Lesbiennes eisen hun plek op
Sinds het begin van deze eeuw is er op vlak van seksuele diversiteit heel wat veranderd in Cuba. Die verandering staat voor een groot deel op het conto van gezondheidsorganisatie CENESEX. Met onze uitgesproken steun hameren ze op het belang van interpersoonlijke relaties, seksuele diversiteit en sociale rollenpatronen. Voordien kwamen die thema’s tijdens de seksuele voorlichting amper aan bod.
Vroeger bestond voorlichting in Cuba louter uit het aanbieden van informatie. Tijdens de biologieles van het laatste jaar lager middelbaar onderwijs ging het over de werking van de geslachtsorganen, de preventie van soa’s en tienerzwangerschap. Intussen groeide de seksuele voorlichting uit tot een integrale aanpak met een focus op gender en diversiteit.
Naar aanleiding van het onderwijsprogramma trok een groep lesbiennes uit de oostelijk gelegen stad Santiago de Cuba aan de alarmbel. Ze eisten erkenning en begeleiding en een einde aan de discriminatie. In 2004 was er nog een groep, deze keer uit Havana, die zich uitsprak tegen de discriminatie van lesbiennes.
In 2007 vonden ze elkaar. Samen met CENESEX vroegen ze aan FOS om de seksuele gezondheid en rechten van lesbiennes te steunen. Het initiatief kwam dus uit de basis en vond in CENESEX een strategische partner die aan de top op het beleid van het land weegt en daar hun belangen kan verdedigen. Uiteindelijk werd er gekozen om een kleinschalig project uit te werken. Met de stille hoop dat het op lange termijn een grote impact zou hebben. In 2008 startte het project met de deelname van drie groepen geëngageerde lesbiennes.
Het doel was om het gesprek op gang te brengen in de Cubaanse maatschappij. Specifieke begrippen werden onder de aandacht gebracht zoals seksuele en reproductieve gezondheid, vrouwenrechten, zelfgenezing, de patriarchale cultuur en medisch begeleide voortplanting. Ook de nieuwe Cubaanse familiewet werd uitvoerig behandeld. Maar het initiatief zorgde ook voor een veilige omgeving om bij te leren en kennis uit te wisselen. Er was een plek om zich te verdiepen over een brede waaier aan thema’s zoals gender, vrouwelijkheid, zelfbeeld, machtsrelaties, gelijkheid, gendergeweld en bescherming tegen soa’s.
Contact
Via cursussen kunnen vrouwen nu zelf die moeilijke thema’s aankaarten. Tijdens die cursussen wordt zo veel mogelijk met participatieve technieken gewerkt, omdat het essentieel is voor hun zelfvertrouwen dat de vrouwen het woord nemen en hun ervaringen delen. Na de trainingssessies delen ze hun verhaal. Dat doen ze in scholen, universiteiten, bedrijven of zelfs in gevangenissen, maar even goed op nationale en internationale evenementen over seksuele rechten en diversiteit. Zo komen ze in contact met andere lesbiennes uit andere provincies. Die vormen op hun beurt de kern voor nog meer groepen die in het project kunnen stappen.
Vandaag zijn er elf groepen die het netwerk van lesbische en biseksuele vrouwenvormen. Elke groep bestaat uit 20 tot 30 activisten. Jaarlijks wordt een nationale bijeenkomst van het netwerk georganiseerd. Een gelegenheid om bij te scholen, ervaringen uit te wisselen, strategieën te bepalen en acties te coördineren.
Maar verandering is moeilijk. Het loopt niet altijd van een leien dakje. De groep in Havana kende in 2010 een stevig intern conflict over het leiderschap. Met als gevolg dat ze zo goed als op non-actief stond. CENESEX stond hen samen met psychologen en specialisten in conflictbeheer bij. Na een jaar stond de organisatie er terug.
In hun stad en provincie staan de vrouwen voor de uitdaging om erkend te worden door lokale overheden, instellingen en bevolking. Via CENESEX kunnen ze hierbij rekenen op de steun van organisaties zoals de Cubaanse vrouwenorganisatie (FMC) en het centrum ter preventie van soa’s en hiv/aids. Twee organisaties waar FOS ook mee samenwerkt. De culturele sector, traditioneel een progressief midden, geeft hen ook ruimte. Op die manier worden ze, met wisselend succes en snelheid, in de lokale maatschappij opgenomen.
De eerste zes jaren van het project waren er ook workshops over seksuele diversiteit en de seksuele gezondheid van lesbiennes voor medisch personeel. In 2013 werd het aanbod uitgebreid naar juridisch personeel en kaderleden van vakbonden.
En nu?
In de periode 2017-2021 schakelen de verschillende groepen en organisaties nog een versnelling hoger. Samen met verschillende Cubaanse vakbonden waar FOS mee samenwerkt, zullen ze het blijven opnemen voor de rechten van LGBT+’ers. Daarbij zal de nadruk liggen op rechten van de vrouwen op de werkvloer en ook het respect voor de seksuele diversiteit zal benadrukt worden.
CENESEX en FOS werken samen aan de realisatie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen
Auteur: Yves van Gijsel
