuigen, netjes achter elkaar, aan de beurs, in de autovrije zone. Zulke beelden associeerde ik tot voor kort met de staatsgreep van Boris Jeltsin, de terreur in Chili of de slachtpartij op Tien An Men. Tot voor kort dus. Sinds gisteren pronkt ook Brussel 2015 op het lijstje. Elk decennium zijn ijkpunt. Niet dat ik het uitzonderlijke tafereel in levende lijve heb mogen aanschouwen. Zaterdagavond probeerde ik wel met enkele vrienden af te spreken om in het centrum de ramptoerist uit te hangen. Tevergeefs. Ik bleef, zoals de meeste Brusselaars, thuis. Deuren en gordijnen toe. Planken vastgespijkerd op de ramen, zandzakjes voor de deur. Bajonet in de aanslag. De bom kan immers vallen. Terroristen hebben het op onze vrijheden gemunt.
De hele dag leek Brussel het decor uit een spaghettiwestern met Clint Eastwood. Doodstil en verlaten, snipers op de daken, militairen marcherend door de straten. Enkel de fantastische muziek van Ennio Morricone ontbrak. Op het ritme van laarzen, sloot de ene winkel na de andere de deuren, schortten theatergezelschappen hun culturele programma op en onderbrak de Mivb het ondergrondse vervoer. Een kaki dominofeffect. Als een olievlek joeg het een veelkleurig schilderpalet achter de gordijnen. De bom kan immers vallen. De dreiging is nabij.
In het buitenland raden ze de mensen af om naar Brussel te komen, en als het dan toch niet anders kan, om minstens de drukke plaatsen te vermijden. Iets gelijkaardigs kan je ook op http://diplomatie.belgium.be lezen. Maar dan gaat het bijvoorbeeld over Erbil, een stad in Iraaks-Koerdistan, op 50 kilometer van het kalifaat. Qua importeren van een conflict kan dat tellen. Maar de bom kan vallen. Beter een keer teveel gewaarschuwd, dan een keer te weinig.
“Zolang het nodig is”, luidt het antwoord van de minister. Geen kat die gelooft dat OCAD het dreigingsniveau terug naar 3 brengt zonder dat daarbij één arrestatie of iets van dezelfde orde verricht wordt. De komende uren staat er iets spectaculairs te gebeuren. Al die pendelaars moeten maandagmorgen toch veilig op hun werk geraken? De vakbond zou hier een statement kunnen maken. Want het is inderdaad wel stoer om in naam van de veiligheid iedereen in het weekend thuis te houden, theaterzalen en winkels te sluiten of metrostations te barricaderen. Als dat veiligheidsargument geldt voor de Brusselaars, dan toch ook zeker voor die tienduizenden pendelaars die, opeengestapeld in overvolle treinen massaal over Brussel worden gestort? Niet werken tot de overheid onze veiligheid kan garanderen. Het zou vonken geven. Waarschijnlijk zitten alle werkgeversorganisaties nu weesgegroetjes te bidden, opdat Jambon en de zijnen de terroristen vòòr maandagmorgen zouden klissen. Zodat het normale -economische- leven toch min of meer zijn gewone gangetje kan hervatten. Erst das Fressen und dan die Moral. Bom of niet.
Enfin gewone gangetje…. Het zou naïef zijn te denken dat twentyone-eleven geen invloed gaat hebben op ons dagelijkse denken en voelen. Hoe ongemakkelijk je jezelf voelt als er een man met lange baard en korte broekspijpen voorbij wandelt. En dat je jezelf vervloekt omwille van zulke onreine gedachten en gevoelens. Je hebt ook mensen die daar beduidend minder last van hebben, en hun bagger met veel plezier uitbraken over de sociale media. Tot nu toe een minderheid. Maar het spierballengerol van dit weekend gooit, op haar eigen manier, olie op een al tot op het bot rotte toestand. Het rijpt de geesten voor polariserend denken en haat. Volgens sommigen is het de fout van Mr Moureaux himself dat het centrum van Brussel werd omgetoverd tot een militaire kazerne. Het is slechts een trieste illustratie van dat type denken. We merken het hier al na één bomaanlag en heel de nasleep ervan. Ik vraag me af hoe het zit met dat gepolariseerd denken, en dus met haat, in steden zoals Bagdad, Damascus, Mosul of Bamako. Is het zo moeilijk om de opgang van fascistische organisaties in het Midden-Oosten en een groeiende sympathie ervoor bij moslims in het westen te vatten? Die mensen haten het westen. De bom valt immers elke dag. Eerder ginder, dan hier.
Waar nuance vervliegt, komen oorlogstrommen in de plaats. En of er geroffeld wordt. Daags na de aanslagen in Parijs, bombardeerde de Franse luchtmacht de hoofdstad van IS, Raqqa. Iets minder dan tweehonderdduizend zielen, nu niet alleen geterroriseerd door de fascisten van IS, maar ook geplaagd door Franse bommen. Honderden onschuldige mensen kwamen hierbij om. Duizenden nieuwe handen staan klaar om kalasjnikovs in ontvangst te nemen. Gedesillusioneerde jongelui, klaar om een bom te laten ontploffen, op een markt, op de tram, in een bioscoop of bij Manneken Pis.
Je weet als burger niet waarom het terreurniveau naar 4 is verhoogd. Het is ook logisch dat je zulke dingen niet weet. Die informatie moet, omwille van veiligheidsredenen, niet overal rondgestrooid worden. We gaan er van uit dat de overheid dit doet om haar bevolking te beschermen. En zo zou het moeten zijn. Maar toch volgende kanttekening. We weten namelijk niet met 100% zekerheid of de overheid het niveau naar 4 heeft verhoogd omdat er effectief een ernstige nabije dreiging is, of omdat men van heel die terreur-affaire gebruik wil maken om uitzonderlijke maatregelen even uit te testen om te zien hoe de bevolking, het middenveld en de oppositie daarop reageert. Een Belgische versie van de shockdoctrine van Naomi Klein. In andere landen werden rampen/aanslagen immers gebruikt om democratische rechten van de bevolking aan banden te leggen. Denken we maar aan de Katarinastorm in New Orleans, de aanslagen van 11/9 of de metroaanslagen in Londen. Het zou naïef zijn om onze huidige leiders niet tot zoiets in staat te achten. Ze hebben twee opties: ons zorgzaam beschermen, zoals het een overheid inderdaad behoeft, maar ook streven naar een totalitaire repressiestaat waar onze democratische rechten in balans worden genomen.
En deze twijfel, legt een groot probleem bloot: het totale wantrouwen van burgers ten opzichte van hun overheid. Deze bom is al ontploft. Lang geleden.
Gaetan Carlier
Leerkracht en inwoner van Brussel
