In het rapport reikt AZG de overheden een reeks concrete aanbevelingen aan om eenzelfde menselijk drama in de woonzorgcentra te voorkomen indien de epidemie heropflakkert. “Om beter voorbereid te zijn op een eventuele tweede golf van de COVID-19-epidemie, moeten we snel lessen trekken uit de afgelopen maanden”, stelt dr. Bertrand Draguez, voorzitter van AZG en verantwoordelijk voor de interventie in België.

Ziekenhuisdiensten leveren, maar dan zonder middelen daartoe

Uit vrees voor een overrompeling van de ziekenhuizen zoals in Italië of Spanje, werden in België bewoners en medewerkers van onder meer woonzorgcentra aan hun lot overgelaten, met een compleet gebrek aan beschermingsmiddelen, materiaal, personeel en kennis om deze ongeziene strijd aan te gaan. De strijd tegen het virus eiste dan ook een hoge tol in deze zorgvoorzieningen, met meer dan 6.200 overleden rusthuisbewoners, oftewel 64% van het totale dodentol door COVID-19 in België.

“Op het moment van de evaluatie door AZG beschikte amper 54% van de woonzorgcentra over voldoende beschermende kledij, heerste in 64% van de woonzorgcentra een gebrek aan FFP2-maskers en kon slechts 42% van de wasserijmedewerkers gebruik maken van gepaste beschermingsmiddelen”, licht Stéphanie Goublomme toe, verantwoordelijke voor het AZG-project ter ondersteuning van de woonzorgcentra. Bovendien oordeelde iets meer dan 50 % van de woonzorgcentra dat hun medewerkers over onvoldoende kennis beschikten over COVID-19 en de risico’s op besmetting. In meer dan drie op de tien woonzorgcentra werden overigens geen tests gevoerd.

Interventie van AZG in een woonzorgcentra in Brussel © Olivier Papegnies

Vaak geen mogelijkheid tot ziekenhuisopname

Naast de schrijnende situatie in de woonzorgcentra bleek ook de mogelijkheid om kritieke patiënten naar externe medische diensten door te verwijzen, met name naar ziekenhuizen, erg beperkt. Hoewel een ziekenhuisopname vaak van levensbelang is, was het transferpercentage van 86% vóór de crisis gezakt naar 57% tijdens de epidemie.

“Van 30% van de woonzorgcentra die door onze teams bezocht werden, konden niet eens alle noodoproepen (noodnummer 112) behandeld worden”, aldus Stéphanie Goublomme. “Wat ons eveneens zorgen baarde, was het feit dat het aantal bezoeken van huisartsen met de helft was afgenomen in vergelijking met de periode vóór de crisis. Die daling had een aanzienlijke impact op de kwaliteit van de medische zorg voor de bewoners.”

Extreme werkomstandigheden

Het personeel van de woonzorgcentra werd overstelpt en moest het hoofd koel houden in extreme werkomstandigheden, met een toename van mentale problemen tot gevolg evenals het opduiken van nieuwe, posttraumatische symptomen, zowel bij de medewerkers als bij de bewoners. “We hebben uitvoerig geluisterd naar de personeelsleden, die vreesden om verstoten te worden of om hun kinderen thuis te besmetten, of die doodsbang waren om het virus in het woonzorgcentrum binnen te brengen”, vertelt Sanne Kaelen, psychologe voor AZG.

Deze COVID-19-crisis zal zowel bij het voltallige personeel van de woonzorgcentra als bij de medische ngo zelf als nooit tevoren haar sporen nalaten. “We hebben geen tijd te verliezen en moeten snel, concreet en doelgericht de specifieke behoeften in deze woon- en zorgcentra aanpakken, zowel voor de medewerkers als de bewoners. Alleen zo kunnen we voorkomen dat onze senioren opnieuw het gelag van onze onverschilligheid moeten betalen bij een tweede golf van het virus”, besluit dr. Sofie Spiers.