Op een woensdagochtend fietste ik door de velden nabij Antwerpen naar het huis van Chris De Stoop. Bij aankomst zie ik door het raam de schrijver met een kop koffie in zijn living heen en weer wandelen. Denk hij na over zijn nieuw boek? En wat zou hij deze keer tot op het bot uitzoeken?

Dat kom ik echter niet te weten in het interview. Zijn nieuw project bevindt zich nog in een embryonale fase. En zoals veel auteurs gelooft hij dat je niet te vroeg mag praten over een project. Zo lok je ongeluk uit, heb je alles al lang en breed in de pers verteld en komt er niets van.

Gelukkig vertelt hij wel uitgebreid over zijn meest recente boek ‘Vrede zij met u zuster’ en deelt hij graag zijn visie over het radicalisme in België en Europa.

‘Vrede zij met u zuster’ gaat over de eerste vrouwelijke westerse zelfmoordterroriste Muriel Degaugue. U vond dat de nieuwsberichten over die zaak niet correct waren?

Chris De Stoop: “Het verhaal van Muriel klopte niet en zeker ook het beeld dat we in 2005 van terrorisme kregen was niet helemaal juist. In werkelijkheid gebeurt die terreur meestal op een banale, geïmproviseerde, klungelende manier. Doe-het-zelf-terrorisme, zo heb ik het genoemd in mijn boek. Amateurisme bij uitstek. Anno 2011 wordt dat wel algemeen erkend in België. Zelfs minister Turtelboom zegt nu voortdurend dat het gaat om zelfradicalisering en niet om professionele netwerken zoals ze eerder stelde.”

“Toen mijn boek voorgesteld werd zat de federale procureur Delmulle, de nummer één van de terrorismebestrijding, op de eerste rij.  Hij is het nu bijna volledig eens met de analyse. Enkele jaren geleden zouden hij en Turtelboom nog een heel ander beeld geschetst hebben. Ik ben blij met de persaandacht voor mijn boek, waardoor ik op de beeldvorming kan wegen. Ik hoop met mijn boek tevens een stuk van de angst voor het islamitische radicalisme weg te nemen. Door de combinatie van menselijke verhalen met achtergrondanalyse. Door het probleem een gezicht te geven, een stem, een familie. Dat is fundamenteel.”

15 maanden hebt u gewerkt om het verhaal van Muriel te reconstrueren. Verhalende non-fictie is het genre. U schrijft het verhaal alsof u er zelf bij was. Dicht op de huid van de personages, volledig gebaseerd op feiten, documenten, getuigenissen. Hoe kon u zo dicht bij Muriel komen?

Chris De Stoop: “Ik heb haar vrienden zover gekregen dat ze al haar brieven, notities en dagboeken gegeven of geleend hebben. Dat zijn honderden en honderden bladzijden. Zelfs het allerlaatste dagboekje, waarvan ze de bladzijden gevonden hebben naast het wrak van de auto en de resten van Muriel zelf. Alles wat ze zelf geschreven heeft – en dat is ongelooflijk veel – heb ik nagelezen.”

“Het zou fantastisch materiaal zijn voor een professor aan de universiteit, die aan de hand van een concreet dossier de zelfradicalisering wil onderzoeken. Ook de reis naar Irak heb ik overgedaan. Het boek is gebaseerd op de werkelijkheid maar ik gebruik de literaire schrijfstijl van een roman. ”

Hoe kijkt u nu naar Muriel en naar haar terreurdaad?

Chris De Stoop: “Ik ben de laatste om terrorisme goed te praten, daarvoor heb ik teveel slachtoffers gezien, ook in Irak. Maar als je in Irak staat, besef je wat voor een ongelooflijke daad dat was om daar … op de ergste plek van de wereld, op het ergste moment van de oorlog… als buitenlandse vrouw zoiets te komen doen.”

“Ik heb zeker respect voor Muriel als persoon. Het is een ongelooflijk sterke vrouw in tegenstelling tot het clichébeeld dat we hebben over de onderdanige vrouw. Ik lees het nu nog af en toe in de krant. Er wordt een aanslag gepleegd in Moskou die waarschijnlijk het werk is van een Tsjetsjeense vrouw. Automatisch valt dan het woord ‘gebrainwasht’.”

“Dat is echt een stereotype. Alsof deze vrouwen allemaal willoze slachtoffers zijn , rationeel niet in staat om zo’n beslissing te nemen. Terwijl uit onderzoek bij vrouwen die op het punt stonden om een aanslag te plegen in Israël blijkt dat ze meer gefocust zijn dan mannen omdat ze iets meer een persoonlijke dimensie in hun motivatie hebben. Zoals die zwarte weduwen uit Tsjetsjenië die hun man verloren hebben.”

“Muriel was dus niet die zwakke gehersenspoelde figuur die ze ervan gemaakt hebben in de berichtgeving. Iedereen die haar gekend heeft, zegt dat ze radicaler was dan haar echtgenoot en zeker niet door hem gerecruteerd werd, zoals in alle nieuwsartikels staat. Ze was koppig, tegendraads. Naar Bagdad gaan was tegen de zin van haar man die haar nog op het vliegtuig gezet heeft terug naar Brussel, vanuit Damascus.”

“Ze was een heel sterke vrouw, maar met een problematisch parcours. En dat komt terug bij alle verhalen van de mensen die ik gevolgd heb in het boek. Muriel kampte in haar jeugd met heel veel problemen. Ze heeft in de islam kracht en antwoorden gevonden en een manier om met haar problemen te leven. Helaas is het in de laatste fase faliekant uitgedraaid.”

Mensen zoals Muriel zoeken hun heil in het radicaal islamisme. Hebt u daar een remedie voor? Hoe kan u hen een ander pad laten kiezen?

Chris De Stoop: “In mijn boeken vind je niet de grote oplossingen. Ik vind dat een schrijver vragen moet opwerpen, maar niet de pretentie moet hebben om alle antwoorden te geven. Wonden blootleggen is ook een begin van genezing. Als je me in interviews vraagt naar een remedie voor het radicaal islamisme zeg ik: zorg voor binding, het gevoel deel uit te maken van de samenleving, het gevoel erbij te horen.”

“De simpelste hefboom is een job, onderwijs dat kansen geeft, serieus genomen worden in de media… Ik denk hierbij ook aan een onderzoek in Nederland waar men een aantal heel radicale moslims gevolgd heeft. Zij die afhaakten en veranderden waren diegenen die een job gevonden hebben, trouwen en kinderen krijgen, het gevoel krijgen dat ze erbij horen. Dat was niet het resultaat van de acties van de overheid.”

De radicalisering van de islam wordt onder andere mee in de hand gewerkt door de salafistische boekjes die je in de Brabantstraat en elders in Brussel voor amper 5 euro kan kopen. Dient de Belgische overheid meer steun te geven aan andere strekkingen van de islam?

Chris De Stoop: “De islam moet een plaats krijgen in ons land en in Europa. Men moet zich tegelijkertijd Belg én moslim kunnen voelen, zonder schijnbare tegenstelling zoals nu. De islam moet een zichtbare plaats krijgen in onze samenleving. Waarom een moskee steevast achter een vuile garagepoort wegsteken? Maar dan moet de eigen gemeenschap ook een grotere verantwoordelijkheid opnemen.”

“Momenteel zit je met een enorme invloed van de Wahabitische strekking uit Saudi-Arabië. Via de grote moskee en het islamitisch centrum in Brussel hebben zij een directe grote invloed op de islam in België en via de gesponsorde boekjes en boekhandels in Brussel die dus allemaal die ene strikte vorm van islam uitdragen en propageren. Ook via de cursussen die alleen zij geven voor bekeerlingen. Dan spreken we over tienduizenden bekeerlingen in de loop der jaren die een cursus volgen met die ene zeer strikte interpretatie van de islam.”

“Zij hebben op heel veel vlakken een vinger in de pap. Deels is dit historisch zo gegroeid. Het gebouw van de grote moskee was een cadeau van koning Boudewijn aan het koningshuis van Saudi-Arabië eind jaren ’60. Die heeft dat uitgebouwd tot islamitisch centrum en dat was de enige vertegenwoordiging van de islam in België tot in de jaren ‘90. Het is echter ook aan de moslimgemeenschap in België zelf om daar paal en perk aan te stellen.”

De rol van de media is ook heel groot: er kleeft een stigma op de moslims.

Chris De Stoop: “Het ergste effect van terrorisme is het effect op de beeldvorming. Moslims worden automatisch in twee groepen opgesplitst: de radicalen en de gematigden. De grote meerderheid van de gematigde moslims wordt gedwongen om steeds te bewijzen dat ze gematigd zijn. De media hebben sterk meegeholpen aan die negatieve beeldvorming die nu bestaat: de gelijkschakeling van moslims met geweld en het aanwakkeren van angst bij de bevolking. Islamofobie was het monopolie van extreemrechts, maar is nu een nationale sport aan het worden, bijna in heel Europa. Dat is het grootste probleem.”

U gaat op 24 februari in Brussel in gesprek met professor Rik Coolsaet. Hij vergelijkt het radicaal islamisme met nationaal radicalisme. Een correcte vergelijking volgens u?

Chris De Stoop: “Professor Coolsaet is een groot expert van radicalisme zowel in België als in Europa. Hij heeft op dat vlak veel onderzoek gedaan. Hij is een zeer genuanceerde stem met een grote invloed op het beleidsniveau. Dat waardeer ik enorm. Hij is geen roeper en tafelspringer zoals we er al teveel gekend hebben in dit debat de voorbije jaren. Ik kijk uit naar zijn gedachten op de lezing in Brussel. De vergelijking tussen radicaal nationalisme en radicaal islamisme vind ik correct.”

“Als je op radicalisme in onze media gaat googelen zie je dat het nu bijna meer gebruikt wordt voor radicale nationalisten dan voor radicale moslims. Er zijn evidente parallellen: de simpele boodschap van goed of slecht, slachtoffers of schurken en de opdeling in wij en zij. De tunnelvisie van het eigen grote gelijk. Het ziekelijke zelfbeklag en het haatproza jegens andersdenkenden, de idee van zuiverheid, dat het doel de middelen heiligt, het terugvallen op de eigen clan: allemaal paralellen.”

“Radicalisme is in de mode; je komt het overal tegen: radicaal islamisme, radicaal nationalisme, radicaal conservatisme in de VS met de Tea party-beweging. Radicalisme zit zelfs op regeringsniveau, met Wilders, Sarkozy, Berlusconi, om nog te zwijgen van sommige regeringen in Oost-Europa… Dat maakt het moeilijk om tegen die jongeren op straat in Brussel te gaan zeggen: pas op dat je niet te radicaal gaat denken. Er zijn natuurlijk ook wel verschillen: het martelaarschap heb je gelukkig nog niet in het radicaal nationalisme.”

Alle informatie over het debat op 24 februari vindt u op:
www.pianofabriek.be