De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

De bank van het Vaticaan : oude koek, nieuwe koers of gewoon herkauwde oude koek ?
Mussolini, Banco ambrosiano, Bank van de kerk, Bank vaticaan, Witwassen, De bonis, Sindona, Heilige stoel, Calvi, Marcinkus, IRW -

De bank van het Vaticaan : oude koek, nieuwe koers of gewoon herkauwde oude koek ?

zaterdag 30 maart 2013 14:01
Spread the love

Het beheer van de Bank van het Vaticaan …… Alles voor mij, mij voor mijzelf ?

Als er nu twee dingen over het Vaticaan kunnen gezegd worden dan zijn het deze wel :

  • gebrek aan transparantie ; tot en met in 2013 rollen als bij wijze van spreken kopstukken van het Vaticaan vechtend over de grond over wat wel en over wat niet informatie mag worden vrijgegeven : ze zijn – al niet  allen – het eens over wat meer transparantie, doch ze weten niet hoeveel en waarin ; sommigen willen absoluut bepaalde potten gesloten houden ;
  • almacht door de cumul van pakken rechten, prioriteiten, machten …. edm.  ; het Vaticaan is een eigen staat, met een eigen rechtsgebied, een eigen bank, een eigen supermarkt (taksvrij, wat dacht u…) , een eigen politie, een eigen leger zelfs (al is het klein), een eigen onroerend goed patrimonium, recht op een eigen munt, eigen wetten, eigen regels, eigen hofhouding, eigen paus, eigen vlag, eigen hymne, eigen media…. en noem maar op ; het zelfs verenigt wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in één hand.

Het ontstaan van de Bank van het Vaticaan  …..  Gracie, Mussolini……. !

Het ontstaan van de Bank van het Vaticaan moet gesitueerd in de kontekst van het Italië van Mussolin. Met het zgn. “Lateraanse verdrag over Vatikaanstad” (1929) sloot Mussolini met de Kerk in Rome een deal om de spons te vagen over het verleden :

  • de kerk werd financiëel gecompenseerd met een schadevergoeding van 1 750 000 000 lire ; dat was in die tijd toch nog goed voor ongeveer 79 ton goud of 92 miljoen US$ ;
  • de schadevergoeding was er voor de in 1870 verloren gegane rijkdommen van de kerk.

Het geld werd door de kerk initiëel gebruikt voor twee doeleinden :

  • de uitbouw van een eigen administratie ; deze kreeg de naam de “Amministrazione Speciale della Santa Sede” (de Speciale Administratie van de Heilige Stoel) ;
  • beleggen (van de reserves en overschotten)  bij de “Amministrazione per le Opere di Religione” (de Administratie voor Religieuze Werken).

In 1940-42, jawel rond het begin van WO II, wordt de laatste administratie omgebouwd tot een echte bank : ze wordt de Instituto per le Opere di Religione (Instituut voor Religieuze Werken).

Het beheer van de bank van het Vaticaan, telkens weer …één bank(je) achteruit … zonder kus van de juffrouw ?

De bank van het Vaticaan kwam al meer dan eens in opspraak.

Ze is nochtans belangrijk want ze is een van de belangrijkste financieringsbronnen voor de inkomsten van de kerk in het Vaticaan.

Ze

  • is gevestigd in het Vaticaan ; ze zit in een ronde kleine toren aan de voet van het Apostologisch paleis ;
  • telt een hondertal werknemers ; in het totaal stelt het Vaticaan meer dan 2 800 mensen tewerk, dus dat is maar een klein deel van het personeel ;
  • had rond 2006 officieël een kapitaal van 450 miljoen euro, 3 000 000 000 € deposito’s voor ongeveer 1400 rekeningen of dus ongeveer 2,15 miljoen euro per rekening.

Het gaat dus duidelijk om een bank van het type private banker, met als gemiddelde klant high net worth individuals.

De opspraakmakende schandalen (soms meer gegrond dan andere) waarin ze door de pers genoemd sinds 1940 tot op heden, quasi zonder onderbreking, zijn o.a. de volgende : 

  • tijdens Mussolini : de bank van het Vaticaan financiert de veldtocht van Mussolini naar Ethiopië ;
  • voor, tijdens en in de marge van WO II : de bank deed zaken met ongeveer iedereen en met eender welk kamp via holdings in het buitenland o.a. via de Luxemburgse firma Grolux en de Zwitserse firma Profima en via acht Zuid-Amerikaanse bankinstellingen die het Vaticaan kocht via de Banco Sudameris in 1941 ;
  • tijdens WO II : volgens sommigen zou de bank van het Vaticaan – net overigens als sommige Zwitserse banken – het goud van de Duitsers (geroofd goud en goud uit de mond van vergasde joden, zwarten en zigeuners) ook in de wereldhandel gebracht hebben ; onder hen die dit citeren zijn er de advocaat Michael Hebeis, de historicus Michael Phayer…. ;
  • in de marge van het einde van WO II : de bank van het Vaticaan zou volgens sommigen een vooraanstaande rol gespeeld hebben in het mee helpen versassen en helpen ontsnappen van een aantal mensen die omwille van hun verleden gezocht werden  : Duitse nazi’s,  Italiaanse fascisten, Kroatische Ustasa-regeringsleden (met hun goud ter waarde van mogelijks tot 200 miljoen euro) ; allen vluchtten ze vermoedelijk of zeker op weg naar Zuid-Amerika ;  harde bewijzen zagen we zelf wel niet ;
  • jaren zeventig en tachtig : de topman van het IRW Paul Marcinkus, benoemd door paus Paulus VI,  wordt geacht bijna structureel samen te werken met Calvi en met de eerder louche Michele Sindona ; deze wordt banden met de maffia toebedeeld ;  de literatuur verwijt hen of een van hen ngl. van het geval van het wegsluizen van gelden van het Vaticaan buiten Italië (om belasting te ontduiken op kerkelijke gelden), het witwassen van maffiageld (tegen commissie), moordopdracht tegen advocaat-curator van de failliete Italiaanse Banca Privata Giorgio Ambrosoli in 1986 (dood als gevolg van het drinken van koffie met cyaankali in de gevangenis) …..  ;
  • in de jaren zeventig : de kerk controleert via haar bank een relevant deel van de Italiaanse economie : bankwezen, staalwezen, energieconcerns, onroerend goed …. de bank van het vaticaan had wel overal haar zeg in ; ze komt in opspraak wegens mogelijke betrokkenheid  bij omkoperij voor de bouw van de nieuwe luchthaven in Fiuminico ;
  • 1972 : de bank van het Vaticaan komt in opspraak omdat ze betrokken raakt via Sindona, haar CEO, bij een gerechtelijk onderzoek, aangeklaagd via Amerikaanse advokaten , voor een transactie van 14,5 miljoen US$ aan valse waardepapieren ;
  • 1974 : het privatieve imperium van (één van) de bankbeheerder(s) van de Paus, met name van Sindona gaat ten onder in 1974 na de financiële crisis die volgde op de oliecrisis in 1973 ; zijn hele private imperium gaat eraan : zijn twee kernbedrijven en banken, de Banca Privata Italiana en de Franklin National Bank (USA) gaan over kop en met hen volgt zijn privatief imperium grotendeels ook in de financiële put ; het werd Sindona te heet onder de voeten in Italië ; hij vlucht richting USA ; de pauselijke vertegenwoordigers lieten weten dat de IOR niets verloren had in de val van Sindona doch dit was deels onjuist, wederom volgens literatuur ; sommigen schatten de verliezen op minstens 30 miljoen US $ voor het Vaticaan ; er blijven dus alleen Calvi en Marcinkus over om de bank van het Vaticaan te beheren ;
  • jaren zeventig : de Banco Ambrosiano en Calvi worden genoemd als ondersteunende organisaties en personen voor de Contra’s in Nicaragua ;
  • jaren zeventig : de Banco Ambrosiano en Calvi worden genoemd als ondersteunende organisaties en personen voor de vakbond Solidarnosc in Polen ;
  • jaren zeventig : Calvi richtte in Nassau/op de Bahama’s de Casalpine Overseas bank op (de COB) die de Vaticaanse onroerendgoedbedrijven in Noord-Amerika en Zuid-Amerika zou beheren ;
  • jaren zeventig : Calvi richtte een pak postbusbedrijven of bedrijven met enkele een postbusadres en een secretaris of secretaresse voor de post op in belastingparadijzen, waaronder Panama ; via deze bedrijven werd volgens de literatuur geld witgewassen voor de maffia en/of geldtranascties doorgesluisd voor de betaling en afhandeling van wapenhandel en drugshandel ;
  • jaren tachtig : uit archieven zal later blijken dat de bank van het Vaticaan een spilfiguur was in het opzetten van rekeningen onder de benaming van een goed doel die de facto vooral christendemocratische politici moesten helpen geld op rekeningen te krijgen ; het geld werd volgens bepaalde literatuur gebruikt voor corruptieve doeleinden t.v.v. politici, bedrijfsleiders of voor partijfinanciering ; bij de betrokken hooggeplaatsten wordt systematisch de naam genoemd van de Italiaanse christen-democratische topman en overigens ook kort Italië’s minister-president Giulio Andreotti  ;
  • 1981 : de Banco Ambrosiano, een dochter van de bank van het Vaticaan,  komt in opspraak in een schandaal rond het witwassen van geld van de Italiaanse maffia naar Zuid-Amerika ;
  • 1982 : de bankier Roberto Calvi, directielid van de Banco Ambrosiano,  bijgenaamd “De Godsbankier“ of “De Bankier van God” krijgt zware problemen met het beheer van de Banco Ambrosiano ; Calvi laat aan de geldschieters een brief of letter of credit zien van de IOR ; wat hij evenwel noch toelicht noch laat zien is de tegenbrief die werd opgesteld tussen de Banco Ambrosiano en het IOR ; deze tegenbrief onslaat het IOR terug van de verplichtingen die het opneemt ; dit is dus boerenbedrog dus tegenover de schuldeisers, als we de kern van de zaak analyseren ;
  • 1982 : Calvi vlucht naar London want ook hem wordt het te heet in Italië ; hij wordt er tevens vermoed vermoord te zijn, wanneer men hem vindt, op 18 juni 1982, opgehangen met een koord aan de Blackfriars Bridge, een brug in London, in een (geënsceneerde) zelfdodingspositie en met bakstenen én 15 000 US $ cash in zijn zakken ; het Vaticaan was een van de belangrijkste aandeelhouders van die bank ; heel wat opmerkingen werden gehoord en neergeschreven rond mogelijke banden met maffia-leden of met de maffia zelf (de Cosa Nostra), met de loge P2 en de woorden postbusmaatschappijen, witwassen, offshorefirma’s, fraude, maffiageld, drugshandelgeld, corruptie, illegale partijfinanciering vallen in die kontekst met de regelmaat van een Zwitserse klok ;  zijn dood (…. of de zelfdoding….. of de moord … ?) werd nooit “opgelost” ; het gerechtelijk onderzoek dat werd geopend leverde niet echt iets op ; Licio Celli (logemeester) en Giuseppe Calo (maffiabaas), beiden uit Italië, werden vervolgd in 2005 in Rome voor de moord op Calvi maar in 2007 vrijgesproken ; zijn dood wordt verfilmd in de film Le Parrain III van Francis Ford Coppola ;
  • 1982 : de secretaresse van bankier Calvi, mevrouw Graziella Corrocher, “springt uit haar raam” uit de gebouwen van de Banco Ambrosiano ; ze overleeft het (ook) niet ; haar dood (of …. zelfdoding….  of moord….. ) werd ook nooit echt “opgelost”… ;
  • 1982 : het failliet van de Banco Ambrosiano van de Italiaanse kerk volgt finaal ; de aanleiding  van het faillissement is een vervallen vordering van 1,3 miljard USD van de Banca d’Italia ; het IOR is niet bereid om dit af te dekken en moet zelfs opletten niet mee te volgen in de put ; de reële put is ook ongeveer 1,2 tot 1,3 miljard US $, een gigantisch bedrag in 1982 ; sommigen wijten het failliet van de bank grotendeels of minstens deels aan de verwikkeling van de Banco Ambrosiano in de zaken van de ondertussen gevluchtte Sindona en zijn faillissementen ;
  • 1983 : de vijftienjarige Emmanuela Orlandi, onderweg van thuis naar de muziekschool,  wordt  op 22 juni vermoed ontvoerd te zijn door de maffia ; ze is de dochter van een medewerker van de bank van het Vaticaan ; ze is nooit teruggevonden ; haar lot en/of mogelijke dood zijn nooit opgelost ;
  • 1984 : het Vaticaan ontkent elke fout in het kielzog van de faillietverklaring van de Banco Ambrosiano ; vijf medewerkers worden gearresteerd wegens moord ; het Vaticaan beroept zich op immuniteit op basis van een oud verdrag en bekomt die ook ; toch zal het Instituut voor Religieuze Werken (het zgn. Institute per le Opere di Religione of het IOR / Institute for Religious Works of het IRW) een schadevergoeding betalen aan de schuldeisers van de gevallen bank ten bedrage van 244 miljoen US $ in het kader van een “dading” ; deze dading hield in dat het Vaticaan via het IOR zou betalen zonder enige vorm van schuldbekentenis enerzijds en dat de staat en het Vaticaan anderzijds ook de oude overeenkomst tussen Mussolini en de bank (met belastngsvrijdommen) terug zouden hernegociêren ; “do ut des”, geef opdat u zal gegeven worden ; in de publieke opinie kwam de Italiaanse premeier en socialist Craxi als overwinnaar uit de bus bij deze verplichting van het IOR om te ‘dokken’, doch de eigenlijke discrete winnaar van deze deal was kardinaal Agostino Casaroli, vrjmetselaar én Minister van Buitenlandse Zaken van de paus ;
  • 1986 : Sindona, een van “Gods bankiers”,  werd ondertussen uitgeleverd aan Italië waar hij in de gevangenis zit ; hij zal er sterven in 1986 na een dosis cyaankali in zijn koffie ;  zijn dood en/of zelfdoding en/of moord zijn nooit werkelijk opgelost ;
  • 1987 : de volledig nieuwbakken paus Johannes Paulus I wil volgens bepaalde bronnen komaf maken met het trio Marcinkus-Sindona-Calvi ; men vindt hem wat later dood, ten gevolge van een hartaanval ; hij was amper enkele weken paus…. ; de officiële doodsoorzaak is hartstilstand, volgens sommigen is de hartstilstand veroorzaakt door een externe oorzaak, mogelijks vergiftiging ; niets wordt evenwel bewezen ;
  • tot 1989 : alhoewel de bank van het Vaticaan bijna van schandaal naar schandaal liep, werd en bleef Paul Marcinkus  lange tijd, met name van paus Paulus VI tot en met paus Wojtyla, de absolute nummer één in het IRW tot 1989, vijftien jaar voor zijn dood ; over paus Wojtyla – Johannes Paulus II loopt het gerucht dat hij Paul Marcinkus bleef steunen…. als gevolg van een milde schenking van 100 miljoen US $ door de IRW aan de vakbond Solidarnosc in Polen ; het is een publiek geheim dat de paus en de top van de vakbond elkaar genegen waren ;
  • 1989 : Marcinkus wordt verplicht op pensioen te gaan en gaat gaan “golfen” ; hij wordt vervolgd door het gerecht in Italië wegens bedrog en bankroet doch hij wordt door het Vaticaan beschermd door hem op te nemen binnen de muren van het Vaticaan ;
  • 1989 : het Vaticaan duidt de lekenbankier Angelo Caloia aan als nieuw hoofd van het IRW ; hij wordt algemeen geacht te zijn benoemd om (nog maar eens) orde op zaken te stellen ; de toenmalige assistent van Marcinkus monseigneur Donato De Bonis blijft om Angelo Caloia te assisteren  ;
  • 1989 – jaren negentig : Donato de Bonis is nu echt de kernfiguur in het IRW ; hij regelt een parallelle boekhouding met fictieve begunstigden en letterlijk aparte boekhouding buiten de boekhouding van het IRW ; de begunstigden van de miljarden die erover glijden zijn vnl. christendemocratische politici in Italië en een aantal oede doelen ; de oorsprong ervan is in hoofdzaak corruptiegeld ;
  • begin jaren negentig :  het IRW kan een schandaal vermijden door nauw samen te werken met het gerecht rond een vermeende rol in de grote Enimont-fraude en corruptieschandalen in Italië, waarin ook Italiaanse hoge verantwoordelijken betrokken zijn ; het gerecht trok de stoute schoenen aan met de nationale en internationale actie “Schone Handen” of Mani Pulite” ; de paus voelt zich verplicht om De Bonis af te voeren doch (net zoals bij de vaststellingen bij seksueel misbruik bij anderen) wordt De Bonis gewoon elders in een “goed postje” benoemd : hij wordt bisschop en prelaat van de Orde van Malta (eiland in de Middellandse Zee) ;
  • 2006 : Marcinkus overlijdt, door een natuurlijke dod – eindelijk nog eens iemand – in de staat Arizona ;
  • 2008 : G.Nuzzi, een Italiaans journalist bekomt de volledige zwarte boekhouding en briefwisseling van de IRW tussen 1970 en 2000 ; hij krijgt ze toegeschoven via derden vanwege Renato Dardozzi, een topman van het IRW, die zich wil wreken mogelijks wegens een gemiste commissie op een verkoop van een landgoed in Firenze ; Dardozzi, nochtans een man van de machtige Opus Dei, liet testamentair bepalen dat bij zijn dood alle documenten die hij had moesten openbaar gemaakt worden ; daartoe had hij tijdens zijn leven een copij van alle documenten die belangrijk waren over de bank naar een geheim adres gezonden in Zwitserland ; bij die documenten zaten ook de “auditverslagen” die hij had gemaakt over de bank in opdracht van het Vaticaan ; Nuzzi zal er later een ophefmakend boek over schrijven dat de raderen van het verderfelijke bestaan van het IOR blootlegt (zie verder) ; de manier waarop Dardozzi dit organiseerde laat veel vermoeden : geheim adres in Zwitserland, publiek maken na zijn dood pas, … .
  • 2009 : het openbaar ministerie in Rome startte een onderzoek naar een mogelijke witwasfraude ; een van de betrokken banken zou mogelijks de IOR kunnen zijn, de bank van het Vaticaan ; de onderzochte bedragen belopen stortingen van de IOR op rekeningen bij het Italiaanse Banca Unicredit en/of de Banca Di Roma ; paus Benedictus laat prompt of finaal  (?) Caloia vallen ;
  • 2009 : een hoogleraar “ethical finance” aan de Katholieke Universiteit van Milaan en voorheen overigens bankier bij een Italiaans filiaal van het Spaanse Santander, met name Ettore Gotti Tedeschi, wordt aangesteld als de nummer één bij de IRW ; wederom gaat men ervan uit, gelet op zijn ethische achtergrond, dat hij er is om de zaken op punt te stellen ; hij wordt vaak geciteerd als een man die dicht staat bij “Opus Dei”, een wereldwijde, conservatieve groepering van kerkelijke leiders  ;
  • 2010 : journalist Gianluigi Nuzzi publiceert een boek over de bank van het Vaticaan, een verhaal vol intriges, witwassen van misdaadgeld, (zelf)moord(en), faillisementen, valsheid in geschrifte, misdaden, off shore banking, bedreigingen, dubieuze transacties, politiek en industriëel smeergeld, dekmantels….; een thriller is er niets tegen ;
  • 2010 : het Italiaanse parket start een onderzoek naar tien Italiaanse banken die grote pakken zwart geld zouden wit hebben gewassen via de zgn. “Instituut voor Religieuze Werken”  (IRW) in Italië, dat deel uitmaakt van de bank van het Vaticaan ; de directeur-generaal, met name Paolo Cipriani en de nieuwe nummer één bij de IRW , met name Ettore Gotti Tedeschi worden beiden onder onderzoek geplaatst rond een mogelijk witwassen van 23 mio € via een rekening bij de Italiaanse Credito Artigiano Bank; deze bank of haar aandeelhouders, waaronder de Credito Valtellinese Groep, reageren publiekelijk niet ; het Vaticaan liet weten vertrouwen te hebben in haar vertegenwoordigers ; het geld wordt in beslag genomen  ; in Italië lekt de zaak niet uit via de nationale pers …. zelfs niet via de RAI ……maar via de internationale pers; 
  • 2010 : het Vaticaan verandert nog maar eens, zonder specifieke redenen een relevant deel van de top : burgerdirecteur Caloia en geestelijk directeur Pioppo gaan weg ; de functie van geestelijk leider in de bank wordt afgeschaft ;
  • 2012 : het hoofd van het Instituut voor Religieuze Werken, Ettore Gotti Tedeschi, een persoonlijke vriend van de paus, verlaat het IRW ; volgens de enen omdat hij zijn werk niet goed deed, volgens anderen net omdat hij het te goed deed : hij wilde de bankwerking te transparant maken ? ;
  • 2012: volgens een rapport van experts in opdracht van de Raad van Europa, Moneyval, heeft het Vatikaan voortgang gemaakt met de strijd tegen witwassen van geld en tegen financiering van terrorisme, doch is er nog altijd veel werk aan de winkel : ze pleiten voor een onafhankelijk toezicht op het IRW ; dat toezicht is er anno 2012 nog altijd niet ;
  • 2012 : Deutsche Bank’s Italiaanse afdeling beheert een aantal cash dispensers (een soort van Bancontacttoestellen, ATM’s, …)  in Vaticaanstad ; ze krijgt eind 2012 geen toelating om die verder daar te runnen ; de weigering van teolating komt van de Italiaanse Centrale Bank ; de reden zou zijn dat Vaticaanstad niet voldoet aan alle regels inzake witwaspreventie ; het gebruik van de ATM’s door toeristen of personeelsleden of priesters in de stad valt dus minstens even stil begin 2013 ; betalen met kredietkaarten kan in Vaticaanstad nog wel, als de kaart is uitgegeven door de bank van het Vaticaan zelf ; het Vaticaan kondigt aan dat er gesprekken zijn met een andere provider, die finaal een Zwitsers consortium blijkt te zijn, dat niet valt onder de EU-regels ;
  • …. .

Het beheer van de bank van het Vaticaan …. ondanks alle problemen nog altijd met vooral voorrechten en bijzonderheden in haar statuut …..

Men kan gerust stellen dat de bank van het Vaticaan, net als andere zakenbanken maar zeker evenveel zo niet meer dan gewone zakenbanken, een “ophefmakende” en “vaak in opspraakkomende bank” is ; ze is o.i. zonder probleem de naam “bank der banken” waardig, maar eerder in negatieve dan in positieve zin.

Noem een typologie van schandaal en ze werd er wel ooit mee in verband gebracht.

Het IRW publiceert noch een balans, noch een verlies- en winstrekening ; het is een soort van hitorische non-profit organisatie die het geld van het Vaticaan en andere kerkelijke organisaties of instellingen beheert ; haar activa worden geschat op 5 miljard euro, wat ongeveer de grootte is van de bank Landbouwkrediet in België anno 2008 ; het geld dat het IRW  – eventueel opbrengt – gaat – voor of na afsluiting van de verlies- en winstrekening, naar goede werken ; ze beheert tussen de 30 en de 40 000 rekeningen, meestal van religieuzen en congregaties  …… .

De bank van het Vaticaan geniet heel wat voorrechten en beschermingen, die alle al lang niet meer van deze tijd zijn :

  • ze heeft slechts één loket : dat is binnen de muren van het Vaticaan zelf ;
  • ze heeft geen rechtspersoonlijkheid ;
  • ze kan niet verhoord worden en haar personeel kan dat evenmin ;
  • huiszoeking is er onmogelijk zonder toelating van de kerkelijke hiërarchie ;
  • aftappen van telefoons is zonder toelating van het Vaticaan onmogelijk ;
  • ze legt bijna nergens verantwoording af aan civiele instanties ;
  • ze legt nergens verantwoording af aan een rogatoire commissie, tenzij het Vaticaan dat zelf toelaat ;
  • ze publiceert haar rekeningen niet, noch haar V&W-rekening ;
  • ze kent geen enkele publiekelijk verplichte transparantie ;
  • er geldt absolute discretie ; de eeuwige stilte, die lang gold vor seksueeel misbruik van kinderen als gevolg van de richtlijn-Ratzinger, geldt ook in het Vaticaan ;
  • ze heeft lange tijd fiscale privileges gehad, onder andere lange tijd onder Mussolini (het belastingprivilege voor kerkelijke participaties in ondernemingen) ;
  • ondanks het feit dat Vatikaanstad geen enkele Europese anti-witwasregel of Europese directieve formeel volgt, is Vaticaanstad noch opgenomen op de witte lijst noch op de grijze lijst van de OESO rond landen die fiscaal als aanvaardbaar kunnen worden beschouwd in en tegenover de EU-landen.

Een en ander lijkt op het “eeuwigdurend stilzwijgen”, dat ook lang decennia heerste als officiële lijn rond seksueel misbruik in de kerk.

De bank en/of haar top kregen heel wat omschrijvingen mee in het verleden (van journalisten) die haar resp. hun reputatie of in elk geval de geruchtenmolen rond haar instituut en hun top moeten onderlijnen :

  • ”…een niet zo Heilige Bank van de Heilige Stoel”… ;
  • ”…een volkomen ondoorzichtige structuur”…. ;
  • “… Sindona, Marcinkus, Calvi en De Bonis maakten van het pauselijk geldinstituut een oord van georganiseerde misdaad…. “;
  • ”…dat ze potten en pannen aan het been meesleept van alle grote financieël-politieke schandalen in Italië ….en dat geeft tesamen een hele geïnstalleerde keuken… “;
  • “…. De Bonis …. kende  alle klanten, alle medewerekrs, alle trucs. En die gebruikte hij zonder scrupules voor eigen zaakjes…. “;
  • “…. Vatikaanstad als witwasmachine…. “;
  • “…. de financiën waren bijna dertig jaar lang in handen van criminelen …. “;

De bank van het Vaticaan kreeg de (dubieuze) eer en het genoegen het voorwerp te zijn van menige publicatie, waaronder als meest ophefmakend boek : NUZZI, G., Vaticano S.p.A., Chialetterre editore, 2010.

Cynisch en/of grappig zijn de volgende omschrijvingen die we bij journalisten vonden :

  •  o.i. lijkt deze bank het beste voorbeeld van “capitholicisme” ;
  • de grootste heuvel van de zeven heuvelen van Rome heet nu het “capitool” ; eigenlijk is dit een vergissing ; hij heette vroeger “kapitaal” ;
  • de volgende encycliek van de paus zal heten ‘anonymus capitalismus” ;
  • de volgende paus zal noemen “Paus de Blanchiment XXVIII” ;
  • ….. .

Het beheer van de Bank van het Vaticaan – de achterliggende oorzaken van het wezen van de bank

De oorzaken van, de redenen van, het waarom het in de bank van het Vaticaan is zoals het is zijn o.i. veelvuldig en complex.

Algemeen kunnen ze als volgt samengevat worden.

De eerste reeks redenen is een reeks redenen die generiek kunnen worden genoemd omdat ze niet specifiek zijn voor de Bank van het Vaticaan alleen :

  • ethiek is altijd al eerder ver dan dichtbij geweest in de financiële sector ;
  • ethiek is altijd al eerder ver dan dichtbij geweest in Italië : het is niet meteen het voorbeeld van een “heilig” land ; de “vermenging” tussen politiek, religie, gerecht, administratie en bedrijfsleven is in Italië altijd zeer hoog geweest ;
  • de bank van het Vaticaan heeft daarenboven nog het nadeel dat ze eerder een bank is die thuishoort bij de tritypologie “zakenbanken – private banking banken – overheidsbanken”, die gemiddeld een nog minder goede reputatie hebben dan de gewone banken.

Maar er zijn ook specifieke redenen waarom juist de Bank van het Vaticaan is zoals ze is en zoveel in de schandaalpers komt :

  • Paus Pius XI (1922-1939)  installeerde specifiek de regel dat “geld moest geld opbrengen” ; dat was het ; de manier waarop dit werd verdiend was eigenlijk secundair ; de geldfunctie is de geldfunctie ;
  • die regel zal slechts deels worden afgeschaft in 2008 door Paus Benedictus XVI met zijn encycliek “Caritas in Veritate” ; de regel regeerde dus bijna onafgebroken sinds de oprichting van de bank tot heden[i] ; het verklaart waarom iemand uit het Vaticaan die relatief hoog geplaatst was ons vertrouwelijk de informatie gaf in 2003 dat het Vaticaan in alles belegt, als het maar opbrengt en dat er geen, maar dan ook geen beperkingen waren ; 
  • de Bank van het Vaticaan heeft en geniet zoals hoger gesteld een speciaal statuut extern tegenover de buitenwereld : minder fiscaliteit, hoge bescherming vanwege de Paus en de stadstaat Vaticaan,  fysieke integratie in de muren van het Vaticaan, …. ;
  • de Bank van het Vaticaan heeft en geniet zoals hoger gesteld een bijzonder statuut als “bank” ; men zou zelfs kunnen zeggen dat het lang “geen bank” is geweest of in elk geval niet als een normale bank functioneerde ; de verschillen met een klassieke bank zijn immers ongelooflijk groot en ze geven vanzelfsprekend aanleiding tot veel meer risico’s : verschillende leidinggevenden die geen specifieke opleiding of ervaring hebben in het bankwezen (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), gebrek aan ethische code (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), geen auditfunctie (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is),  geen hiërarchische structuur met formele delegaties en interne controles (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), van eerste en tweede niveau, geen gepubliceerde rekeningen (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), geen externe controle op de gepubliceerde rekeningen (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is),  beleggingen in industrie en handel zonder limiet  (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), geen A.V. die een raad van bestuur controleert die een directiecomite controleert die haar leden controleert (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), ….. ;
  • tot slot waren er ook een aantal specifieke elementen die te veel op het “ons kent ons” wezen : benoeming van mensen in de directie met banden met de maffia (wat in een normale bank in België al lang niet meer mogelijk is), benoeming van familieleden en kennissen, benoeming van mensen in hoge functies zonder kennis zonder voeling zonder ervaring met bankwezen, benoeming van een hele serie mensen uit de organisatie “Opus Dei” en/of uit de “P2”, die hun eigen banden met hun achterban of collega’s in de kring belangrijker vonden dan bancaire deontologie, te veel vertrouwen in de geplaatsten vanwege de top en vanwege de paus, zonder de noodzakelijke kennis om zelf de controle uit te oefenen en/of te begrijpen wat er plaatsvond, afdekken en horen-zien-zwijgen-praktijken en strategieën …. .

Het beheer van het Vaticaan of van de Heilige Stoel – de kleur van de recente financiële eindafrekeningen

Het financiëel beheer van het Vaticaan is een niet zo maar zorgeloos parcours.

Het Vaticaan is o.a. in 2009, net als in 2008 en 2007, in de rode cijfers geschreven :

  •  het gaf relevant meer uit dan het aan inkomsten had ;
  • het (negatief) verschil bedraagt 4,1 mio euro tgo. 900 000 euro in 2008 en 9,06 miljoen euro in 2007 ;
  • het verlies is volgens het Vaticaan niet echt buitensporig, want alle staten maken rode begrotingen, als gevolg van de (financiële) crisis ;
  • het is volgens de kerk te wijten aan de financiële crisis, zware verbeteringsinvesteringen in communicatiesystemen, de restauratie van kerkelijk cultureel erfgoed, beveiligingskosten en steun aan kerken in derde wereldlanden en andere goede doelen ;
  • mogelijks heeft het aantal en de kostprijs van het personeeel er ook iets mee te maken ; de heilige Stoel beschikt over 3000 werknemers ; da’s gigantisch, voor de omvang van de instelling.

Het is pas in 2010 dat de Heilige Stoel eijn eindrekening terug in het groen schrijft : een positief saldo van bijna 10 miljoen euro blijft er over.

Maar in 2011 is het alweer zo ver, voor het vierde jaar op zes jaar tijd : de Heilige Stoel staat weer in het rood voor 14, miljoen euro.

Het beheer van het Vaticaan of van de Heilige Stoel – de fiscale voordelen in Italië

De fiscale voordelen in Italië voor de eigendommen van de Kerk gaan voor de bijl : de EU sprak zich in  2012 uit voor een vaststelling van discriminatie tegenover wereldlijke eigendommen ; Italië moet zijn wetgeving dus aanpassen en de vele vrijstellinggen voor Kerkelijke goederen inzake belastingen terugdraaien.

Het beheer van het Vaticaan of van de Heilige Stoel – de giften aan de Heilige Stoel

De giften (van particulieren, kerken, religieuzen…) aan de Heilige Stoel bedragen gul meer dan 40 miljoen euro ; in 2010 is er een relatief sterke daling van het cijfer van 56,6 naar 46,6 miljoen euro.

Volgens sommige bronnen is dit te wijten aan de pedofilieschandalen, al is er geen enkele duidelijk bestudeerde of bewezen band, voor zover wij zagen.

Het beheer van de bank – de nieuwe koers ?

De vorige paus belooft in 2010 al snel en in elk geval verbetering in de hoop, veronderstellen we, zo de internationale gemeenschap te kunnen “kalmeren” en vertrouwen in te boezemen ; zo staan de volgende mogelijkheden open :

  • zich schikken naar de anti-witwas-regels van de EU ; dit gebeurde via de ondertekening op 29 november 2009 tussen het Vaticaan en de EU van een verdrag rond het naleven van alle EU-richtlijnen inzake witwassen van geld, fraude en muntvervalsing ;
  • creatie van een eigen centrale bank ;
  • controle van die centrale bank  op de banken die opereren in Vatikaanstad ;
  • eigen monetair beleid ;
  • eigen drukken van euro’s ;
  • (meer doch nog altijd beperkt) inzicht verschaffen aan de antiwitwascel van de OESO,
  • (meer doch nog altijd beperkt) inzicht verschaffen aan de Financiële Actiegroep, een internationale antiwitwascel.

Hiervoor

  • vaardigt hij een wet uit rond de preventie van en de strijd tegen illegale praktijken in het financiëel en monetair domein ;
  • creëert hij zijn eigen Autoriteit voor Informatie op Financiëel vlak of de zgn. Autorité d’Information Financière van het Vatikaan.

Maar 2010 is amper voorbij of het loopt alweer verkeerd : de topman van de bank van het Vaticaan Ettore Gotti moet opstappen in mei 2012 omdat hij verdacht wordt van betrokken te zijn in een witwasschandaal.

We zijn benieuwd of de nieuwe directie van 2013 de zaken zal veranderen. Een wet zal in elk geval voorlopig blijven vrezen we : die van de eeuwige stilte over het verleden van de bank.

Literatuur & bronnen

AUGIAS, C., Histoire Sécrète du Vatican, Vif Editions, 488 p.

Belga, Betalen met kaart onmogelijk in Vaticaanstad, in DeMorgen, 04 01 2013, p. 5.

Belga, Vaticaan, in DeMorgen, 19 07 2012, p. 17.

Belga, 14, miljoen euro in het rood, in DeMorgen, 06 07 2012, p. 17.

COLIN, V., Vatican, Petit mais puissant, in www.levif.be, n° 43, 28 10 2011, p. 80.

DA, Tien opmerkelijke bankrampen, in DE TIJD, 27 september 2008, p. 4.

DEMETS, F., De Witwaspraktijken van God, in DeMorgen, 02 06 2010, p. 22.

DEMETS, F., Paus Benedictus gooit boeken open, in DeMorgen, 30 12 2010, p.

DE SWERT, G., Crisismoordenboek, EPO, 2010.

DIERCKX, L., Italië smult van machtstrijd in Vaticaan, in DETIJD, 2 05 2012, p. 6.

HEBEIS, M., Zwartboek Katholieke kerk, En leid ons niet in bekoring, Standaard Uitgeverij, 2010.

LD., Hoofd Vaticaanse bank moet opstappen wegens fraude, in DeMorgen, Buitenland, 25 05 2012, p. 14.

NUZZI, G., Vaticano S.p.A., Chialetterre editore, 2010, 304 p..

NUZZI, G., Vaticaan BV, Bert Bakker, 2010, 277 p. .

POMPEN, E., Gebakken lucht verkoop nog altijd, in www.trends.be, 21 07 2011, p. 22-25.

RABAEY, M., Gezocht : paus met talent voor bankieren, in DeMorgen, 11 03 2013, p. 13.

SEYNAEVE, B., Hoofd Vaticaanbank aangehouden voor mogelijke witwaspraktijken, in DeMorgen, 22 09 2010, p. 10.

STEVENS, J., Heilige Stoel, niet zo Heilige Bank, in DeMorgen, 30 10 2010, p. 26.

THERIN, F., Les finances très sécrètes et bien cachées du plus petit etat du monde, in L’ECHO, 28 02 2013, p. 4.

VAN HAVER, K., Europa kraakt fiscaal voordeel Italiaanse kerk, in DETIJD, 20 12 2012, p. 8.

X., Bank Vaticaan verdacht van fraude, in Metro, 27 11 2009.

X., “Bank Vaticaan betrokken bij witwasfraude”, in Metro, 02 06 2010, p. 08.

X., Le Vatican veut lutter contre le blanchiment d’argent sale, in L’ECHO, 31 12 2010, p. 13.

X., Gerecht verdenkt Vaticaanse bank van witwaspraktijken, in DE TIJD, 02 06 2010, p. 5

X., Vaticaan maakt voor derde keer op rij verlies, in DeMorgen, 12 07 2010, p. 3.

take down
the paywall
steun ons nu!