De manifestaties in het kader van de ‘Dag van Woede’ van donderdag zouden het hoogtepunt moeten worden van een week van aanhoudend vreedzaam protest tegen de corruptie, het nepotisme en de armoede in het land.

Op enkele honderden meters afstand van de oppositiebetoging, op het centrale Al-Tahrir-plein in Sanaa, verzamelden donderdagmorgen ook de aanhangers van het regerende Algemeen Volkscongres (GPC) om hun steun te betuigen aan president Saleh. Voor zover bekend, kwam het tot geen confrontaties tussen beide groepen.

Al op 27 en 29 januari kwam de oppositie, ondersteund door allerlei burgerinitiatieven, massaal op straat om democratische hervormingen af te dwingen.

Grondwetsherziening om Saleh president-voor-het-leven te maken

Normaal zouden op 27 april parlementsverkiezingen plaatsvinden. De oppositiepartijen verzetten zich daar heftig tegen omdat ze ervan uitgaan dat die niet eerlijk zullen verlopen en alleen bedoeld zijn om het autoritaire bewind van president Saleh een democratisch tintje te geven. Meer zelfs, door de grondwetsherziening die de regering wilde doorvoeren, zou de weg worden vrijgemaakt om president Saleh als president-voor-het-leven te benoemen.

President Ali Abdallah Saleh, aan de macht in Jemen sinds 1978, zag de bui hangen en probeerde de oppositie de wind uit de zeilen te nemen. Woensdag riep hij het Jemenitisch parlement is spoedzitting bij elkaar en kondigde hij grondige hervormingen aan “omdat hij het signaal van de bevolking had begrepen”.

Hij zei dat hij geen nieuw mandaat als president ambieert en een tegenstander is van een erfelijke overgang van de macht. Bovendien zouden de aangekondigde verkiezingen van 27 april worden uitgesteld en de voorziene grondwetswijziging voorlopig bevroren.

De president stelde zich volgens waarnemers bijzonder verzoenend op en stak de hand uit naar de oppositie. Hij drong er daarom op aan dat de oppositie de protestacties zou opschorten en onderhandelingen zou beginnen over de vorming van een regering van nationale eenheid. Een voorstel dat door de oppositieleiders meteen werd afgewezen.

Algemeen wordt aangenomen dat president Saleh, wiens huidige ambtstermijn in 2013 afloopt, zijn oudste zoon Ahmed aan het voorbereiden was om op termijn de macht van hem over te nemen. Ahmed Saleh staat momenteel aan het hoofd van de gevreesde Republikeinse Garde, een elite-eenheid van het leger.

Prominente rol van vrouwen in protest

Opvallend bij de recente betogingen in Jemen is de prominente aanwezigheid van vrouwen. Tawakol Karman heeft zich daarbij ontpopt tot een van de meest in het oog springende oppositieleidsters. Bij de betoging van zaterdag 29 januari voerde zij het woord en eiste het onmiddellijke aftreden van de president en democratische hervormingen om een einde te maken aan de diepe armoede waarin een groot deel van bevolking moet overleven.

Van alle Arabische landen is Jemen het armst. Volgens cijfers van UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de VN, leeft 45 procent van de 24 miljoen Jemenieten onder de absolute armoedegrens van 2 dollar per dag. Jemen is ook de enige republiek op het Arabische schiereiland dat wordt gekenmerkt door olierijke erfelijke sultanaten of koninkrijken.

Ali Abdallah Saleh kreeg in de beginjaren van zijn bewind veel krediet. Hij slaagde erin om in 1990 Noord- en Zuid-Jemen te herenigen en was op dat moment de meest democratische leider van het schiereiland. Maar tijdens de burgeroorlog van 1994, toen noorderlingen tegen zuiderlingen streden, verharde zijn bewind.

Strategische bondgenoot van VS in ‘strijd tegen terreur’

De laatste vijftien jaar werd Saleh steeds meer autoritair en liet hij zich maar al te graag als een strategische bondgenoot van de VS gelden in de wereldwijde ‘strijd tegen de terreur’. Het Amerikaanse leger heeft een uitgebreid samenwerkingsakkoord met Jemen voor training en opleiding van soldaten tegen een eventuele terroristische dreiging.

In februari 2009 werd in Jemen de zogenoemde Al-Qaida voor het Arabisch Schiereiland (AQPA) opgericht dat dreigde met aanslagen tegen westerse belangen. Allerlei milities maken gebruik van de armoede en de verdeeldheid van Jemen om gewapende strijders te rekruteren, onder meer voor diverse milities in Somalië.

Net als bij de toestand in Egypte houdt de VS de ontwikkelingen in Jemen speciaal in de gaten. De woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, Philip Crowley, zei in een reactie op de toespraak van de Jemenitische president dat “de toegevingen positief zijn, maar dat ze – net als elders in de Arabische wereld, zouden moeten worden gevolgd door reële hervormingen op het terrein”.

Afwachten of de betogers tijdens de Dag van Woede er ook zo over denken. Mohammed al-Sabri, de leider van het verenigde Forum van Oppositiegroepen, zei dat de poging van de president om een halt toe te roepen aan het protest ‘onaanvaardbaar’ was. Zij willen het aftreden van de president, naar Tunesisch voorbeeld. ”Ben Ali was veel machtiger dan Saleh”, zei de oppositieleider.