De verwaarlozing van onderzoek naar WO 2 in België

Behoudens een conferentie over ‘verplichte tewerkstelling’ in 1992, met een annex in 2004 over vrouwelijke tewerkgestelden, het onderzoek van Gie Van den Berghe over deportatie en overleving van gedeporteerden in wo2 in 1995, de eindbalans van Maxime Steinberg  over het aantal weggevoerde en vernietigde  joden, Roma en Sinti in 2005 en het onderzoek Gewillig België, 2007, naar de verantwoordelijkheid van de Belgische staat en overheden in de uitroeing van in België wonende joodse bevolking is er geen wezenlijk onderzoek meer gebeurd in Belgische onderzoekscentra over de slachtoffers, van welke aard ook, onder het nationaalsocialisme in WO 2.

Geen omvattende database van slachtoffers van het nationaalsocialisme

Er bestaat bv, behoudens voor de joodse voor hun vernietiging weggevoerden, geen database van dwangarbeiders en van gedeporteerden om politieke redenen, waar zij gevangen zaten, wie overleden is of vermist, wie in Duitsland begraven is of terug naar België gebracht. Na het uitmuntende verzamelwerk van Gie Vanden Berghe in 1995 is er niets of niemand die nog enige aandacht besteed heeft aan de inventarisatie van het lijden onder het nationaal-socialisme en wie er over getuigd heeft. En hoe minder overlevenden, hoe minder getuigenissen, hoe minder aandacht of onderzoek dat er gebeurd is. De zwarte gaten zijn witte vlakken geworden in de herinnering. Of zal ook, zoals in Duitsland, een nieuwe generatie historici opstaan die het onderzoek en de museale uitdrukking ervan alsmede herinnering en memoriaal terug ter hand nemen. Voor de misdaden tegen de joodse bevolking is dit met de Dossinkazerne in Mechelen al in grote mate gebeurd, voor de andere slachtoffers is het nog altijd wachten op een politiek initiatief en de nodige geldelijke middelen.

De armoede van de ‘museale’ cultuur over WO 2 in België
 
Behoudens het volledig verouderde Museum van het verzet in Anderlecht en een zeer summiere overzicht van de groei en impact van het nationaalsocialisme in de musea van Breendonk en de Dossinkazerne in Mechelen, is er in België geen enkele plaats waarin het nationaalsocialisme in z’n volle omvang en betekenis voor België, Europa en de wereld, uit de doeken gedaan wordt. En dan gaat het ondermeer over de dwangarbeid, het verzet in zal z’n vormen met z’n waaier aan ‘ideologische’ strekkingen, en de collaboratie, door individuele burgers en organisaties, de deelname aan de oorlogshandelingen van de Duitsers en de passieve en actieve collaboratie van de administratieve, economische, gerechtelijke en politieke overheden, evenals over de opzet en impact van de jodenvernietiging, vooral ook voor de Oost-Europese joodse bevolking – de situatie in Oekraïne kan niet begrepen worden zonder de ravage die de nationaalsocialisten, ook met medewerking van een goed deel van de Oekraïense bevolking heeft aangericht.

En dan is er de nieuwe dynamiek van het Duitsers onderzoek
 
Nu de laatste grootouders en overgrootouders in de Duitse bevolking er het bijltje bij neerleggen komt er in Duitsland meer en meer ruimte vrij om de impact en de verantwoordelijkheid van Duitsland, de ondernemingen, de gerechtshoven, de sociale organisaties en het verzet ertegen, ook van Duitse militairen en de bevolking pas echt ten gronde te onderzoeken.

Op 20 maart 2014 gaat in Berlijn een studiedag door over “Belgen voor het Berlijnse Strafhof: dwangarbeid, controle en repressie in de Rijkshoofdstad gedurende de 2de wereldoorlog.” Na 22 jaar wordt de dwangarbeid van 250.000 vrijwillig en in hoofdzaak verplicht tewerkgestelde Belgen onder het nationaalsocialisme nog eens door de wetenschappelijke, ook Belgische, molen vermalen. Trekken de Duitsers het onderzoek naar de misdaden en slachtofferschap onder het nationaalsocialisme ook in Belgiê terug op gang?

Ieder die dit wenst kan nog inschrijven voor dit colloquium die doorgaat in de Ambassade van België in Berlijn, Jägerstrasse 5-53, 10117 Berlin, aanwezigheid melden bij reinke@uni-wuppertal.de, zie voor verdere info Humboldt-Universität Berlin die we hieronder vertalen.

Duits-Belgisch colloquim over de Belgische dwangarbeiders in Berlijn

Intiatief: Prof. Prof. Dr. Michael Wildt, Humboldt-Universität zu Berlin / Dr. Herbert Reinke
 
Thema: Belgen voor het Berlijnse Strafhof: dwangarbeid, controle en repressie in de Rijkshoofdstad gedurende de 2de wereldoorlog

Vrouwen en Mannen uit de bezette landen in West-Europa werden gedurende de 2de wereldoorlog in grote aantallen in Berlijn voor dwangarbeid ingezet. Velen lieten zich vrijwillig aanwerven, waarbij het dwangkarakter van deze vrijwilligheid vaak pas ter plaatse bleek. Van de West-Europeanen was een groot deel in kampen ondergebracht, maar velen woonden ook in private vertrekken. Onder de druk van de bommenoorlog veranderde het dagelijkse leven in Berlijn. Naast vele andere problemen kwam ook een groeiende criminaliteit aan het licht. De in Berlijn levende buitenlandse vrouwen en mannen werden als een deel van dit probleem gezien. De politie en de strafgerechten probeerde deze situatie door versterkte controle en draconische straffen de baas te kunnen.

Het Duits-Belgische Colloquium wil de aandacht op deze mannen en vrouwen richten, met hun dagelijks leven, met de controlestrategieën en met de repressie waaraan zij onderworpen waren.

De uiteenzettingen gebeuren in het Engels.

Programma

09h00.: Toegang

09h30-10h00: Welkom: Ambassadeur Renier Nijskens, Prof. Dr. Michael Wildt, Prof. Dr. Xavier Rousseaux , Inleiding Dr. Herbert Reinke

10h00-11h30: Prof. Dr. Michael Wildt: Oorlog en de Rijkshoofdstad Berlijn 1939-1945,
Prof. Dr. Bruno De Wever: Belgische steden gedurende de 2de wereldoorlog

11h30-11h45: Pause

11h45-13h15: Dr. Dirk Luyten: Dwangarbeid van Belgen in Duitsland, een overzicht en Dr. Cord Pagenstecher: Dwangarbeid in Berlijn gedurende de 2de wereldoorlog

13h15-14h15: Middagpauze/ Lunch

14h15:  Begroeting door  Karl-Heinz Lambertz, Ministerpresident van de Duitstalige gemeenschap in België.

14h30-15h30: Dr. Herbert Reinke:  “… wegens de onveiligheid door de buitenlanders…”, kontrole, repressie en dagelijks leven van Belgen en andere vreemdelingen in de oorlogsmetropool

15h30-16h15: Julia Albert M.A.: Robert V., Émile D. en anderen; Leven en dood van Belgen in Berlijn  

16h15-16h30: Pause

16h30-17h30: Aflsluitend debat ,  statements: Prof. Dr. Margo De Koster, Dr. Jens Thiel, Prof. Dr. Pieter Lagrou
 
17h30ff.: Receptie
 
Slotoverweging.

Xavier Rousseaux (UCL) Bruno De Wever (UGent), Dirk Luyten (VUB), Margo De Koster (VUB) en Pierre Lagrou (ULB) leveren de Belgische bijdragen. Hoe is de afwezigheid te verklaren van de KUL?

Het is ook uitkijken naar het statement van Pierre Lagrou die zich in 1992 kritisch opstelde tav de al of niet vermeende rol die de ‘katholieken’, de KAJ en later de KWB, hadden gespeeld in de ‘vrijwillige’ tewerkstelling en de erkenning ervan na de oorlog.
 
‘Verplicht tewerkgestelden’, een verhullend naziewoord dat nog altijd in België gebruikt wordt, maar dat in Duitsland al lang geen genade meer vindt, voor hen gaat het om Zwangsarbeit, dwangarbeid, te onderscheiden van de ‘slavenarbeid’ die geleverd werd door gedeporteerden en krijgsgevangenen, waarbij de Oost-Europeanen, Polen, Russen en jawel, Oekraïnse vrouwen in overgrote meerderheid waren.

Zie ook het artikel van Ulrich Herbert uit de conferentie van 1992 met een globaal overzicht van de dwangarbeid in Duitsland onder het nationaalsocialisme.

Jan Hertogen, socioloog
www.getuigen.be
www.npdoc.be