De dag voor zijn dood was Chebeya nog ontboden op een politiekantoor in de stad.

Floribert Chebeya was voorzitter van een van de grootste Congolese mensenrechtenorganisaties, La Voix des Sans Voix (VSV). In het verleden werd hij al meermaals gearresteerd en geïntimideerd door de autoriteiten. Het lijkt erop dat hij zijn waardevolle werk nu met zijn leven betaald heeft.

Zijn dood is een groot verlies voor de hele mensenrechtenwereld. De Congolese overheid moet de zaak onmiddellijk onderzoeken en de verantwoordelijken vervolgen en berechten. Mensen die opkomen voor de rechten van anderen, moeten hun werk vrij van intimidatie kunnen verderzetten.
 
De zaak-Chebeya is helaas geen alleenstaand geval. Sinds vorig jaar neemt de repressie van mensenrechtenactivisten in Congo toe. Ze worden willekeurig aangehouden, geïntimideerd en ontvangen alarmerend veel doodsbedreigingen.

Ook VN-waarnemers hebben deze negatieve tendens kunnen vaststellen. Het valt te vrezen dat de onderdrukking van mensenrechtenverdedigers verder zal toenemen in de aanloop naar de verkiezingen van 2011.

De Congolese overheid zou mensenrechtenactivisten nochtans op handen moeten dragen. Ze vervullen een cruciale rol in de samenleving door mensenrechtenschendingen aan de kaak te stellen en de fundamentele rechten van de bevolking te verdedigen.

Hun werk draagt bij tot de stabiliteit en ontwikkeling in het land. De Congolese overheid slaagt er echter niet in mensenrechtenactivisten te beschermen tegen geweld en intimidatie. Meer zelfs, de overheid maakt zich zelf schuldig aan geweldpleging tegen mensenrechtenactivisten.

De Nationale Inlichtingendienst, die onder rechtstreeks gezag valt van president Joseph Kabila, is verantwoordelijk voor vele ontvoeringen en willekeurige arrestaties.

Het personeel van politie, leger en andere veiligheidsdiensten maakte vroeger vaak deel uit van gewapende milities. Nieuwe rekruten worden niet gescreend op mensenrechtenschendingen die ze in het verleden gepleegd hebben. Het leger, politie en andere veiligheidsdiensten kunnen ongestraft mensenrechten met de voeten treden.

Het is een regelrechte schande dat Bosco Ntaganda, die onder andere verdacht wordt van rekrutering van kindsoldaten, nog altijd straffeloos rondloopt en zelfs een functie kreeg bij het Congolese leger.

De paradox is groot: mensenrechtenverdedigers moeten beschermd worden door net die mensen die ze aanklagen voor mensenrechtenschendingen.

Zolang de Congolese overheid geen orde op zaken stelt en mensenrechtenschenders uit het leger en politiediensten weert en ze vervolgt en berecht, is er de hulp nodig van de VN-vredesmacht om activisten te beschermen.

Terugtrekking van de VN-troepen kan enkel op het moment dat de Congolese veiligheidstroepen zelf in staat zijn om de bevolking te beschermen met alle respect voor mensenrechten en internationaal humanitair recht. De internationale gemeenschap is het de Congolezen verschuldigd om mensenrechtenactivisten op alle mogelijke manieren te steunen.

Ook morele steun is welkom. Eind juni zal onze koning de festiviteiten bijwonen voor de 50 jaar onafhankelijkheid van Congo in Kinshasa. Het zal waarschijnlijk een kort ‘blitzbezoek’ zijn, maar de koning zou op zijn minst een uurtje moeten uittrekken voor een gesprek met enkele Congolese mensenrechtenactivisten.

Een gesprek met Floribert Chebeya behoort helaas niet meer tot de mogelijkheden, maar veel van zijn collega’s staan even hard onder druk om hun strijd voor een beter Congo op te geven.

Ze zijn vast bereid om de koning even te woord te staan. Dit zal een duidelijk signaal zijn voor de Congolese overheid die eindelijk het belang en de legitimiteit van mensenrechtenverdedigers moet erkennen en hen effectief moet beschermen.

Karen Moeskops

Karen Moeskops is directeur van Amnesty International Vlaanderen.