Eén munt: de peso cubano CUP ($)
Cuba beschikt sinds 1994 over twee soorten munten: de peso, de nationale munt: moneda nacional, CUP, en een zogenaamde inwisselbare munt: moneda convertible, CUC. De CUC werd destijds ingevoerd om de VS-dollar (en andere buitenlandse deviezen) om te wisselen (1 USD = 1 CUC), mits een taks. Met die dollars kon de overheid haar invoer betalen. Eerder was het bezit of gebruik van dollars verboden, dan toegelaten en uiteindelijk vervangen door die CUC. Er werden winkels opgericht waarin je alleen met CUC of buitenlandse deviezen kon betalen. Nadien kon je er ook met gewone peso terecht.
Het dubbele muntsysteem omvatte echter ook een dubbele wisselkoers: bedrijven konden hun CUC voor dollars inwisselen tegen een koers van 1 USD = 1 CUC, terwijl voor particulieren de koers 1 CUC = 24 CUP gold. Het hele systeem zorgde ervoor dat invoeren soms goedkoper is dan een beroep te doen op de binnenlandse productie, en dat staat dan weer haaks op het officiële beleid om minder in te voeren en meer zelf te produceren (en uit te voeren).
Vanaf 1 januari 2021 wordt de peso – peso cubano (CUP) – dus de enige munt. Iedereen krijgt nog zes maanden de tijd om zijn inwisselbare peso CUC om te wisselen, tegen een vaste koers van 1 CUC = 24 CUP. Banktegoeden in dollar of CUC worden automatisch omgezet in CUP (1:24).
Subsidies
De overheidsbedrijven – waarvan naar verluidt zo’n 40% met verlies werkt en dus gesubsidieerd wordt – krijgen een jaar om hun boekhouding op orde te brengen. Vandaag subsidieert de overheid de kleinhandel met 29 miljoen peso en gaan er 1,5 miljard peso naar de landbouwproductie. Het is de bedoeling dat overdreven of onnodige subsidies geleidelijk aan worden afgeschaft en dat personen in plaats van producten worden gesubsidieerd. Het is niet bekend over welke termijn het gaat, maar het zal zeker niet van de ene dag op de andere gebeuren, en ook het rantsoenboekje blijft (nog een hele tijd) bestaan. Er staan nu al veel minder zaken op dan zo’n 20j geleden en het gamma gesubsidieerde basisproducten wordt geleidelijk verder afgebouwd.
Bescherming van de koopkracht
Aanbod, prijzen en (netto)lonen bepalen je koopkracht. Als je loonsverhoging niet boven de prijsstijgingen komt boet je dus aan koopkracht in. Daarom legt de overheid de maximale prijsstijgingen vast.
Het Cubaanse Staatsblad publiceert de kleinhandelsprijzen voor een hele reeks producten. Het dagelijkse broodrantsoen van 80 g dat elke Cubaan via het rantsoenboekje voor 5 cent kan kopen kost straks 1 peso, of twintig keer meer. Het is de eerste prijsstijging in veertig jaar.
Een varkenshamburger van 100 g mag maximum 5 peso kosten en voor een brood van 400 g betaal je 10, 7 of 8 peso, afhankelijk of je dat in Havana, Santiago de Cuba of in een andere provincie koopt. Een kip kost 58,75 peso, een pakje koffie (115-125 g) 43,75 peso, 1 kg poedermelk gaat over de toonbank voor 130 peso etc. Een fles rum 700 ml Santiago de Cuba añejo mag maximaal 190 peso kosten, je tanden poetsen kan je met een een tube Denti Fresh van 8 peso per stuk… Een busticket kost in Havana 2 peso (elders 1 peso), voor een privétaxirit betaal je 5 peso; een busrit van Havana naar Pinar del Río kost 50 peso. Een Bucanero of Cristal biertje drink je voor 30 peso.
Een ticket voor culturele activiteiten mag 3 tot 5 keer duurder worden, maar er blijven kortingen gelden voor kinderen, studenten, gepensioneerden etc. Juridisch advies mag dan weer 4 tot 6 keer meer kosten.
De tot nu zwaar gesubsidieerde elektriciteitsprijzen variëren naargelang het verbruik: een gezin met een verbruik van 100 kWh dat nu 9 peso betaalt zal straks 40 peso uitgeven, de kostprijs van 200 kWh gaat van 40 naar 175 peso enzovoort. Iets meer dan een derde van de gezinnen verbruikt gemiddeld 185 kWh per maand. De energiefactuur van een persoon met een minimumloon en een verbruik van 100kWh vertegenwoordigt nu 4% van dat loon; straks zal dat nog maar bijna 2% bedragen.
De brandstofkosten worden o.a. bepaald door de petroleumprijzen. De binnenlandse olie- en gasproductie dekt ongeveer de helft van de brandstofbehoefte. De brandstofbevoorrading vanuit het buitenland was trouwens een van de doelwitten van de regering Trump om de Cubaanse economie te saboteren. Door de blokkade moet Cuba al meer dan normaal betalen voor zijn ingevoerde brandstof.
De overheid investeert overigens volop in hernieuwbare energie (windmolenparken, bio, zon en water), die in 2030 tot 24% van de energievoorziening zou moeten dekken.
De regering controleert – en blokkeert in bepaalde gevallen zoals bij school- en bedrijfsmaaltijden – dus de prijzen en belooft streng op te treden tegen speculanten die onterechte prijsverhogingen doorvoeren. Marino Murillo Jorge, hoofd van de commissie voor de uitvoering van de economische hervormingen, verklaarde dat het de bedoeling is dat de prijzen van de binnenlandse productie globaal met maximum 12% zullen stijgen.
De standaardconsumptiekorf (‘canasta’) van goederen en diensten bedraagt ongeveer 1.528 peso. Het komt overeen met een dagelijkse minimumconsumptie van 2.100 kcal; het minimumloon dekt 1,3 canastas.
Elke werknemer draagt 5% van zijn loon af voor de sociale zekerheid. Tot in de 10e weddeschaal (3.260 peso) betaalt men 3% inkomensbelasting.
Tegen 1 januari 2021 worden de lonen, pensioenen en sociale uitkeringen sterk opgetrokken: x 5. Zo verhoogt het maandelijks minimumloon tot 2.100 peso = x 9,3. Er worden 32 loonschalen vastgelegd, met een maximum van 9.510 peso, hetzij een loonspanning van 4,5 tussen het laagste en hoogste loon. Het gemiddelde maandloon bedraagt thans 879 peso. De ongeveer 2 miljoen zelfstandigen en privéwerknemers, op een totaal van meer dan 7 miljoen werknemers, krijgen die loonsverhoging niet, maar zij zullen wel hogere belastingkortingen genieten.
De 1,7 miljoen gepensioneerden zullen hun pensioen gevoelig zien stijgen: van 280-300 peso tot 1.528 peso, van 350 tot 1.678, van 500 tot 1.733 etc.
Op het gebied van de uitkeringen: de sociale bijstand, zullen een gezinshoofd zijn huidige bedrag + 1.260 peso en de andere gezinsleden (tot 5 personen) elk 800 peso ontvangen.
Uitgebreide informatie
De Cubaanse media schenken uitgebreid aandacht aan deze ‘monetaire herschikking’. Online kan je de diverse wettelijke bepalingen downloaden. Ook handig voor de toeristen die straks weer naar Cuba trekken.
De rechtse Franse krant Le Figaro maakt zich vrolijk over de gedetailleerde bekendmaking van de verschillende lonen: “je bent beter acrobaat voor 155 euro per maand dan viceconsul voor 112 euro”. De Franse gillets jaunes zouden een soortgelijke Franse transparantie wellicht erg waarderen en er munitie in vinden om meer gelijkheid te eisen…
De belangrijkste uitdaging blijft meer en efficiënter produceren, zodat lonen en productie gelijke tred houden en zo de koopkracht verhogen. De huidige moeilijke situatie van pandemie, scherpere blokkade en een slabakkende economie weerhoudt de Cubaanse regering er niet van om haar voorgenomen aanpassingen door te voeren.
