Er zijn in Vlaanderen meer dan 2000 reguliere basisscholen – waarvan de meeste de moeite waard zijn om te bezoeken – en waar ging onze minister van onderwijs op 1 september naartoe? Naar een steinerschool.
Mensen voor de gek houden
Een christendemocratische minister die een antidemocratische school bezoekt. Hoe gaat dat dan? ‘Wees welkom mevrouw de minister, maar voor alle duidelijkheid: niemand van de kinderen weet wie wie u bent of wat u doet. Wij verwerpen de democratie.’ Ja, steinerscholen zijn oases van irrationele gevoelsuitdrukkingen waar men hedendaagse democratie niet aan de kinderen wil bijbrengen, omdat deze niet strookt met de ideologie van Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofische scholen. Antroposofen, de mensen die de steinerscholen leiden, zijn in navolging van Rudolf Steiner niet democratisch of volksgezind. Het was zelfs Rudolf Steiner die zijn leraren erop wees dat het om te kunnen doen wat ze wilden, het noodzakelijk was om met de mensen te praten en ze innerlijk voor de gek te houden.[1] ‘Maar dat was in 1919’, repliceren aanhangers. Ja, maar ook vandaag nog worden dergelijke stellingen door antroposofen verdedigd en gepubliceerd.
‘Democratie werkt nooit’
Zou de minister weten in welk gezelschap ze op 1 september vertoefde en dat ze het risico liep de behandeling te krijgen die antroposofen voor buitenstaanders – meer bepaald overheid – in petto hebben? Weet de minister dat antroposofen de democratie als onwerkzaam beschouwen? In 2012 kwam Florian Osswald, internationaal leider van de pedagogische sectie van de antroposofische scholen, dit nog in de Antwerpse steinerschool De Es verkondigen tijdens een lezing: ‘Democracy never works, it always means war.’ [2] Ook op de school waar mijn kinderen schoolliepen, verkondigde steinerpedagoog Mia Vansintjan, de zuster van de voorzitster van de Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen, de boodschap dat ‘er maar één de baas kan zijn’. Uiteraard kunnen in de antroposofische wereld alleen de besten, meest ontwikkelden (volgens Steiner geen zwarten, gelen of roden, maar blanken[3]) de baas zijn, zoals het ware aristocraten betaamt.
Steinerschool en christendemocraten
Dat de steinerschoolbeweging een vruchtbare relatie met de christendemocraten wil onderhouden, is begrijpelijk. Telkens wanneer de steinerscholen een doorbraak realiseerden in hun opzet om Rudolf Steiners doctrine via hun schoolbeweging in de maatschappij te verankeren, was dat tijdens een regering van christendemocratische signatuur. In 1954 kreeg de eerste steinerschool voor haar opstart groen licht van de toenmalige CVP-regering en in de periode 1995-1997 kregen de steinerscholen het zelfs voor mekaar om afwijkende eindtermen te mogen gebruiken – zowaar onder het toeziend oog van onderwijsminister Luc Van den Bossche (SP). De eerste steinerschool kreeg overigens groen licht toen sprake was van een verplichte afname van het aantal katholieke scholen en de afschaffing van inschrijvingsgelden voor secundair onderwijs. Werd de steinerschool gezien als uitwijkmogelijkheid om onafhankelijke scholen op te richten?
Niet roomser dan de paus
Binnen de koepel van het vrij onderwijs – die in de praktijk voornamelijk het katholieke net behelst – is het antroposofisch onderwijs een marginale speler. Dat de machtige en gerespecteerde katholieke zuil dit esoterisch, ondermaats onderwijs onder dezelfde paraplu tolereert, is valt misschien te verklaren doordat de steinerschool binnen het vrij onderwijs als een soort proefkonijn of verkenner kan dienen om zaken uit te proberen die bij beleidsmakers gevoelig liggen. Zaken die reguliere scholen uit politieke overwegingen niet kunnen of mogen doen. De manier waarop steinerscholen financiële bijdragen van ouders afdwingen, is daar een voorbeeld van. Strikt genomen mag het niet, maar welke school zou ook niet graag – net zoals de steinerscholen – ouders wat lichter maken? En als steinerscholen daar malafide praktijken voor hebben bedacht, vallen die misschien wel bij te schaven zodat het bijna ethisch lijkt, of niet?
Wie zoekt, die vindt
Het kabinet van de minister zou in de toekomst – voor een blijde intrede te maken in een sekte – er goed aan doen zich te informeren naar de steinerschoolbeweging en haar drijfveren. Men hoeft daarvoor zelfs nog niet zo ver te zoeken; men kan vlak bij huis beginnen. Het doornemen van het parlementair onderzoek naar de sekten[4] en de hoorzittingen met de bestuurders van de Antroposofische Vereniging in België is al een goed begin.
Voetnoten
[1] Rudolf Steiner, Conferences with Teachers of the Waldorf School vol.1, SFS Publications 1986
cf.: ‘We must worm our way through…[I]n order to do what we want to do, at least, it is necessary to talk with the people, not because we want to, but because we have to, and inwardly make fools of them.’
[2] Florian Osswald, voordracht steinerschool De Es, 2 mei 2012
[3] Peter Staudenmaier, Between occultism and fascism: Anthroposophy and the politics of race and nation in Germany and Italy, 1900-1945, Dissertation CornellUniversity 2010
[4] Parlementair onderzoek met het oog op de beleidsvorming ter bestrijding van de onwettige praktijken van de sekten en van de gevaren ervan voor de samenleving en voor het individu, inzonderheid voor de minderjarigen – Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, gewone zitting 28 april1997 http://www.dekamer.be/FLWB/pdf/49/0313/49K0313007.pdf,
cf.: ‘Vermenging van levensbeschouwelijke, pedagogische, medische en commerciële doelstellingen.De heer Vandecasteele geeft toe dat zulks bij sommigen inderdaad zo kan overkomen, maar dat het helemaal niet verboden is om degelijke produkten te commercialiseren.
Er wordt opgeworpen dat de beweging over een volledig netwerk beschikt. Eerst is er een wijsgerige benadering van de psyche, dan de voorschrijver en ten slotte een onderneming die een produkt commercialiseert dat zowel psychische als fysieke moeilijkheden oplost. Het is een echt circuit. De heer Borghs geeft toe dat dit inderdaad als een totaalproces kan worden beschouwd.’
