Stefano Zamagni is de tweede van rechts
Nieuws, Wereld, Economie, Samenleving, Italië, Coöperaties, Tmd -

“Coöperaties blijken beste instrument voor bestrijding ongelijkheid”

In België is de coöperatieve beweging de jongste decennia erg verzwakt. Maar het kan heel anders, zo leren succesverhalen uit het buitenland. Op uitnodiging van P&V – jawel, een coöperatief bedrijf – en van de socialistische partijen SP.A en PS kwamen professor Stefano Zamagni en andere sprekers dat verhaal vertellen.

dinsdag 5 februari 2013 16:19
Spread the love

“Je komt er niet met enkel te klagen over het falen van het financiële kapitalisme, je moet ook een alternatief hebben.”

 “Historisch speelden coöperaties een heel belangrijke dubbele rol waarmee ze snel aan belang wonnen in België en Groot-Brittannië. Ze hielpen werknemers om bedrijven te beheren buiten een kapitalistische logica. En ze toonden aan dat een andere economie wel degelijk mogelijk was.”

Nieuwbakken PS-voorzitter Paul Magnette verbindt dat verleden meteen met de huidige problemen: “Het succes van de coöperaties is een sterke les voor ons. Want vandaag heerst er dan wel veel onvrede over het financiële kapitalisme, je komt er niet met enkel te klagen over dat falen, je moet ook een alternatief hebben. Links heeft nu geen ander economisch model.”

“Dan is het goed om weten hoe sterk de coöperaties waren, al heel lang vóór er sprake was van het staatskapitalisme in de Sovjet-Unie. Dat coöperatieve model, tussen kapitalisme en staatskapitalisme in, is altijd blijven leven. In ontwikkelingslanden dragen coöperaties en mutualiteiten stevig bij aan de opstanding.“

Magnette besluit: “Natuurlijk is de coöperatieve wereld verzwakt in België. Maar dit model kan terugkomen. Want het is duurzamer dan de dominante economie, de jobs verhuizen niet naar elders, het is rechtvaardiger en ook economisch meer efficiënt.”

Italië, opvallend sterke coöperaties

Dan is het de beurt aan professor Stefano Zamagni die veruit de sterkste indruk maakt met zijn kennis over de coöperatieve sterkte en dynamiek in vooral Italië. [1]

“Over heel Italië verspreid zijn er 437 coöperatieve banken. Allemaal samen vormen ze met hun federatie de vierde grootste bank van het land. En geen enkele is bankroet gegaan door de financiële crisis, geen enkele had grote verliezen of speculeerde op de internationale financiële markten. Zo bewijzen ze dat het een leugen is om te beweren dat dit allemaal zou moeten.”

“De coöperatieve verzekeraar Unipol is uitgegroeid tot één van de grootste verzekeringsmaatschappijen. Vrijwel niemand had dit enkele jaren geleden durven verwachten.”

“De consumentencoöperatie Coop is uitgegroeid tot de grootste supermarktketen en heeft nu 17 procent in handen van de distributie. Twintig jaar geleden was dit niet in te beelden. Intussen is Walmart al driemaal mislukt in pogingen om de Italiaanse markt binnen te dringen.”

“Sociale coöperaties die persoonlijke diensten leveren zoals kinderzorg en ouderenzorg, zoals ook het creëren van jobs voor gehandicapten – onder het motto ‘niet werken voor’ maar wel ‘werken met’ – zijn een Italiaanse uitvinding. Ze ontstonden in de vroege jaren zeventig, hun wettelijke karakter verkregen ze in 1991.”

“Uit 2010 dateert de eerste lokale gemeenschapscoöperatie – voor de productie en distributie van elektriciteit – waarbij burgers van een gemeente de eigenaars zijn. Vooral in Trentino ontstaan er veel omdat ze de beste oplossing blijken te bieden voor het beheer van gemeenschappelijke goederen, ook wel ‘commons’ genoemd.”

De merkwaardige kracht van coöperaties

De voorbeelden van Zamagni illustreren dat men niet zozeer moet theoretiseren om het potentieel van het coöperatieve model kracht bij te zetten. Het zijn vooral deze prestaties van bestaande coöperaties die overtuigen. En wie ze voldoende diepgaand analyseert, zoals deze professor, komt tot straffe bevindingen.

“Doorheen de crisis die ons nu al jaren treft, hebben de coöperaties – als geheel genomen – de werkgelegenheid verhoogd (nvda Italië is veel zwaarder door de crisis getroffen dan België). Ze hebben dus jobs bij gecreëerd. Al even belangrijk is de vaststelling dat zij niemand hebben ontslagen.”

“We weten dat de ongelijkheid in de drie voorbije decennia explosief en onhoudbaar is gestegen. Wel, coöperaties blijken het beste instrument om ongelijkheid te bestrijden. De regio Emilia-Romagna telt heel veel coöperaties die samen 30 procent van het regionaal economisch product voortbrengen. De vergelijking met Lombardije, een regio met beduidend minder coöperaties, toont dat de ongelijkheid in Emilia-Romagna veel kleiner is.”

“Wellicht de grootste impact van coöperaties is dat ze de sociale cohesie in een samenleving bevorderen. De coöperatieve weg heeft niets te maken met filantropie of met het organiseren van bijstand die de menselijke waardigheid aantast door er een object van te maken. Neen, die coöperatieve weg weet mensen rechtstreeks te betrekken.”

Nooit gewonnen spel

Zamagni verzwijgt de uitdagingen niet: “Zo is het niet vanzelfsprekend om het democratische karakter te vrijwaren van coöperaties als ze groot worden, en soms zelfs ettelijke miljoenen leden tellen. Niet makkelijk om dan de economische democratie een praktische en toch reële invulling te geven. Maar het is noodzakelijk om echte coöperaties te hebben waar de daden overeenstemmen met de woorden en waarden.”

“Om de groei van coöperaties te financieren, is er behoefte aan kapitaal. Daarvoor zijn nieuwe financiële instellingen nodig die teruggrijpen naar de oorspronkelijke redenen om financiële instrumenten te creëren. Die moeten helpen de nodige welvaart voort te brengen om gemeenschappelijke doelen te realiseren. Het is pas later dat dit alles is ontaard in financiële speculatie.”

Vanwaar moeten dan de coöperatieve managers komen? Niet van de klassieke business scholen want de studenten zijn er opgeleid om te functioneren in het financiële kapitalisme dat ons de voorbije decennia sociaal en ecologisch de das omdoet. En van economische democratie hebben ze daar al helemaal niets opgestoken. Over coöperaties wordt daar amper enkele regels of paragrafen gedoceerd, dikwijls zelfs dat niet. Allemaal redenen die er ons volgens Zamagni moeten toe aanzetten om een Europese Coöperatieve Business School uit de grond te stampen.

“Wat houdt hun succes tegen?”

Johan Vande Lanotte (SP.A) en Hilde Vernaillen, voorzitter van het directiecomité van P&V, rondden de studiedag af.

De minister wijst op de inspanningen die onder andere collega Van den Bossche zich getroost ten voordele van coöperaties: “We moeten aandacht schenken aan de structuren van morgen, opdat we over tien of vijftien jaar niet opnieuw zulke crisis meemaken.” En hij vraagt zich af “wat er nog scheef zit dat maakt dat coöperaties bij ons niet het voortouw nemen. Wat houdt hun succes tegen?”

Wel, het antwoord ligt deels bij hemzelf. Het is bijvoorbeeld jammer dat Johan Vande Lanotte bij het uitstippelen van het energiebeleid in het verleden niet heeft ingezet op het stimuleren van coöperatieve bedrijven in de sector van de hernieuwbare energie. Waarom bijvoorbeeld zijn de uitbaters van de windmolens op zee, bij uitstek mogelijk gemaakt door een overheidsbeleid, geen coöperaties in handen van de samenleving in plaats van privébedrijven?

Dan biedt het slotwoord van Hilde Vernaillen meer perspectief. Uitdrukkelijk zegt zij toe “dat de oude coöperaties zoals P&V en Multipharma zich engageren om hun coöperatieve dynamiek versterkt verder te zetten”. Inderdaad, er is geen enkele reden waarom gevestigde structuren niet heel actief zouden kunnen zijn. Het is nu uitkijken hoe ze dat engagement concreet gaan invullen.

Al is er ook die bedenking achteraf van één van de deelnemers: “Het is goed dat de socialistische beweging het coöperatieve model herontdekt en wil herwaarderen. Maar als de coöperatieve beweging echt succesrijk wil zijn in dit land, doen we er goed aan over de klassieke zuilen en verdelingen heen heel hard samen te werken.”

Voetnoten

  • [1]Andere sprekers waren Bernard Brun, directeur van de Desjardins Bank in Québec, Canada en Peter Hunt van de Britse denktank Mutuo. Hieronder zijn links te vinden naar hun presentaties. Ook directeur Larry Haiven van een Canadese universiteit tekende present maar kwam niet verder dan een weinig overtuigend promopraatje voor zijn management master.

take down
the paywall
steun ons nu!