Een monument, nog altijd actief
Costa-Gavras, voluit Constantinos Gavras, wordt dit jaar tachtig. Hij werd beroemd met films over de repressie door de militaire dictaturen in Griekenland, Chili en Uruguay, over Amerikaanse neonazi’s, over een voortvluchtig Duits oorlogsmisdadiger en over de rol van paus Pius XII tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Als jonge student werd het hem onmogelijk gemaakt om te studeren aan een universiteit in Griekenland, omdat zijn vader tijdens de oorlog in het anti-Duits verzet had gezeten. Hij wilde daarom naar de VS emigreren dat hem om dezelfde reden een visum weigerde. Uiteindelijk studeerde hij af aan een Franse filmacademie.
Z
In zijn film Z volgt hij een onderzoeksrechter die de moord op een linkse activist probeert op te lossen. De overheid en het leger proberen hem dat te verhinderen. De onderzoeksrechter, vertolkt door Jean-Louis Trintignant, die een conservatieve kijk op de dingen heeft en geen enkele sympathie koestert voor de betrokken vermoorde activist wordt in de film geconfronteerd met de contradictie van zijn eigen ideologie. De film kreeg in 1969 de Oscar voor beste buitenlandse film. Hoewel het een fictief verhaal is in een onbestemd land, verwijst dit verhaal overduidelijk naar de moord op de Griekse politicus Grigoris Lambrakis in 1963.
Etat de siège (Staat van beleg) van 1973 situeert zich in Uruguay waar enkele jaren eerder CIA-agent Dan Mitrione was ontvoerd door de linkse guerrilla Tupamaros. De man stond tot dan aan de leiding van het opleidingscentrum waar politie en leger folterpraktijken leerde toe te passen. Ook nu wist hij voor dit controversieel onderwerp een beroemde Franse acteur te strikken, Yves Montand.
Zijn meest bekende film is echter zijn Engelse film Missing van 1982 waarvoor hij de Amerikaanse topacteur Jack Lemmon wist te strikken. Jack Lemmon was een zeer beroemd komisch acteur, een zeer gewaagde keuze dus, zowel voor Costa-Gavras als voor Lemmon zelf. Die stak immers zijn nek zwaar uit. In 1982 was het immers nog helemaal niet evident om in de VS met de vinger naar Washington te wijzen voor de miltaire dictatuur in Chili.
Deze film is gebaseerd op de verdwijning van Amerikaans journalist Charles Herman, tijdens de bloedige staatsgreep van 1973. In de film volgen we de vader van Horman tijdens zijn zoektocht naar zijn zoon in Chili, samen met zijn vrouw, die dan nog niet weet dat ze al weduwe is. Ook hier weer, zien we een personage evolueren vanuit zijn zekerheden over de goedheid van zijn land, naar twijfels en ten slotte afkeer voor de realiteit. Deze film won eveneens een Oscar, voor het beste scenario.
Alle films zijn politiek!
In totaal draaide hij achttien films, altijd over politiek controversiële onderwerpen, de drie hierboven zijn zijn bekendste. Recent gaf hij een uitgebreid interview aan de Amerikaanse alternatieve tv-zender Democracy Now! waarin hij zijn visie en motivatie toelicht. Hij geeft er ook ongezouten commentaar op de hedendaagse filmindustrie.
Op de vraag waarom hij altijd voor politieke, linkse thema’s heeft gekozen voor zijn films antwoord hij heel gevat ‘Alle films zijn politiek. Het is niet omdat de politieke boodschap van een film meer omfloerst wordt gebracht dan ik dat doe, dat andere films daarom niet minder politiek zouden zijn.’
Zijn meest recente film ‘Capital’, gaat over het reilen en zeilen van de financiële wereld. Hoofdrolspelers zijn onder andere Amerikaans topacteur Gabriël Byrne en de Franse komiek Gad Elmaleh, vooral bekend als standup comedian.
Voor het ogenblik werkt hij aan een film over Griekenland, zijn geboorteland. Waar hij gevaarlijke tendenzen ziet terugkomen, die hem herinneren aan de periode na de Tweede Wereldoorlog en aan het kolonelsregime van 1967 tot 1974. Aanleiding is de moord op rapper door de extreemrechtse partij Gouden Dageraad.
Trailer van de film ‘Capital’
Trailer van de film ‘Missing’
