This
machine surounds
hate an forces it to surrender.

Het
politiek en muzikaal belang van Pete Seeger kan niet overschat
worden. Hij is één van de meest gecoverde liedjesschrijvers uit de
recente geschiedenis.

“Pete
Seeger besliste dat hij het wandelende, zingende geheugen zou zijn
van Amerika’s geschiedenis. Hij is het levende archief van Amerika’s
muziek en geweten, een levend bewijs van de kracht van het lied en
van de cultuur om Amerika in een meer humane en rechtvaardige
samenleving te duwen. Hij heeft de moed en het lef om te zingen met
de stem van het volk. En ondanks Pete’s lieflijke opa’s-achtige
uiterlijk is hij een mens met een koppig, uitdagend en lastig
optimisme.¹”
(Bruce Springsteen tijdens Pete’s publieke negentigste
verjaardagsfeest in Madison Square, 2009)

Seeger zal
in zijn lange leven tal van jongere muzikanten inspireren: Bob Dylan,
Joan Baez, Bruce Springsteen, Ani Difranco²,
en… dichter bij huis Jan De Smet.

In
Vlaanderen doet zijn naam niet veel belletjes rinkelen maar “Where
have all the flowers gone” of “If I had a hammer”,
kennen we in onze contreien wel.

In mijn
zoektocht naar geëngageerde muziek duurde het niet lang voor ik zijn
naam hoorde noemen. Hoe meer
ik over hem te weten kwam, hoe meer hij me ging boeien. Pete
Seeger is een kind van zijn tijd én heel uniek.

De
appel valt niet ver van de boom

Zijn
ouders waren klassiek geschoolde muzikanten met een missie. Ze
laadden al hun spullen én hun kinderen in een woonwagen en trokken
het land door om (klassieke) muziek bij de gewone mensen te brengen.
Bleek dat die gewone mensen niet zo muziekloos leefden als Charles
Seeger had gedacht. De mensen hadden en speelden muziek, namelijk de
folkmuziek. Deze ervaring veranderde vader en zoon.

De jaren
waarin Pete opgroeit, zijn getekend door grote economische crisis,
maar ook door de inspiratie van de Russische revolutie.

Pete’s
ouders radicaliseren bij het zien van de miserie tijdens de Grote
Depressie van de jaren ’30.

Vader
Charles Seeger is lid van de Pierre De Geyter Club. Een deel van die
groep, de “Composers Collective”, zoekt naar een nieuwe
vorm voor “proletarische” muziek . Ook Aaron Copland en
Hanns Eisler zijn er lid van. Wanneer Aaron Copland³een
lied schrijft voor de 1 mei-optocht, met piano, wordt het snel
duidelijk dat je een piano niet zo gauw meedraagt in een stoet.
Charles beseft dat volksmuziek efficiënter is om mensen aan het
musiceren te krijgen.

Charles is
lid van de KP. Wanneer hij in 1938 de verslagen van de Moskouse
processen leest, besluit hij dat de bekentenissen afgedwongen zijn.⁴
Hij geeft zijn lidmaatschap op.

In het
huis van de Seegers slingeren allerlei instrumenten rond, waar de
kinderen naar hartenlust op kunnen spelen. Pete’s ouders hopen dat
hij klassieke muziek zal studeren, maar dat ziet zoonlief niet zitten.
Hij is gebeten door de muziek die de mensen zelf maken, op het
terras, in het café, in de fabriek, in de gevangenis.

Zijn
sociologiestudies aan de universiteit van Harvard maakt hij niet af.
Hij voelt zich er niet thuis, het staat te ver af van het werkelijke
leven. Op de fiets, op en af de trein, trekt hij het hele land door,
geld verdienend met het maken van aquarellen van huizen. In ruil voor een schilderij krijgt hij van bewoners een maaltijd. Overal waar hij
mensen muziek hoort maken, zet hij zich bij hen en vraagt hij om het
lied te leren. Zo wordt hij langzaam maar zeker een wandelende
encyclopedie van de volksmuziek in Noord-Amerika.

De banjo
wordt zijn geliefd instrument. Hij maakt van het instrument een eigen
versie met een langere nek waar hij ook schitterende stukjes Bach op
kan spelen.⁵
Hij publiceert een methode om banjo te leren spelen; van het boek
worden meer dan 100.000 exemplaren verkocht.

Schatten
vinden en bewaren

In 1939
kan John Lomax Pete overtuigen om voor de Library of Congress te
werken. John en Alan Lomax⁶
werken dan reeds jaren aan een inventaris van de volksmuziek in
Noord-Amerika.

Pete zegt
toe en beluistert honderden opnames. Samen met de Lomaxen beslist hij
welke er bijgehouden moeten worden. Zelf zal hij tientallen liederen
spelen en opnemen, zodat die deel gaan uitmaken van het beroemde Lomax
audio-archief .

Veel van
die liederen zijn protestsongs. Vader John Lomax vindt het te
controversieel om die liederen te publiceren. Samen met Alan en Woody
Guthrie neemt Pete het project op zijn schouders. Het boek is klaar
in 1940: “Hard hitting songs for hard hit
people“. Pas in 1964 vindt het een uitgever, dankzij een folkrevival.

Guthrie
wordt Seegers mentor, zowel politiek als muzikaal. Samen met enkele
andere muzikanten vormen ze de Almanac Singers. De almanak is een
kalender die naast de bijbel bij de meeste Amerikaanse gezinnen thuis
op tafel ligt. De Almanac Singers spelen voornamelijk voor fabrieks-
en landarbeiders⁷
, op plaatsen waar acties worden gevoerd. Aanvankelijk
bestaat het repertoire uit vredesliederen, maar nadat Hitler de USSR is binnenvallen spelen ze voornamelijk nog vakbondsliederen:”We
shall not be moved”, “Solidarity for ever”, “Which side are
you on”, ….⁸

In 1942
trouwt Pete met Toshi. Hij moet naar het leger. Wegens zijn
“radicaal” verleden mag hij eerst niet naar het buitenland.
Uiteindelijk komt hij in 1944 terecht op het piepkleine eiland
Saipan. Ook daar brengt hij de mensen aan het zingen.

Liever
niet commercieel

Na de
oorlog richt hij, samen met onder meer Lee Hays van de Almanac Singers, The Weavers op. Zij maken enkele hits zoals “Goodnight
Irene”, een lied van Lead Belly. Lomax en Seeger leren Lead Belly⁹
kennen op het moment dat hij in de gevangenis zit. Lomax en Seeger
vonden geen plaats te gek om muziek te zoeken die relevant kan zijn
voor het nationaal muziekarchief! De twee heren helpen Belly om op
basis van zijn muzikale kwaliteiten sneller uit de gevangenis te
komen.

The
Weavers hebben veel succes. Op één jaar tijd verkopen ze 4 miljoen
platen. Pete vindt het allemaal wat te veel want de mensen verwachtten
steeds vaker dat ze de hits brengen. Hij wil liever gewoon zingen,
samen met de mensen, hen bewust maken, laten beseffen en ervaren dat
ze samen iets moois kunnen scheppen.

Wanneer The
Weavers in 1957 accepteren om mee te werken aan reclame voor
sigaretten, zoekt Pete een vervanger en stapt hij uit de groep.

Jacht
op wereldverbeteraars

Na WOII
komt de koude oorlog. In de Verenigde Staten start een campagne
tegen “on-Amerikaanse” activiteiten. Iedereen die van ver
of van dichtbij iets met socialisme, communisme of vakbond te maken
heeft, moet zich verantwoorden voor de HUAC¹⁰,
beter bekend als de McCarthy-commissie. Eigenlijk wordt iedereen die
opkomt voor gelijke rechten van zwarten, vrouwen en arbeiders,
verdacht van communisme.

Pete was
aan de universiteit in Harvard lid geworden van de Young Communist
League. In 1949 stapt hij er weer uit, zonder formeel afstand te
nemen. Hierover zou hij later verklaren: Iik besefte dat ik hetzelfde kon
doen zonder lid te zijn, ik kon dezelfde liedjes zingen. En ik hield
er niet van lid te zijn van een geheime organisatie. Ik was ook wel
naïef. Ik dacht dat Stalin gewoon wat hard van stapel liep, pas
later besefte ik hoe wreed hij was. Eigenlijk had ik tegelijk met
mijn vader mijn lidmaatschap moeten opzeggen.”

In 1955
moet de zanger-activist voor de McCarthy-commissie verschijnen. Hij
weigert als eerste in de geschiedenis om op de vragen te antwoorden. Volgens Seeger heeft de commissie niet het
recht te vragen naar de politieke mening van mensen.

Het
verslag van dat verhoor is, als je het vandaag leest, een stukje
komisch theater. Op dat moment is het echter gevaarlijk ernstig. Als
je niet antwoordt, word je beschuldigd van misprijzen voor de
commissie, wat ook strafbaar is. En als je wel antwoordt, kom je in een spiraal van zelf”beschuldiging” of het
beschuldigen van anderen.

Lid zijn
of deelnemen aan activiteiten van de communistische partij is in die
periode strafbaar.

Seeger
weigert te antwoorden op vragen over zijn politieke overtuigingen en
activiteiten. Hij houdt voet bij stuk dat dergelijke overtuigingen
privé zijn en dat de commissie er geen zaken mee heeft. Hij wil wel
over zijn liederen vertellen, hij wil ze zelfs zingen als de jury het
zou toestaan. In plaats van bevestigend of ontkennend te antwoorden
op de vragen, zegt Seeger letterlijk:

“Ik ben er trots op dat ik voor Amerikanen van
elke politieke overtuiging heb gezongen. Ik heb nooit geweigerd om
voor iemand te zingen omdat ik het niet eens zou zijn met diens
politieke overtuiging. Ik ben er trots op dat mijn liederen blijkbaar
door de ziel snijden en duidelijk aan iets elementairs appelleren, waardoor mensen zich met elkaar verbonden voelen. Ik zou
daarom ook heel graag voor de Commissie kunnen spreken over mijn
liederen, want ik voel dat u het meer met me eens zou zijn, Meneer.
Ik ken enkele prachtige liederen van de streek waar u vandaan komt.
Ik ben er al liftend doorgereisd en heb er bij mijnwerkers
overnacht.¹¹“

Verder
benadrukt Seeger dat hij van Amerika houdt en dat hij niet
“on-Amerikaans” is omdat hij er een andere mening zou op
nahouden dan de commissie. Pete eist dus het recht om ook als linkse
mens Amerikaan te zijn en van het land te houden.

Hij wordt
tot één jaar cel veroordeeld voor misprijzen van de commissie. Hij
zit vier uur opgesloten, tijd die hij gebruikt om… een nieuw lied te
leren van een celgenoot. Zijn talrijke vrienden krijgen hem vrij op
borgtocht. Ze gaan in beroep en Pete wint. Men erkent dat de
vraagstelling ongrondwettelijk was. Een grote overwinning voor
progressief Amerika.

Maar de
belaging houdt niet op na de vrijspraak. Pete krijgt telefonische
bedreigingen, concerten worden afgelast onder bedreiging, zeventien jaar
lang wordt hij geweerd van de televisie.

Pete lijdt
niet erg onder de blacklisting. Het geeft hem de gelegenheid
een stap terug te doen uit het commerciële milieu. Hij keert terug
naar zijn passie: optreden voor kinderen en kleine
gemeenschappen die hem nog niet kennen.

“Mensen vragen me of er één woord is waar ik meer vertrouwen
in heb dan in eender welk ander, en dan zeg ik “participatie”.
Het is mijn levensopdracht, mensen aan
het participeren krijgen, of het nu een vakbondslied is, een
vredeslied, een lied voor de burgerrechten of één voor de rechten
van vrouwen of homo’s. Als je zingt, voel je een kracht, je voelt dat
je niet alleen bent. We zijn met met velen die deze mening delen. Ik
wil iedereen overtuigen om mee te doen, om iets te doen voor een
betere wereld. Ook met twee kan je al iets doen.¹²“

De man die
jarenlang door het establishment werd uitgespuwd, staat bij de
inauguratie van Obama op het podium. Ook daar doet hij de duizenden
mensen meezingen “This Land is your Land” van Woody
Guthrie, samen met Bruce Springsteen. Zelfs met YouTube-kwaliteit
krijg je er kippenvel van¹³.

Waar
gestreden wordt, daar vind je Pete

Pete is
één van de eerste blanken om in woord en daad de beweging voor
gelijke rechten van zwarte Amerikanen te steunen. Hij ontmoet Martin
Luther King. Dankzij Pete wordt het reeds bestaande vakbondslied “We
shall overcome” het lied van de hele burgerrechtenbeweging.
Seeger laat alle auteursrechten voor zijn versie van dit lied storten
in een Fonds voor de verdediging van de rechten
van de zwarte Amerikanen.

In 1949
speelt hij in Peekskill tijdens een concert voor burgerrechten,
georganiseerd door de zwarte communistische zanger met de prachtige
diepe stem, Paul Robeson. Zangers en het publiek worden belaagd door de Kukluxclan.
Het podium werd afgebroken, de mensen moeten terugkeren langs
kilometerslange rijen stenensmijtende mensen. Seegers autoruiten sneuvelen. De kinderen op de achterbank moeten zich diep wegstoppen. De
politie kijkt toe en komt niet tussen.

Het is
uitgerekend op dit festival dat hij het lied “If I had a Hammer”
brengt. Lee Hays en hij hebben het lied geschreven ter verdediging
van elf leden van de Communistische Partij die zich voor de rechtbank moesten verantwoorden voor een vermeende couppoging.

In de
jaren ’50 en ’60 is de VSA een erg gepolariseerd land. De muziek
van The Weavers en Pete Seeger kent grote successen, tegelijk worden
honderden muzikanten en acteurs op een zwarte lijst gezet. De meesten
hebben grote moeilijkheden om opdrachten te krijgen.

Pete
ontwijkt de zwarte lijst door middel van blitsoptredens. Op de dag
zelf kondigt een radiozender het optreden aan, hij zingt en is weer
weg. Rechts heeft de tijd niet het optreden te verhinderen.

Tijdens de
rakettencrisis¹⁴
maakt Seeger een hit van het Cubaanse lied ‘Guantanamera’ van José
Marti. De onafhankelijkheidsstrijder Marti woonde twaalf jaar in New York
toen hij door de Spaanse kolonisator verbannen was. “Con los
pobres de la tierra, quiero yo mi suerte echar“. Met de armen
van de wereld wil ik mijn lot verbinden.¹⁵
Dat het lied ‘Guantanamera’ vandaag nog buiten Cuba gekend is, danken
we grotendeels aan Seeger.

Ook in de
beweging tegen de oorlog in Vietnam speelt de banjospelende
volkszanger een belangrijke rol. Als hij na een boycot van zeventien jaar
terug op televisie mag, wordt hij prompt gecensureerd. Het lied
“Waist deep in the big muddy”¹⁶
wordt weggeknipt.

In 1969
mobiliseert Seeger mee voor de grote betoging tegen de oorlog in
Vietnam en doet daar 500.000 mensen samen “give peace a chance”
van John Lennon zingen.

Een
koppige optimist

Pete is
een eeuwige optimist. Een koppige optimist met het uiterlijk van een
opa, zegt Springsteen. Hij gelooft in de goedheid van de mensen en
krijgt net daardoor ook veel van hen gedaan. Na een concert begin
jaren ’70 komt zijn vrouw Toshi naar hem en zegt: “Er is een man
die zegt dat hij kwam om je te vermoorden, je moet met hem praten.”
En Pete stapt op de man af.

Hij is een
veteraan van de Vietnamoorlog en vond Pete’s liederen verraad. Maar na
het optreden kan hij het niet meer over zijn hart krijgen, zijn
wereld lijkt ondersteboven gehaald. De woede van de man is verdwenen.
Ze zingen samen een lied. De man vertrekt, met nieuwe inzichten.

Aan de
rand van de Hudsonrivier bouwt Pete zijn eigen huis. Hij gebruikt
als bouwmateriaal de bomen op het terrein.

In de loop
der jaren starten hij en Toshi een beweging tegen de vervuiling van
de rivier, The Clear Water Project¹⁷.
In 1963 bouwen ze samen met veel medestanders een zeilboot. Ze
organiseren concerten en rondvaarten langs de rivier. De beweging
groeit en boekt succes.
De rivier wordt terug proper.

Die
zeilboot is nu een pedagogisch project waar jongeren leren zeilen en
de natuur van de rivier leren kennen.

In mei
2009 wordt er in Madison Square Garden een groot concert
georganiseerd voor Pete’s 90ste verjaardag. De opbrengst gaat naar
het Clear Water Project. Van Tom Paxton over Bruce Springsteen naar
Rage Against the Machine, First Nation-vertegenwoordigers, Billy
Bragg, Emmylou Harris, Arlo Guthrie, Ani Difranco, Peggy Seeger, …
Mensen die politiek en muzikaal aan Pete schatplichtig zijn.

Bruce over
Pete: “Op z’n 90ste blijft hij een dolk door het hart van de
illusies van ons land over zichzelf. Pete Seeger zingt alle strofen
overal, ook die strofen die minder bevallen, die confronteren, die de
waarheid zeggen die we liever niet horen. Hij herinnert ons aan onze
mislukkingen en zet het licht op onze betere engelen aan de horizon,
waar het land waar we op hopen, op ons wacht.¹⁸”

Pete
Seeger stierf op 94-jarige leeftijd, in januari 2014, amper acht maanden
na zijn vrouw Toshi.

Op Woody
Guthries gitaar stond de tekst: “this machine kills fascists”. Op Pete’s
gitaar staat: “this machine surounds hate an forces it to
surrender”. Het is inderdaad een mirakel dat Pete, met zoveel
vijanden, zo lang en gezond heeft kunnen leven.

Voor wie
meer wil weten is er een interessante documentaire over het leven van
Pete Seeger;

The power
of Song

1“Pete
Seeger decided he’d be a walking, singing reminder of all of
America’s history. He’d be a living archive of America’s music and
conscience, a testament of the power of song and culture to nudge
history along, to push American events towards more humane and
justified ends. He would have the audacity and the courage to sing
in the voice of the people, and despite Pete’s somewhat benign,
grandfatherly appearance, he is a creature of a stubborn, defiant
and nasty optimism.“

2http://blogs.wsj.com/speakeasy/2014/01/28/ani-difranco-things-pete-seeger-taught-me/

3Om
een idee te krijgen van het lied
https://www.youtube.com/watch?v=KnAkbMUGGok

4The
protest singer, Alec Wilkinson p. 54

5https://www.youtube.com/watch?v=Z4J3UnavwW0

6Kijk
zeker eens naar https://www.youtube.com/user/AlanLomaxArchive/videos

7Zie
zeker interview met Pete hierover
https://www.youtube.com/watch?v=RX3aP1DAH-c

8Voor
enkele liederen https://www.youtube.com/watch?v=ilLzEUaw_YI

9Zie
Leadbelly die ‘Goodnight Irene’ zingt:  https://www.youtube.com/watch?v=xn50JSI0W-E

10House
Un-American Activitees Committee

11
“I am proud that I have sung for Americans of every political
persuasion, and I have never refused tot sing for anybody because I
desagreed with their political opinion, and I am proud of the fact
that my songs seem to cut across and find perhaps a unifying thing,
basic humanity, and that is why I would love to be able to tell you
about these songs, because I feel that you would agree with my more,
sir. I know many beautiful songs from your home county, I hitchhiked
through there and stayed in the homes of miners.“

12
Een mooi voorbeeld van hoe Pete inhoud en samenzingen koppelt kan je
vinden op: https://www.youtube.com/watch?v=Eea-vGaBUXU.
Hier is hij 89…

13https://www.youtube.com/watch?v=wnvCPQqQWds

14De
USA beschuldigt in oktober 1962, de USSR ervan kernraketten te
plaatsen op Cuba. Dit conflict leidt bijna tot een kernoorlog.

15https://www.youtube.com/watch?v=h0gg3-xvMB0

16‘Waist
deep in the big muddy’, https://www.youtube.com/watch?v=uXnJVkEX8O4

17http://www.clearwater.org/

18
“At 90, he remains a stealth dagger through the heart of our
country’s illusions about itself. Pete Seeger still sings all the
verses all the time, and he reminds us of our immense failures as
well as shining a light toward our better angels and the horizon
where the country we’ve imagined and hold dear we hope awaits us.”