Noam Chomsky is een geëngageerde intellectueel met een indrukwekkende staat van dienst en een bewonderenswaardige zelfstandigheid van oordeel. Maar ook hij kan zich al eens vergissen. Dat gebeurde in het interview dat C.J. Polychroniou afnam en dat overgenomen werd in DWM. De feiten kloppen niet, en ook de conclusies rammelen.
Die dwaze, harde, gewelddadige, agressieve Russen!
In het interview met C.-J.-Polychroniou spreekt Noam Chomsky over de visie van Gorbatsjov van een gemeenschappelijk Europees huis van Lissabon tot Vladivostok, zonder militaire allianties, een concept dat Emmanuel Macron opnieuw heeft aangekaart tijdens zijn recente gesprekken met Poetin. Chomsky stelt: “Als er in het Kremlin iemand was geweest die op een staatsman leek, zou men de kans hebben aangegrepen om zoiets als de Gorbatsjov-visie te verkennen. Europa heeft goede redenen om nauwe betrekkingen met Rusland aan te knopen, zowel op handels- als op veiligheidsniveau. Of dergelijke inspanningen succes zouden hebben gehad en de tragedie in Oekraïne hadden kunnen voorkomen, kunnen we slechts gissen. Het antwoord had alleen gevonden kunnen worden door het te proberen. Europa heeft goede redenen om nauwe betrekkingen met Rusland aan te knopen, zowel op handels- als op veiligheidsniveau. In plaats daarvan wendden de harde mannen in Moskou zich tot geweld, waarbij zij hun misdadige agressie verergerden met een zelfvernietigende dwaasheid.”
Dit is ver verwijderd van de werkelijkheid. Op 1 januari 2000 begon het presidentschap van Vladimir Poetin in Rusland, en al in juni bezocht hij Duitsland. Dat leidde ertoe dat in juli 2000 een Duits-Russische werkgroep bijeenkwam om economische samenwerking te bespreken. In september 2001 reisde Poetin opnieuw naar Duitsland voor overleg met de regering. Tegen 2004 waren er afspraken voor industriële samenwerking voor een totaalbedrag van meerdere miljarden euro. In 2012 bereikte de Duitse export naar Rusland een bedrag van 38 miljard euro. In 2013 waren er al 6000 Duitse bedrijven in Rusland actief.
Duitsland was ook zeer geïnteresseerd in de enorm grote Russische aardgasvoorraden, en er werd een gemeenschappelijk project voor de exploitatie opgestart, dat in 2015 zorgde voor de levering van 96,4 kubieke meter gas, meer dan de helft van het totale Duitse verbruik.
Ook inzake veiligheid was er samenwerking. Het ging om vorming van Russische officieren in Duitsland, de Russische toestemming om Duitse militaire transporten naar Afghanistan via de Russische spoorwegen te laten plaatsvinden, gemeenschappelijke training van “special forces” in 2005, de planning van een trainingscentrum voor high tech-oorlogsvoering in Rusland ter waarde van 100 miljoen euro en met een vormingscapaciteit van 30.000 militairen per jaar.
Geen staatsman te vinden in het domme Rusland?
Het verwijt aan Rusland dat het niet geprobeerd zou hebben handels- en veiligheidsrelaties aan te knopen met Europa houdt dus geen steek, en Chomsky’s sneer dat er geen staatsman was in Rusland en dus niemand die daaraan dacht en daar zin in had, is ongefundeerd. Die was er wel, en hij heette Poetin, en hij was duidelijk een staatsman van formaat. (Hij deed toch precies alles wat Chomsky opsomt, en snel en met succes!)
Waar is het dan misgelopen? Duitsland volgde een tweesporenbeleid: samenwerking met Rusland (met sterke voordelen voor de Duitse industrie en expansie daarvan in Rusland), maar tegelijk het streven om de invloedssfeer van Rusland in te perken en het land te isoleren. De expanderende Duitse economie penetreerde met succes de landen die in 2004 en 2007 in de EU waren opgenomen. Zo steeg de export naar Oekraïne van 1,4 miljard euro in 2000 tot 5,75 miljard in 2012. Tegelijk probeerde de EU, waarin Duitsland met zijn sterke economie een leidende rol opeiste, de landen van de vroegere Sovjetunie aan zich te binden door speciale overeenkomsten.
Zo werd in 2008 een associatieverdrag met Oekraïne afgesproken. Dat ging verder dan de economische samenwerking, want ook op het gebied van veiligheid en defensie zou Oekraïne de EU-lijn moeten volgen, en er zouden gemeenschappelijke militaire oefeningen komen. Terwijl Duitsland deed alsof het dik bevriend was met Rusland, bereidde het een machtsstrijd met zijn goede vriend voor die zowel economisch als militair was.
Uiteraard merkte Rusland wat er gaande was, en bekritiseerde het dit vijandige beleid. Het beleid dat de aanloop is voor de huidige oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Het was Duitsland dat te kwader trouw was in de relatie met Rusland en dat misbruik ligt aan de basis van de oorlog.
Rusland bij de NAVO?
Een andere Russische staatsman, Boris Jeltsin, had voor Poetin aan het bewind kwam al een opmerkelijk voorstel gedaan: hij wierp in 1991 de vraag op of Rusland lid van de NAVO kon worden? In het kader van een sfeer van vertrouwen en wederzijds begrip en van de stabiliteit en de samenwerking binnen Europa was dat toch het overwegen waard?
Op dat moment was de NAVO, die opgericht was als tegengewicht voor de Sovjetunie, die inmiddels was ontbonden, bezig met de ex-Sovjetlanden aan zich te binden. Een alliantie om Rusland te isoleren. Het Westen was niet uit op vrede en samenwerking, maar op strijd en overheersing. Het reageerde dus heel ongemakkelijk op dit baanbrekende voorstel, en zorgde ervoor dat er niets van terechtkwam.
De zogenaamde “tragedie” van Oekraïne is het rechtstreekse gevolg van het Europese beleid (de EU met Duitsland als aandrijver en de NAVO) die helemaal geen “goede redenen” zagen “om nauwe betrekkingen met Rusland aan te knopen, zowel op handels- als op veiligheidsniveau”, zoals Chomsky stelt. Integendeel: het was er hen om te doen om Rusland te gebruiken voor hun economie en het tegelijk te isoleren en in de hoek te drijven. Oekraïne vandaag is het prachtige resultaat van deze agressieve Europese politiek.
Het is nogal teleurstellend vast te stellen dat een intellectueel van het formaat van Chomsky zich laat meeslepen door de heersende russofobie en allerlei denigrerends vertelt over Rusland dat door de feiten wordt tegengesproken. Maar ook de meester kan zich vergissen.
***
De informatie voor deze historische rechtzetting haal ik uit het voortreffelijke boek van Jörg Kronauer, Meinst Du, die Russen wollen Krieg? Rusland, der Westen und der zweite kalte Krieg, Köln, Papyrossa Verlag, 2018. Zie ook het net verschenen boek Der Aufmarsch – Vorgeschichte zum Krieg, Russland, China und der Westen, van dezelfde auteur en uitgeverij, dat in druk was toen de invasie van Oekraïne begon (zodat die niet meer verwerkt kon worden in het boek), maar dat de voorgeschiedenis van de oorlog uitgebreid uiteenzet.
