Producenten doen hun best om producten zo snel mogelijk te laten verouderen, zodat er vooral veel nieuw gekocht wordt. Denk aan slim gemarkete nieuwe modellen van elektronica die de voorgaande achterhaald en lelijk moeten doen lijken. Het werkt: de wachtlijsten voor een nieuw model iPhone groeien elke keer weer. En de hele mode-industrie bestaat bij gratie van veroudering.

Fatal Error

Mode-onderhevige veroudering kun je negeren, maar ook daar is iets op gevonden. Opvallend veel producten stoppen met werken kort na het verstrijken van hun garantieperiode. Dit is een bedrijfsstrategie die Geplande Veroudering heet. 

Deze producten hebben een ingebouwd defect om na verloop van tijd onbruikbaar te worden, zoals printers die na een bepaalde aantal printjes een ‘fatal error’ aangeven. Of die wasmachine die twintig jaar gelden gekocht werd en die 15 jaar trouw bleef draaien, in tegenstelling tot zijn opvolger, die er na twee jaar al mee stopte. 

Het vervangen van deze producten betekent winst voor de producent, maar ook verspilling van energie en middelen, meer afval en meer vervuiling. 

50% toename in verbruik van natuurlijke hulpbronnen

Volgens cijfers van het European Economic and Social Committee (EESC) van de EU, dat momenteel de voordelen van een totaalverbod op geplande veroudering onderzoekt, is het verbruik van natuurlijke hulpbronnen in Europa met ongeveer 50% gestegen in de laatste 30 jaar. We consumeren 43 kg middelen per persoon per dag, in vergelijking tot 10 kg per persoon in Afrika. 

Daarnaast worden producten voor persoonlijke consumptie in toenemende mate op krediet gekocht, wat tot schulden leidt. Wegwerpen betekent meer lokale afvalverwerking en -verbranding, maar vaak ook de export van afval naar ontwikkelingslanden die minder strenge regels hebben. 

Weggooien? Mooi niet!

Bedrijven weigeren producten terug te nemen of te repareren. Ook worden er maar weinig producten standaard geleverd met een complete reparatie- en onderhoudshandleiding, of ze worden dichtgelijmd of gesoldeerd, wat zelf repareren vaak onmogelijk maakt.

Consumenten die daar genoeg van hebben, organiseren zich naar een Nederlands idee in Repair Cafés. Bij het Repair Café kun je terecht met elektrische apparaten, kleding, meubels, serviesgoed, gebruiksvoorwerpen, fietsen en speelgoed. Samen met deskundige vrijwilligers gaan bezoekers aan de slag om voorwerpen te herstellen. 

“Het Repair Café is van iedereen”

Het Repair Café is vooral ook een sociaal gebeuren: in plaats van je product naar een reparateur te brengen en voor de reparatie te betalen, ontmoet je in een café-setting vrijwilligers die je laten zien hoe je in het vervolg zelf een reparatie kunt uitvoeren. Doel van de Repair Cafés is niet alleen het afdanken van producten tegen te gaan, maar vooral ook om een ontmoetingsplek in de buurt te zijn.

Clara Moermans, coördinator van Repair Café Vlaanderen voor het Netwerk Bewust Verbruiken: “We streven naar een milieuvoordeel; namelijk het verminderen van de afvalberg en voorkomen dat er onnodig grondstoffen ontgonnen worden.”

“Daarnaast is het gewoon een tof concept: het Repair Café is van idereen en dat zie je terug bij de bijeenkomsten. Er komt een divers publiek van jong en oud, alle lagen van de bevolking zijn vertegenwoordigd. Minder bedeelden zijn blij dat ze geld kunnen uitsparen, vrijwilligers zijn fier omdat ze hun kennis kunnen inzetten voor anderen. En: iedereen raakt met elkaar aan de praat. Zo krijg je een win-win-win situatie, voor het milieu, de mensen en de portemonnee.”

Repair Café succes in Vlaanderen

Stichting Repair Café heeft sinds 2011 meer dan 300 Repair Café-groepen helpen opstarten, waarvan 175 in Nederland, de rest in Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten. Deze maand vierde het Repair Café de eerste verjaardag in Vlaanderen, met 110 Repair bijeenkomsten en 4400 reparaties in het eerste jaar. 

Elk Repair Café kon rekenen op een gemiddelde opkomst van 65 bezoekers en de hulp van zo’n 14 vrijwilligers. Gemiddeld was 70% van de reparaties succesvol per Repair Café en werden er 40 spullen hersteld. Elektrische toestellen zijn koploper wat betreft het aantal reparaties, gevolgd door kleding en fietsen.

Bijeenkomsten worden vaak georganiseerd door gemeenten, maar ook door bijvoorbeeld vrouwengroepen, (hoge)scholen of kunstencentra. Iedereen kan een Repair Café starten, met ondersteuning van Netwerk Bewust Verbruiken.

De organisatie heeft net een subsidie ontvangen van het departement van Natuur en Leefmilieu om de volgende twee jaar verder te kunnen gaan met de Repair Cafés. Ook ontstaan er spin-offs, zoals de RepairKisten met gereedschap en materialen die De Kringwinkel Antwerpen verhuurt aan alle verenigingen uit het Antwerpse die een Repair Café organiseren en extra herstelmateriaal kunnen gebruiken.

Dat het Repair Café kan rekenen op wereldwijde belangstelling, getuigt dit filmpje dat Al Jazeera in Nederland maakte over het fenomeen: