In verschillende documenten drukken Amerikaanse diplomaten in landen als DRC Congo, Tanzania, Niger en Burundi hun bezorgdheid uit over de gebrekkige veiligheidsstandaarden in Afrika. De documenten hebben het ook over de betrokkenheid van Europese, Chinese, Indiase en Zuid-Koreaanse bedrijven bij de illegale ontginning en smokkel van uranium uit Afrika. De meeste Europese kerncentrales gebruiken uranium uit Afrikaanse landen.
Congo
In een van de geheime documenten, van 8 september 2006, rapporteert de Amerikaanse ambassade in Congo over een bezoek aan het Centrum voor Nucleair Onderzoek in Kinshasa (CREN-K), waar de twee Congolese kernreactoren staan. Geen van beide reactoren is momenteel actief, maar toch bevat het CREN-K aanzienlijke hoeveelheden uranium en radioactief afval, waaronder 138 brandstofstaven, 15 kilogram verrijkt en niet-verrijkt uranium en zo’n 23 kilogram radioactief afval.
Desondanks is de “externe en interne veiligheid ondermaats en is de instelling kwetsbaar voor diefstal”, schrijft Roger A. Meece, de Amerikaanse ambassadeur in de DRC. Uit de verdere beschrijving van de ambassadeur blijkt dat de beveiliging niet alleen ondermaats is, maar eigenlijk zo goed als onbestaande: de omheining wordt ‘s nachts niet verlicht, er is geen prikkeldraad en er is geen videoapparatuur. “Er zijn verschillende gaten in het hek, en op sommige plaatsen was er helemaal geen hek”, schrijft hij. “Studenten van de Universiteit van Kinshasa lopen vaak door die gaten om een stukje af te snijden, en buurtbewoners kweken maniok op de terreinen van het centrum, net naast het gebouw met het kernafval.”
Ook op het terrein zelf is er zo goed als geen controle. “Eenmaal binnen controleert niemand de toegang tot de reactoren, hoewel een sleutel nodig is om de kamer binnen te komen”, stelt Meece vast. “De kamer met de brandstofstaven was zelfs niet op slot, en de staven worden niet bewaard in een aparte gesloten container.”
Mijnen
Maar niet enkel in de onderzoekscentra gaat het er losjes aan toe: in juli 2007 haalt Meece verschillende bronnen dat “de Malta Forest Company (illegaal) uranium wint en exporteert uit de DRC”. Volgens het rapport haalt het bedrijf “uraniumhoudende rotsen boven bij de winning van koper en kobalt, en omzeilt ze de stralingscontrole door een systeem van corrupte overheidsambtenaren.” Meece legt uit hoe buitenlandse bedrijven het gesteente opkopen om het in het buitenland te verwerken tot uranium, koper en kobalt.
“Op die manier kopen buitenlandse bedrijven uranium van Malta Forest, terwijl Malta Forest op papier enkel koper en kobalt uitvoert”, schrijft hij.
In 2006 bijvoorbeeld gaven twee Finse firma’s, Opolo Chemicals en Konkola Chemicals, bij het internationaal atoomagentschap IAEA aan dat ze een ton uranium geïmporteerd hadden uit de DRC. Maar het land zelf beweerde dat het dat jaar geen uranium had uitgevoerd.
Gezondheidsrisico’s
De documenten waarschuwen ook voor de hoge metingen van radioactiviteit in verschillende regio’s in Congo. “De hele provincie Katanga kan eigenlijk als min of meer radioactief omschreven worden”, schrijft Meece.
Katanga is de meest zuidelijke provincie van Congo, zestien keer zo groot als België. Er wonen meer dan vier miljoen mensen. Meece beschrijft onderzoek in mei 2007 in de mijn van Luiswishi, ongeveer twintig kilometer ten noordwesten van Lubumbashi.
Na de analyse van honderd kilogram rotsstalen uit de mijn, besloot een wetenschappelijke commissie uit Kinshasa dat er “gevaarlijk hoge niveaus van staling bestaan in de mijn en dat de operator van de mijn dat feit probeerde te verdoezelen om verder te kunnen gaan met de werkzaamheden.” Die operator is de Mining Company of South Katanga (CMSK), een ex-dochter van de Malta Forest Company.
Het rapport verwijst ook naar andere vaststellingen van hoge radioactiviteit en corruptie in Congolese mijnen van Chinese en Zuid-Koreaanse bedrijven. Die mijnen worden bemand door “artisanale mijnwerkers”, een eufemisme voor lokale arbeiders die uranium en andere radioactieve materialen bovenhalen zonder bescherming.
