De protestbeweging ‘Verenigd redden wij Rosia Montana’ ontstond nadat de Roemeense regering een wetsontwerp introduceerde dat een controversieel mijnbouwproject beoogde te versnellen. Deze wet zou het Canadese bedrijf Gabriel Resources de mogelijkheid bieden wettelijke obstakels te omzeilen en land te onteigenen in het dorpje Rosia Montana, zodat hier Europa’s grootste goudmijn kon worden gebouwd.

Het mijnbouwproject was al veertien jaar eerder gepland, maar wegens milieugerelateerde bezwaren ontbreken nog altijd de noodzakelijke vergunningen. Ten grondslag aan het project ligt een geheim akkoord dat in 1995 is afgesloten tussen de Roemeense regering en Frank Timis, de man die later Gabriel Resources zou oprichten.

Gabriel Resources beweert dat Roemenië bijna drie miljard euro kan opstrijken met het mijnbouwproject. Ook zou het project leiden tot duizenden nieuwe banen in de regio.

Mijnbouwproject roept herinneringen op aan desastreuze dambreuk

Activisten waarschuwen echter voor de schadelijke gevolgen van het gebruik van cyanide (waarmee het goud van waardeloze ertsen wordt gescheiden) voor de omgeving en de mogelijke beschadiging van een tweeduizend jaar oud stelsel van mijngangen dat door de Romeinen is gegraven. Bovendien verwachten de tegenstanders dat Roemenië weinig profijt zal hebben van het project.

Daarnaast kunnen veel Roemenen zich nog de desastreuze gevolgen van de dambreuk bij Baia Mare in het jaar 2000 herinneren. Hierbij verspreidde 100.000 kubieke meter met cyanide vervuild water zich over de omringende landbouwgrond.

Het water kwam uiteindelijk in de rivieren de Tisza en de Donau terecht, wat zorgde voor een grote vissterfte in Hongarije. De dambreuk wordt als een van de ernstigste Europese milieurampen gezien sinds de kernramp van Tsjernobyl.

Ook Chevron wil verdienen aan Roemeense grondstoffen

Het eerste protest tegen het wetsvoorstel inzake de goudmijn op 1 september trok ongeveer vijfduizend betogers. Ze organiseerden een sit-in en zetten hun tenten op in de hoofdstraat van Boekarest. De week daarop liepen ongeveer tienduizend betogers in een mars door de hoofdstad. Ze droegen spandoeken met leuzen als ‘Corruptie staat gelijk aan cyanide’.

De protesten tegen het mijnbouwproject in Rosia Montana vielen samen met de komst van een protestbeweging in Punge?ti, een dorpje in het oosten van Roemenië.

De Amerikaanse oliemultinational Chevron wilde hier een onderzoek uitvoeren naar mogelijke schaliegaswinning, wat leidde tot een bezetting van de voorgestelde boorlocatie door de lokale bevolking. Chevron besloot na enkele dagen van protest haar plannen uit te stellen.

Politici draaien door massale kritiek op mijnbouwproject

Op maandag 11 november verwierp een speciaal parlementair comité het wetsvoorstel inzake het mijnbouwproject. De wet hield volgens het comité geen rekening met “de complexe vereisten die gepaard gaan met de winning van grondstoffen in Roemenië”. Een week later werd het wetsvoorstel eveneens verworpen door de senaat.

Technisch gezien kan het project nog doorgang vinden wanneer het Roemeense parlement later deze maand de wet alsnog goedkeurt. President Traian B?sescu heeft echter aangegeven dat hij in een dergelijke situatie zal weigeren om de wet van zijn handtekening te voorzien.

De deelnemers van de protestbeweging zien de gang van zaken rond het mijnbouwproject als een voorbeeld van mismanagement en corruptie. Na de uitbraak van de protesten beschuldigden president B?sescu en premier Victor Ponta elkaar ervan steekpenningen te hebben ontvangen van Gabriel Resources.

Zo was Ponta als lid van de oppositie nog een tegenstander van het mijnbouwproject, maar is hij sinds het toetreden van zijn Sociaal Democratische Partij tot de regering gedraaid. Na het uitbreken van de protesten draaide hij opnieuw, waardoor Ponta het mikpunt werd van satire. Medio september ontkende Rosia Montana Gold Corporation, de Roemeense tak van Gabriel Resources, dat vriendjespolitiek ten grondslag lag aan het wetsvoorstel. 

Volgens Claudiu Craciun, docent bij de Nationale School voor Politieke Wetenschappen en Openbaar Bestuur in Boekarest, brengt de kwestie-Rosia Montana “de algehele pathologische corruptie en incompetentie in de Roemeense politiek en de illegitieme praktijken van sommige bedrijven” aan het licht.

Ramona Duminicioiu, die al tien jaar strijdt tegen het mijnbouwproject in Rosia Montana, noemt de crisis rond het project “een crisis van het wereldwijde kapitalisme en impotente regeringen”.

“Een crisis van het wereldwijde kapitalisme en impotente regeringen”

Gedurende de betogingen in Boekarest eisten de activisten geregeld het aftreden van Ponta’s regeringscoalitie, die mede was verkozen dankzij de belofte dat het mijnbouwproject gestopt zou worden.

Met name de participatie van een jonge, hoger opgeleide middenklasse in de antimijnbouwprotesten heeft geleid tot een protestbeweging waarvan de omvang ongekend is sinds de val van het communisme in Roemenië.