Professor Luc Reychler, directeur van het Centrum voor Vredesonderzoek en Strategische Studies van onze Faculteit Sociale Wetenschappen, en Jean Migabo Kalere, projectcoördinator en doctoraatsstudent, legden aan 800 studenten in 11 Congolese universiteiten een indrukwekkende vragenlijst voor. “Iedereen moest 120 bladzijden doornemen, gedeeltelijk ook open vragen. Reken maar uit: 800 maal 120, da’s véél materiaal. Met de hulp van heel wat jobstudenten hebben we de resultaten kunnen verwerken.”

Vastberadenheid

Congo is een conflictgebied en dat maakt het werken ter plaatse er natuurlijk niet eenvoudiger op. “Zeker niet als je op zoek bent naar persoonlijke meningen”, zegt Reychler. “We konden onze respondenten echter voldoende privacy garanderen, zodat de medewerking heel goed was.”

“De belangrijkste conclusie is dat Congo in de ogen van de eigen jonge intelligentsia langzaam maar zeker een bocht aan het nemen is, en in de richting van een stabiele, welvarende staat kan evolueren. Onze respondenten waren echter geen naïeve dromers. Ze zijn niet blind voor de tekorten van de huidige toestand, en als er eens wat ten goede verandert, gaat het in hun ogen allemaal veel te langzaam. Maar dat belet niet dat de overwegende houding er een is van vastberadenheid om de situatie te veranderen. Meer dan tachtig procent verwacht dat Congo over 20 tot 25 jaar een veilig en welvarend land zal zijn. Eenvoudig te realiseren is die wens natuurlijk niet: de Cinq Chantiers van Joseph Kabila moeten uitgevoerd worden, de bewustwording dat het anders kan moet wortel kunnen schieten, de natuurlijke rijkdommen moeten verstandig beheerd worden, negatieve buitenlandse interventies moeten stoppen, enzovoort.”

Armoede en bodemschatten

Belangrijk ook is de oorlogsmoeheid onder de studenten. Reychler: “Echte, duurzame vrede is essentieel voor de vooruitgang van het land. Het gaat dan niet alleen om het klassieke oorlogsbeeld met wapengekletter, maar veeleer om de afwezigheid van elke vorm van fysiek, psychologisch en structureel geweld, en om een op eerlijkheid gebaseerd systeem van internationale diplomatieke en economische inbedding. De Congolees wil niet langer in armoede leven bovenop een berg bodemschatten.”

“De ondervraagde studenten beklemtonen hun eigen unieke identiteit en die van hun land. Oorlog en armoede hebben die niet verzwakt, integendeel. Ze funderen hun identiteit eerst en vooral op hun familie en hun land, dan hun beroep, Afrika en religie, en pas daarna op hun provincie, etnische groep en taal.”

“De studenten staan wat argwanend tegenover de internationale omgeving en mogelijke invloed daarvan op de ontwikkeling van duurzame vrede voor het land. Vooral Rwanda, Oeganda en in mindere mate Burundi spelen in hun ogen een destabiliserende rol. Waardering gaat eerst en vooral uit naar China, dan Frankrijk, dan België. Wat de internationale organisaties betreft, doet de Wereldgezondheidsorganisatie degelijk werk, terwijl de WTO of Wereldhandelsorganisatie de laagste waarderingsscore krijgt. Internationale donoren zijn in de ogen van de studenten eerst en vooral gericht op eigenbelang.”

Openheid

“Uit zo’n massa gegevens – ik heb er maar een handvol vermeld – kan je heel veel en heel belangrijke conclusies trekken”, zegt Reychler. “Maar als ondertoon vind ik het essentieel dat we beginnen in te zien dat Congo het zélf beter wil doen, en dat zijn toekomstige elite zich daar heel bewust in wil engageren. Die positieve attitude tegenover de toekomst van het land staat in schril contrast met de houding van nogal wat westerse figuren. Ik las onlangs zelfs een artikel over de de-recognition van Congo, het ontzeggen van de status van natie aan het land. In de oren van de studenten die wij ondervraagd hebben, moet zoiets klinken als een absurde belediging.”

“Ze hebben ook geen boodschap aan moraliserende betutteling uit de buitenwereld. Ze beseffen maar al te goed dat het land gebukt gaat onder loodzware problemen, maar ze willen er wat aan doen, en ze weten waar ze met het land naartoe willen. Dat is niet gebaseerd op naïef droomdenken, maar evenmin op het defaitisme dat je in westerse commentaren vaak hoort en dat door die commentaren ook toegedicht wordt aan de Congolese bevolking. Ons onderzoek illustreert minstens dat je moet opletten met dergelijke generaliseringen.”

“Naast de positieve ondertoon van heel wat respondenten was ik ook zeer aangenaam verrast door de relatief kleine angst om te spreken, ook al verliep de bevraging in alle privacy. Als je dezelfde bevraging zou doen in Rwanda, krijg je zonder twijfel heel veel blanco antwoordformulieren terug. Naast het optimisme is ook die openheid een belangrijk gegeven voor de toekomst van het land.”

Dit artikel verscheen eerder in de Campuskrant van KULeuven.
http://dagkrant.kuleuven.be/?q=node/8346