Verdeel en heers moeten ze bij Acerta gedacht hebben. ’55-jarige verdient 76 procent meer dan 25-jarige’ kopte De Standaard op 5 januari 2019. Een ongenuanceerde titel die een gapende en volgens Acerta onrechtvaardige loonkloof tussen jong en oud moet benadrukken. Verontrustend wordt het wanneer de ‘automatische anciënniteitsverhogingen als een blok aan het been van werkgevers’ en dus vooral de hogere lonen voor oudere werknemers als een probleem wordt omschreven, en niet de lage lonen voor jongeren.

Moeten we ons als jongeren mee kwaad maken over die ‘onrechtvaardige loonkloof’? Neen, want dan schieten we niet alleen in de voet van onze oudere collega’s, maar ook in onze eigen voet. Het uiteindelijke doel van dit soort verdeel-en-heers-ballonnetjes is om de baremieke verloning, de automatische, veelal jaarlijkse en beperkte loonsverhogingen naarmate iemand langer in een bedrijf of instelling werkt, op de schop te doen. Het zal in de realiteit een lager loon voor iedereen, jong en oud betekenen. Daarover zo dadelijk meer.

Barema, c’est quoi?

Loonbarema’s zijn voor ons de basis van een modern loonbeleid. Het systeem is heel transparant: je weet welk loon bij welke functie hoort en welke automatische loonopslag op basis van beroepservaring/anciënniteitjsaar je mag verwachten. Wat ons stoort in de pers en het regeringsbeleid is dat men geen onderscheid maakt tussen de minimumbarema’s en de marktconforme lonen. Die minimumbarema’s onderhandelen we op sectorniveau, de marktconforme lonen legt men vast op bedrijfsniveau.

Een aanval op de barema’s is een aanval op het collectieve loonoverleg dat aan z’n oorsprong ligt. Het hoeft geen betoog dat een groep werknemers veel sterker staat dan een individu wanneer we met de baas onderhandelen over het loon.

Loonenquêtes van commerciële consultants geven vaak grotere loonverschillen aan tussen de start en de eindeloopbaan. Maar deze enquêtes tonen marktconforme lonen, vaak in grotere bedrijven en rijkere sectoren. Ze zijn dus niet per definitie het gevolg van baremasystemen.

Prestatieloon

Acerta gaat in z’n persbericht niet zo ver, maar meestal wordt het koppelen van het loon aan de prestaties van de individuele werknemer als alternatief voorgesteld. Iets wat de (ex?)-regering in het regeerakkoord overigens wel doet. Wel: ‘Eén van de mogelijkheden zou kunnen zijn om de verloning geheel of gedeeltelijk los te koppelen van de anciënniteit in de onderneming’, aldus Acerta. Wat in de plaats moet komen laat ze in het midden.

Een vergoeding op basis van prestaties heeft ook heel wat valkuilen. Is er een open budget en een helder evaluatiesysteem? Hoe objectief gebeurt de evaluatie? Hebben leidinggevenden de mogelijkheid om het evaluatiesysteem goed toe te passen? In sommige bedrijven werkt dat, maar zeker niet overal. Een aantal grote bedrijven stappen zelfs af van prestatieverloning vanwege de tijd en energie die in de evaluatie sluipt.

Verborgen agenda

Barema’s zijn het product van collectief loonoverleg tussen werkgevers en vakbonden. Ze bepalen de minimale lonen die in een sector of een bedrijf betaald moeten worden. Een werkgever is vrij een hoger loon, al dan niet in navolging van meer productiviteit, uit te betalen. Een aanval op de barema’s is een aanval op het collectieve loonoverleg dat aan de oorsprong ligt. Het hoeft geen betoog dat een groep werknemers veel sterker staat dan een individu wanneer we met de baas onderhandelen over het loon.

En waarom niet de lonen van jongeren meer en sneller laten stijgen dan die van oudere collega’s? Het staat vakbonden en werkgevers vrij de loonspanning binnen een sector of bedrijf te herbekijken.

De barema’s aanvallen zijn de lonen aanvallen. Het doel is om het deel van de taart voor werknemers te verkleinen en het deel voor werkgevers te vergroten. Acerta en anderen hopen jongeren voor hun kar te spannen om dat doel te bereiken. Vergeet ook niet dat Acerta een commerciële consultant voor werkgevers is. Ze staan voor individuele loonsystemen omdat ze die zelf verkopen.

Hogere jongerenlonen graag

Dat barema’s op zich de beste loonstructuur in een bedrijf, sector en samenleving zijn, wil niet zeggen dat de baremieke verloning niet voor verbetering vatbaar is. Het is inderdaad zo dat de meeste jongeren een aantal grote kosten hebben aan het begin van hun carrière en best wel iedere stuiver nu en niet later kunnen gebruiken. Een huis kopen en kinderen kosten geld. Daarom moet het interprofessioneel akkoord (IPA) – de onderhandelingen starten deze maand (januari 2019) – een reële en aanzienlijke loonsverhoging omvatten. En waarom niet de lonen van jongeren meer en sneller laten stijgen dan die van oudere collega’s? Het staat vakbonden en werkgevers vrij de loonspanning binnen een sector of bedrijf te herbekijken. Het moet in ieder geval niet zo zijn dat de ene generatie moet opdraaien voor de kosten van de andere.

We zijn volmondig voorstander van een hoger loon voor jongeren. We laten ons echter niet opzetten tegen 55-plussers, want dan verliezen we allemaal.

Deze tekst verscheen eerder op Voor Verbetering Vatbaar