Eerst naar de koning, zo hoort het officieel voor een formateur in dit land. Di Rupo trok deze middag naar het paleis met zijn voorstellen over een staatshervorming en over het te voeren sociaaleconomisch beleid. Anderhalf uur duurde de bespreking.

Op naar de echte besluitvorming, zoals het hoort in een democratie. Diverse politieke partijen, negen in totaal, krijgen de voorstellen. Het gaat om de Vlaamse partijen N-VA, CD&V, Open VLD, SP.A en Groen!, en om de Franstalige partijen PS, MR, CdH en Ecolo.

Om 17.00 uur krijgen ook alle burgers te horen waarover het gaat. Formateur Elio Di Rupo stelt uitvoerig, gedurende een uur en een kwartier, zijn werkstuk voor op een persconferentie.

En dan de essentie, de inhoud

Wat zijn de voorstellen? U vindt hieronder alvast het volledige document – in PDF – en kan dus beginnen aan de job van elke burger om zich te informeren over het reilen en zeilen van zijn of haar land. Veel leesplezier.

Er moeten 250.000 jobs gecreëerd worden tegen 2015

Elio Di Rupo presenteert zich met de ambitie van wat hij “een toekomstproject voor de hele bevolking” noemt: “Er moeten 250.000 jobs gecreëerd worden tegen 2015. Ons land moet gemoderniseerd worden door middel van een gemeenschappelijk project, dat in staat is om Vlamingen, Brusselaars, Walen en Duitstaligen duurzaam te verzoenen, en tegelijkertijd de belangen van éénieder te respecteren.”

Een systemische hervorming op 5 terreinen

Om die uitdaging aan te gaan, wil de formateur een systemische hervorming doorvoeren op vijf terreinen. Zijn notitie bevat letterlijk volgend overzicht:

1. Een staatshervorming met een overdracht van bevoegdheden van de federale staat naar Gewesten en Gemeenschappen van om en bij de 17,3 miljard euro;
2. Een fiscale autonomie voor de Gewesten van ongeveer 10 miljard euro, bovenop de gewestelijke belastingen waarover ze al beschikken;
3. Een hervorming van de bijzondere financieringswet voor meer autonomie, doeltreffendheid en responsabilisering van Gewesten en Gemeenschappen ;
4. Een strenge sanering van de overheidsfinanciën van om en bij 22 miljard euro voor het geheel van de overheidsdiensten tegen 2015, zodat er een gezonde financiële basis kan teruggevonden worden en beantwoord kan worden aan de eisen van de Europese Unie;
5. Sociale en economische hervormingen om een antwoord te bieden aan de uitdagingen van de toekomst, waaronder de vergrijzing van de bevolking.

We proberen voor u een samenvatting te serveren van het belangrijkste uit die voorstellen.

Het gat in de overheidsuitgaven dichten

Tijd nu om met Di Rupo wat in te zoomen op die terreinen. Hij concentreert zich eerst op de sanering van de overheidsfinanciën, en meer bepaald op de verdeling van de gewenste budgettaire inspanning van 17,5 miljard euro. Daarbij pleit hij voor een evenwichtige inspanning tussen uitgaven en inkomsten.

De voorgestelde dalingen van de uitgaven zijn goed voor 37 procent van de inspanning. Opvallend is de vermindering met meer dan de helft van de toegestane groei van de gezondheidsuitgaven, van 4,5 procent tot 2 procent. Het financieel evenwicht van de sociale zekerheid wordt gegarandeerd door de staat. Verder is er een bevriezing van tal van overheidsuitgaven en –dotaties. De groei in de kredieten voor ontwikkelingssamenwerking wordt tijdelijk beperkt tot de inflatie.

Daarnaast mikt hij voor 27 procent op een verhoging van de inkomsten om het gat dicht te krijgen. Die zouden moeten komen van een betere bijdrage door wie kapitaalkrachtig is, met o.a. een roerende voorheffing van 25 procent op dividenden en een tijdelijke crisisbijdrage van ongeveer 0,5 procent op grote fortuinen van meer dan 1,25 miljoen euro. Het woonhuis en het vermogen dat bestemd is voor het uitoefenen van een beroepsactiviteit wordt niet meegeteld.
Het stelsel van notionele intresten moet volgens Di Rupo veranderen om misbruiken te voorkomen. En er komt een belasting op vliegtuigtickets in eerste klas en in business.

Vervolgens zijn er ‘diverse maatregelen’, goed voor 30 procent van de inspanning. Een kleine greep daaruit.
Voorop, het klinkt bekend, nog maar eens de versterking van de strijd tegen fiscale en sociale fraude. (Ten zeerste gewenst, al tientallen jaren een ‘must’ in regeringsverklaringen, maar een uitvoering die al even lang te wensen over laat.)
Wat de banken betreft, zouden degene met risicovollere activiteiten meer moeten bijdragen. (Dat is logisch, maar tot nu was het omgekeerde het geval.)
De heffing op de nucleaire rente wordt verhoogd om daarmee geld te hebben voor hernieuwbare energie en voor energiebesparingen.

Politieke vernieuwing en een zesde staatshervorming

Di Rupo wil blijkbaar ook iets doen aan het geschonden vertrouwen in politici. Daarvoor moeten de beleidsprioriteiten beter worden opgevolgd en de regels inzake politieke ethiek versterkt. Concreter nog zijn de voorstellen om de bezoldiging van ministers met vijf procent te verminderen, allerlei dotaties te bevriezen, het aantal federale parlementsleden met vijftien procent te verminderen, de senaat te hervormen, een legislatuurparlement te maken en ook een federale kieskring met tien verkozenen.

Brussel-Halle-Vilvoorde dan, waarmee het allemaal ooit begon. Daarover zegt Di Rupo tijdens zijn persconferentie:

“Zonder oplossing voor BHV gaat het niet, dus stel ik een duurzame oplossing voor inzake BHV en Brussel. De kieskring BHV wordt gesplitst. Parallel daarmee komt er een consolidatie van de rechten van de Franstaligen in de rand en een verbetering van de financiële situatie van het Brussels gewest. Er komen drie kieskringen – Brussel-hoofdstad, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant – en de zes faciliteitengemeenten worden samengebracht in één kanton met als hoofdstad Sint-Genesius-Rode. De inwoners kunnen kiezen voor een lijst in Vlaams-Brabant of een lijst in Brussel-Hoofdstad.”

En zo staat het ook in zijn document.

Voor Brussel en zijn hinterland komt er een grootstedelijke gemeenschap. Op de agenda staat ook een vereenvoudiging van het bestuur in Brussel en de tweetaligheid wordt bevorderd, met een dienstverlening op alle niveaus in beide talen.

Groot aantal bevoegdheden overgeheveld naar de deelstaten: werkgelegenheid, gezondheidszorg, kinderbijslag,…

Di Rupo benadrukt dat die overheveling zal gebeuren zonder aan de kern van de sociale zekerheid te raken: die blijft voor hem op het federale niveau.

De nieuwe bevoegdheden voor de deelstaten zouden, aldus Di Rupo, goed zijn voor 17,3 miljard euro. Dit zijn de grootste brokken daarvan: werkgelegenheid, gezondheidszorg en kinderbijslag.

Inzake werkgelegenheid zou het gaan om een overheveling van bevoegdheden voor 4.4 miljard euro, onder andere de controle op de beschikbaarheid en het activeren van werkzoekenden. Elk gewest moet een autonoom arbeidsmarktbeleid kunnen voeren.

Er gaat voor 4,9 miljard euro homogene bevoegdheden naar de Gemeenschappen met betrekking tot efficiëntere gezondheidszorg en hulp aan personen.

De kinderbijslag wordt in het voorstel volledig gecommunautariseerd voor een totaalbedrag van 5,8 miljard euro. De Gemeenschappen worden de motor van het gezinsbeleid.

Di Rupo wijst erop dat de budgetten van de deelstaten stijgen van 46 tot 64 miljard euro, dit is een stijging met bijna 40 procent. En hij betitelt de responsabilisering van de deelstaten als de rode draad doorheen de staatshervorming.

Hervorming van de bijzondere financieringswet en fiscale autonomie voor de gewesten

Meer dan 10 miljard euro uit de personenbelasting zal onder de bevoegdheid van de gewesten vallen. Dat is bijna 30 procent van de netto fiscale inkomsten van de staat. En, zo voegt Di Rupo daaraan toe, dit brengt geen enkele nieuwe fiscale druk mee voor de burger.

De eigen inkomsten van de gewesten bedragen nu 8,8 miljard euro en zullen dus stijgen tot 18,8 miljard euro, dat is een verhoging met 113 procent.

De werkelijke fiscale autonomie van de Gewesten zal daarmee verviervoudigen, namelijk van 2,6 miljard naar meer dan 10 miljard euro.

Het mechanisme is dat van de bijkomende opcentiemen. De parlementen van de gewesten zullen de hoogte van de aanvullende belastingen stemmen, volledig vrij voorzover ze de progressiviteit van de belasting respecteren.

Er komen responsabiliseringsmechanismen voor het beleid inzake werk, gezondheidszorg, pensioenen van de ambtenaren van de deelstaten en inzake het klimaat.

Voor Brussel is er een bijkomende financiering van 461 miljoen euro, dat is 0,1 procent van ons BNP merkt Di Rupo daarbij op.

Sociaaleconomische hervormingen

Essentieel volgens de formateur zijn de creatie van werk, maatregelen om het evenwicht in de sociale zekerheid te garanderen en om de pensioenen van iedereen te kunnen betalen.

In 2020 zou dit land een werkzaamheidsgraad van 73,2 procent moeten halen, dat is een enorme uitdaging. Er zouden maar liefst 250.000 bijkomende banen moeten worden gecreëerd tegen 2015. De sociale partners zullen daar sterk bij worden betrokken want, aldus de formateur, dit vereist dat we de arbeidsmarkt structureel hervormen.

De federale regering gaat in dit verband voor een interfederaal en interprofessioneel overleg over twee cruciale thema’s:
* hoe het best tegen 2015 die 250.000 jobs creëren?
* hoe kunnen we slagen in de overgang of transitie naar een nieuw duurzaam groeimodel?

Om werk aantrekkelijker te maken, komt er een verlaging van de arbeidskosten voor de lage en middelgrote inkomens. Het accent van de steun valt op de KMO’s, want “die zijn cruciaal voor onze economie.”

Hervorming van het werkloosheidsstelsel

De formateur wil, in zijn woorden, “de werkloosheid hervormen om de werklozen te helpen veel vlugger werk te vinden.”

Wat zou dit dan concreet betekenen? Jongeren die nog niet hebben bijgedragen aan de sociale zekerheid, hebben maar recht op werkloosheidsuitkering indien ze kunnen aantonen actief op zoek te zijn naar werk.

De degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen zal toenemen.
Drie onderscheiden periodes worden voorzien.
Er is in het voorstel een verhoging met 16,7 procent van de werkloosheidsuitkeringen voorzien in de eerste vier maanden van de eerste periode na het werkloos worden, van maximaal één jaar.
Ten tweede, een vermindering van de tweede periode met een derde. Ze duurt maximaal drie jaar, met uitzondering van enkele categorieën.
In de derde periode wordt de uitkering begrensd tot een forfaitair maximum afhankelijk van de gezinssituatie.

Voorzien is ook in de uitwerking van een snellere procedure om de beschikbaarheid van de werkloze te controleren, en in de evaluatie van de maatregelen om het brugpensioen te ontmoedigen, in overleg met sociale partners. Er zou ook een verhoging komen van de bijdrage vanwege de ondernemingen voor brugpensioen.

Ondersteun de koopkracht van de bevolking

De koopkracht van de bevolking dan. Die interne consumptie was onze kracht om de crisis te trotseren, stelt Di Rupo vast (hij niet alleen overigens).

Daarom, althans in de redenering en het voorstel van de formateur, blijft het systeem van de index bestaan. Wel worden de controles op de prijzen uitgebreid, speciaal op die van energie.

Hervorming van de pensioenen

Mensen leven langer. En die verlenging van de levensduur zorgt wel degelijk een uitdaging. Ook hier, het is de formateur die aan het woord is, en die maatregelen voorstelt:

“We zullen hervormingen doorvoeren om degenen tussen 55 en 65 langer aan het werk te houden. Dus de pensioenleeftijd gaat niet omhoog. Maar de leeftijd van de voortijdige pensionering, die moet zeker omhoog.”

Hij bepleit op lange termijn ook hervormingen in de overheidssector, zonder aan de huidige gepensioneerden te willen raken. Voor wie nieuw intreedt in de publieke sector zou de berekening van het pensioen op de tien laatste loopbaanjaren gebeuren, en dat is minder voordelig dan de huidige vijf.

En wat met wie 65 jaar is? Die kan met pensioen. Of hij of zij kan langer werken, met een pensioenbonus.

Hervorming van de ziekteverzekering

Naast het feit dat er voor bijna 5 miljard euro aan bevoegdheden verdwijnt van het federale niveau, is er het opvallende voorstel om de reële groeinorm van maximaal 4,5 procent meer dan te halveren tot 2 procent.

Morgen

Morgen zoeken we naar de belangrijkste reacties, waaronder zeker de stemmen uit het middenveld. Ook zij zullen nu in de eerste plaats aandachtig beginnen lezen.

En zelf zoeken we nog eens tijd om aandachtig het hoofdstuk te lezen over de ‘Overgang van onze economie naar een duurzaam groeimodel‘. Want dat concept roept toch wel wat vraagtekens op, zelfs de bedenking dat dit wel eens een contradictio in terminis kan zijn.