Vanwaar je idee voor dit onderwerp?

Joshua Serafin: “Ik heb twee jaar hedendaagse dans in Hong Kong gestudeerd en was altijd al geïnteresseerd in het creëren van verschillende identiteiten in verhouding tot mijn eigen culturele en historische achtergrond. Daarnaast was ik me er al snel van bewust – toen ik naar Brussel kwam om aan PARTS mijn dansopleiding verder te zetten – dat ik me op een Westerse school begaf, met een Westerse ideologie. Ik vroeg mezelf toen af hoe ik iets kon creëren waarin mijn gevoel en identiteit, die sterk geworteld zijn in de Filippijnen, en het feit dat ik die tot uiting probeer te brengen binnen een westers instituut, centraal staan.”

“Beauty queens zijn de moeite om naar op te kijken. Dat komt voort uit het idee dat zij écht bewondering verdienen, in tegenstelling tot de politici en regeringen die jaar na jaar falen om met oplossingen te komen voor de grootschalige corruptie in het land.”

Foto: Malkia Mutiri

“Als kind ging ik al kijken naar de schoonheidswedstrijden in mijn geboortestad in de Filippijnen. Ik was er enorm door gefascineerd. Op het platteland in het kleine dorpje waar ik vandaan kom vinden ook geregeld kleine festivals plaats. Die ‘fiestas‘ zijn kleine bijeenkomsten in de gemeenschap, en ook daar zag ik continu regionale beauty queens, die deelnemen aan deze schoonheidswedstrijden.”

“Zij werden mijn superhelden, zoals voor iedereen. Filippijnen luisteren meer naar hen dan naar de president, omdat ze zoveel prestige hebben. Dat komt vooral voort uit de idee, dat als iemand in staat is om zo’n internationale glorie naar het land te brengen, die de moeite is om naar op te kijken.”

“Filippijnse beauty queens staan elk jaar in de wereldwijde top tien van internationale schoonheidswedstrijden zoals Miss Universe. Zij verdienen volgens velen dat prestige écht, in tegenstelling tot de politici en regeringen die jaar na jaar falen om met oplossingen te komen voor de grootschalige corruptie in het land.”

“Een groot deel van mijn historische achtergrond nam ik mee in mijn onderzoek, het heeft me ruimte gegeven om concreter te bepalen waarrond mijn werk zou draaien. Het begon bij de schoonheidswedstrijden, maar werd naar verloop van tijd een globaal verhaal met verschillende narratieven over queer identiteiten.”

Je hebt het over trans* identiteiten: volgen de schoonheidswedstrijden in de Filippijnen dan geen binair protocol? 

Joshua Serafin: “Neen, absoluut niet. Er zijn zó veel variaties op, en dat komt allemaal van de fascinatie die errond hangt. Verschillende groepen maken van de schoonheidswedstrijden hun eigen versie.

Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat bijvoorbeeld Filippijnse diaspora in de jaren 70 en 80 in New York tijdens de balls waar vooral zwarte mensen en mensen met roots in Latijns-Amerika aan deelnamen, als toeschouwer op de achtergrond bleven. De ballroom scene ontstond in de Verenigde Staten als een subcultuur voor voornamelijk, maar niet hoofdzakelijk, LGBT+-personen.”

“Op die balls lopen ball queens in spectaculaire outfits over een catwalk, en winnen prijzen. Het is een veilige haven voor een gemeenschap die doorheen de geschiedenis maar al te vaak te maken kreeg met verstoting en discriminatie.

Maar dus, Filippijnen hadden het gevoel dat het niet aan hen was om daar op de voorgrond een rol in te spelen. Daarom creëerden ze zelf schoonheidswedstrijden, om identiteiten te creëren over heel de wereld vanuit hun eigen gemeenschappen.”

In MISS staat het lichaam centraal, in een bredere historische en persoonlijke context. Wat is de boodschap van ‘het lichaam’ en haar bewegingen? 

Joshua Serafin: “Eerst en vooral: mijn werk veranderde veel op termijn, omdat het het mee evolueerde met wat ik op persoonlijk vlak meemaakte. Eens aangekomen in België werd ik meerdere keren aangevallen op straat, omdat ik mijn queer-identiteit – en seksualiteit omarmde. Die gewelddadige, fysieke aanvallen hebben mijn werk en de boodschap ervan enorm beïnvloed.

Het gaat niet alleen over schoonheidswedstrijden, maar ook over het bewustzijn rond het leed en de discriminatie die ik elke dag ervaar als queer persoon, en tegelijkertijd als persoon van kleur. Als minderheid meedraaien in een westerse maatschappij, vergt veel energie en werk in de verschillende lagen van diezelfde maatschappij.”

“Als minderheid meedraaien in een westerse maatschappij, vergt veel energie en werk in de verschillende lagen van diezelfde maatschappij.”

“MISS gaat over het beeld dat het lichaam vertegenwoordigt. En dat beeld is natuurlijk niet statisch vastgeroest. Het is een fluïde gegeven, iets dat evolueert en niet ‘is’, maar ‘wordt’. Concreet hangt dat samen met de keuze om mijn arm- of beenhaar niet te scheren, geen make-up te dragen, … Genderidentiteit heeft niets te maken met wat tussen je benen zit, het gaat over de energie die je voelt en hoe je ermee communiceert naar de omgeving waarin je je beweegt.”

“MISS toont een ideologie, weg van binariteit, die mensen bewustmaakt van genderrepresentaties als zijnde sociale constructen die ons worden toegewezen vanaf de geboorte.”

“Het lichaam dat ik heb gekregen staat centraal als een puur fysiek gegeven, maar die vorm heeft niets te maken met wat het representeert. Het stuk gaat over ambiguïteit, over non-binair zijn. Queer zijn is jezelf voortdurend begeven in een flow. In een constante stroom waarin je je navigeert tussen verschillende identiteiten en zogenaamde tegenstrijdigheden.”

“In mijn performance probeer ik mogelijkheden te tonen, kansen om te ‘wor-den’. Het is een ideologie die ik kies om te volgen, weg van binariteit, die mensen bewustmaakt van genderrepresentaties als zijnde sociale constructen die ons worden toegewezen vanaf onze geboorte.”

Tijdens je onderzoek ontdekte je dat de traditionele schoonheidswedstrijden in de Filippijnen sterk gelinkt zijn aan religie en kolonialisme.

Joshua Serafin: “Ja, daarvoor ga ik terug naar de allereerste schoonheidswedstrijd in de Filippijnen, met de naam Santacruzan, dat plaatsvindt op de laatste dag van het katholieke festival ‘Flores de Mayo’ (‘bloemen van mei’).”

“Santacruzan is als religieus-historische schoonheidswedstrijd het hoogtepunt van Flores de Mayo dat heel de maand mei doorgaat. Op die dag eren de Filippijnen de vondst van het ‘Ware Kruis’ door de heilige Helena van Constantinopel en haar zoon Constantijn de Grote, de eerste christelijke Romeinse keizer. Het is gebaseerd op een narratief uit Europa, dat Spanje tijdens de kolonisatie naar de Filippijnen bracht. Vrouwen paraderen er met een man en een escorte, gekleed in bloemen.”

Foto: Malkia Mutiri

“Stantacruzan is een competitieve wedstrijd afkomstig van een heel religieus, historische gebeurtenis: Constantijn die een bepaalde plek verovert door het bezit van het kruis. Spanje speelde altijd met religie in de Filippijnen, waar het merendeel van de bevolking tot op vandaag nog heel katholiek is.”

“Vanuit die geschiedenis brachten de Amerikanen – die de Filipijnen na de Spanjaarden koloniseerden –  de traditie van carnival queens naar Manila (hoofdstad van de Filippijnen). Maar beeld je in, de Filippijnen hebben meer dan 7.000 eilanden, het is dus een moeilijk gebied om te veroveren. Daarom kwamen de VS-imperialisten op het idee om vanuit elke regio één meisje naar Manila te sturen, zo werden de schoonheidswedstrijden gebruikt om koloniale ideologieën te verspreiden en al deze regio’s op één plek te verzamelen.”

“VS-imperialisten kwamen met het idee om van elke regio één meisje naar Manila te sturen, zo werden de schoonheidswedstrijden gebruikt om koloniale ideologieën te verspreiden.”

“Met de schoonheidswedstrijden gaat natuurlijk ook een businessmodel gepaard. De landen die de wedstrijden organiseren rekenen op bezoekers van verschillende regio’s. De Filippijnen, Costa Rica en Venezuela concurreren sterk met elkaar omdat de wedstrijden in hun landen het grootst aantal internationale bezoekers trekt.”

“Het is voor vrouwen ook een manier om uit de armoede te geraken, achter de wedstrijden zit veel uitbuiting verscholen.”

“Er zit een hele economie achter. Hoe ver deze meisjes gaan om in idealen te passen om te winnen, geeft me echt een bevreemdend gevoel. Het is voor vrouwen ook een manier om uit de armoede te geraken, achter de wedstrijden zit veel uitbuiting verscholen.”

Hoe ging je te werk in het onderzoek dat je deed voor MISS?

Joshua Serafin: “Voor MISS heb ik theoretisch en praktisch onderzoek gedaan. Ik nodigde queer beauty queens uit om me te trainen en me te laten zien hoe zij bewegen en ‘worden’. Ik ben bovendien niet alleen als queer, maar ook als migrant in Europa. Geweld ervaren en het omzetten in zorg voor de hele queer community, ook voor vrouwen en mensen van kleur, is iets waarvoor ik altijd al wilde strijden.”

“Ik ben opgegroeid in een gezin met drie zussen en ik voelde als man dat ik hen moest beschermen tegen de gewelddadige buitenwereld. Dit heeft in hoge mate mijn ideologieën en denkwijzen gevormd, wat op zijn beurt heeft bijgedragen aan wat MISS uiteindelijk is geworden.”

“Door met lichamen en choreografieën te werken krijg ik toegang tot dat trauma en probeer ik die gevoelde pijnen fysiek tot uiting te laten komen, om ze te dekoloniseren. Niet alleen voor mezelf en wat ik persoonlijk heb meegemaakt, maar vooral voor anderen. Ik voel me als kunstenaar verantwoordelijk voor anderen die vergelijkbare pijnen en leed ondergaan.”

“Natuurlijk moest ik wel keuzes maken in dat uur- en half van de show. Daarom was het nodig te experimenteren en te onderzoeken hoe dat geweld tot uiting komt via het lichaam en choreografieën. Het generationele trauma in onze lichamen en spieren, en de geschiedenis van mijn grootouders, wordt van generatie op generatie doorgegeven aan ons. Het is onze opdracht om die pijn te erkennen, zodat we er uiteindelijk van kunnen genezen.”

“Door met lichamen en choreografieën te werken krijg ik toegang tot dat trauma en probeer ik die gevoelde pijnen fysiek tot uiting te laten komen, om ze te dekoloniseren. Niet alleen voor mezelf en wat ik persoonlijk heb meegemaakt, maar vooral voor anderen. Ik voel me als kunstenaar verantwoordelijk voor anderen die vergelijkbare pijnen en leed ondergaan.”

Je hebt ondertussen MISS ondertussen in Bergen (Noorwegen) en Gent gespeeld. Heb je een verschil opgemerkt tussen het publiek in de verschillende landen en hun reactie?

Joshua Serafin: “Het publiek verschilt van elkaar, maar er zijn in de eerste plaats veel gelijkenissen. Om te beginnen, in beide gevallen was het publiek overwegend wit van huidskleur. Ik ben dus benieuwd wat dat gaat geven in de Beursschouwburg vrijdag, want Brussel heeft een internationaler karakter dan Bergen.”

“Ik voelde me er vooral ‘exotisch’, Noorwegen ligt dan ook enorm ver – noordwaarts – van de Filippijnen. Een queer lichaam van kleur halfnaakt op een podium zien was voor het publiek geen vertrouwd zicht.”

“In Bergen stond ik aan de top van Noorwegen, en daar zie je geen queer people. Ik voelde me er vooral ‘exotisch’, Noorwegen ligt dan ook enorm ver – noordwaarts – van de Filippijnen. Een queer lichaam van kleur halfnaakt op een podium zien was voor het publiek geen vertrouwd zicht. Ik hoop toch dat ik hen iets heb bijgebracht, dat ik onder hun huid ben gekropen en zachtjes zaadjes heb geplant. Dat is mijn manier van aan activisme doen.”

Foto: Malkia Mutiri

Hoe zie je je werk in relatie tot Vlaamse culturele instellingen? Beperken zij je, of denk je dat het net nuttig is van binnenuit je boodschap te brengen? 

Joshua Serafin: “Als artiest was ik me er zeer van bewust dat ik van een Vlaamse instelling (Voo?uit in Gent) steun en geld kreeg, een kunstencentrum met een socialistische achtergrond. Wat Voo?uit doet samen met het team is geweldig, ze zijn goed op de hoogte van de huidige politieke tendensen. Ze geven vertrouwen aan nieuwe, startende makers en dat vertaalt zich ook naar het programma dat ze brengen en in de toekomst nog zullen brengen. Het is belangrijk om als maker op de hoogte te zijn van de context waarin je werkt, naast de lokale politiek en demografie.”

“Ik ben me ervan bewust dat mijn publiek voornamelijk wit is, maar net dáár is het meeste werk te verrichten. Mijn kunst is zeer openhartig, uitgesproken en onverbloemd, zonder pardon: dat is nodig om ons historische en koloniale verleden correct weer te geven. Het is nadien aan het publiek om te zien wat het daarmee doet.”

“Als je niet op de hoogte bent van de sociale omstandigheden of tendensen in het land waar je werkt, toont dat een gebrek aan verantwoordelijkheid. Je moet je echt bewust zijn van de context waarin je je beweegt en navigeert. Daarom verricht je je werk van binnenuit. Ik ben er natuurlijk van op de hoogte dat mijn publiek vooral wit is, maar net dáár is het meeste werk te verrichten.

“Mijn werk is openhartig, uitgesproken en onverbloemd, zonder pardon: dat is nodig om ons historische en koloniale verleden correct weer te geven. Het is nadien aan het publiek om te zien wat het ermee doet.”

Foto: Malkia Mutiri

“Werken binnen instituties is natuurlijk een moeilijke keuze. Het gaat over politiek en de persoonlijke geschiedenis die je meedraagt als artiest.”

“Ik besef goed genoeg dat mijn werk over dekolonisering gaat en tegelijkertijd met voornamelijk witte culturele instellingen werk, maar kolonialisme komt ook in de eerste plaats daar vandaan. De gekoloniseerde naties hebben niets meer over omdat al hun grondstoffen en bezit gestolen zijn, en nog steeds worden geëxploiteerd.”

“Al die middelen zitten nu hier, in dit deel van de wereld. En ik heb zelf niet genoeg middelen of geld om mijn droom waar te maken, dus waarom zou ik dat niet hier doen? Als deze cultuurhuizen het bovendien niet eens zijn met de ideologieën waar we voor staan, wordt het heel moeilijk om met hen samen te werken. Maar de instellingen zelf werken eraan, ze zijn zich bewust en proberen actief het landschap en de manier waarop ze met artiesten samenwerken te veranderen.”

“In bepaalde situaties is het wel belangrijk voorzichtig te zijn. Zeker omdat queer artiesten en artiesten van kleur worden getokenized [1]. Op die manier worden deze mensen en hun verhalen door cultuurinstituties gebruikt puur om hun ‘diversiteitsdoelstellingen’ te behalen, zonder de moeite te doen om te begrijpen wat ze doormaken.”

“In bepaalde situaties is het wel belangrijk voorzichtig te zijn. Zeker nu queer artiesten en artiesten van kleur worden getokenized. Op die manier worden deze mensen en hun verhalen gebruikt puur om hun ‘diversiteitsdoelstellingen’ te behalen, zonder de moeite te hoeven doen om te begrijpen wat ze doormaken.”

“Als kunstenaar en kunstinstelling is het altijd je plicht om je bewust te zijn van de verschillende achtergronden en subculturen die de persoon met wie je werkt met zich meedraagt. Je kan niet zomaar iemands verhaal gebruiken voor het verhaal zelf. Een bepaalde traditie of kunstvorm overnemen van een community zonder onderzoek te doen naar de achtergrond ervan, en bovendien niet te werken met de mensen van de gemeenschap zélf, is fout.”

“Als kunstenaar en kunstinstelling is het altijd je plicht om je bewust te zijn van de verschillende achtergronden en subculturen van de persoon met wie je werkt. Je kan niet zomaar iemands verhaal gebruiken voor het verhaal zelf. Een bepaalde traditie of kunstvorm overnemen van een community zonder onderzoek te doen naar de achtergrond ervan, en bovendien niet te werken met de mensen van de gemeenschap zélf, is fout. We kunnen niet zomaar meegaan met de diversiteitstrend.”

Notes:

[1] Tokenisme wijst op het betrekken van mensen uit minderheidsgroepen vanuit een plichtmatig standpunt om de diversiteit te bevorderen, in de eerste plaats om beschuldigingen van discriminatie tegen te gaan, zonder structureel iets te veranderen op vlak van discriminatie.