“China
heeft twee gezichten”, een uitspraak die minder over China zegt dan over de
complexiteit om een land te typeren. De drang om te simplificeren is dodelijk
voor het zicht op nuance. Hoeveel gezichten heeft België, waarschijnlijk meer
dan regeringen. Het lijkt me tekenend voor China dat uitgerekend voor het
vaststellen van wat een densiteit, intensiteit en omvang een stad als Shanghai
getuigt, een miniatuur – zij het toch ook nog van een omvang van zo’n 150 m² –
daar het meest duidelijke beeld van geeft. Een bezoek aan het planologisch
museum annex urbanistische dienst in Shanghai maakte dat nog eens duidelijk.
Cijfers in artikels zijn meestal een aanslag op de leesbaarheid, maar vergeef
me deze statistische demarche. Shanghai stad is met zijn 6300 m² zowat gelijk
aan één vijfde van het grondgebied van België en daar leven zo’n 11 miljoen
mensen, redelijk dicht en meestal boveneen. 

Antwerpen –
en hoe het dan met de parking daarbuiten gesteld zijn – wordt in vergelijking
daarmee een dorp. Het kan ook geen toeval zijn dat in het centrum ervan een van
de centrumstraten “Gemeentestraat” heet, de Chinese wijk (eigenlijk één straat)
komt er – al evenmin toevallig – op uit. Maar genoeg gesmaald, je maakt
tegenwoordig voor minder kans op een GAS-boete in de metropool.

Bejjing
(Peking) moet het meer van de breedte dan van de hoogte hebben, maar omvang
blijft ook hier bepalend. “Size matters”, maar het probleem is dat
onmeetbaarheid zijn tol heeft. De ronduit opulente luxe die Shanghai in
bepaalde wijken uitstraalt is in geen enkele Belgische of Nederlandse stad te
vinden. Parijse en Londense arrondissementen of wijken komen in de buurt, maar
dan nog. Die reële bling-bling legt meteen een spanningsveld bloot van door
beleidsmakers te maken keuzes. De enorme kapitaalinjectie die buitenlandse
bedrijven in bepaalde economische zones deden en verder plannen te doen is niet
ingegeven vanuit overwegingen als ontwikkelingshulp. Eigenbelang en
winstperspectief, vaak de enige wet die investeerders respecteren, en heus niet
alleen in China, bepalen dan de lijn. De Chinese overheid staat en stond voor
de meer dan uitdagende verantwoordelijkheid om 1,3 miljard inwoners een ander
perspectief te bieden dan de verdeling van de armoede. Tegelijkertijd beoogt ze
die inwoners niet het slachtoffer te laten zijn van de vrije markt die zich dan
weer om politieke vrijheden en/of syndicale rechten weinig bekommert. Het
gerinkel van de kassa bepaalt dan het tempo. En op een markt van deze omvang
telt dus vooral kassagerinkel met omvang, dat is een zekerheid. 

Een betere verdeling van inkomen, kansen, rechten en meer van wat ‘spontaan’
altijd onrechtmatig verdeeld is. Het is een absolute syndicale bekommernis, we
gaan er vanuit dat het ook een politieke en staatsbekommernis is in China.
Gelijklopende doelstellingen, zo lijkt het, betekent het ook dat de wegen er
naar toe en de aan te wenden middelen gelijklopend zijn? Het is de vraag die
meer inzichten vergt om ze te beantwoorden dan 12 dagen op Chinese bodem. In
een land waar elk jaar meer mensen op de arbeidsmarkt komen dan er Belgen zijn
is planning geen luxe en wordt voorbereiding een plicht. Dan sneuvelt hier of
daar een mening al wel eens, vermoed ik.

Kiezen dus, een opdracht voor de overheid en
voor de vakbond. Politieke onafhankelijkheid heeft in China een andere
betekenis dan bij ons, daar hoeft zelfs geen nuance bij geplaatst. Bij heel
veel neuzen wordt het belang van ze een beetje in dezelfde richting hebben
staan geen probleem in de marge. In een economie waarvan de groeicijfers zich
in twee cijfers voor de komma uitdrukken is hopen op een spontane verdeling van
de groeieffecten een illusie en staat niet ingrijpen gelijk aan nalatigheid. Het
voordeel van een grote vraag naar arbeid is dat wie zijn of haar arbeid te
bieden heeft, zelfs in een geplande economie, een paar strepen voor heeft.
Werknemers hebben in bepaalde urbane gebieden de luxe om te kunnen kiezen of ze
aan dat of een ander loon willen werken. 

Dat is de andere kant van het principe van
vraag en aanbod. Het maakt dat bedrijfsleiders, ook en vooral in de economisch
vrijere zones, al wat minder noten op de zang hebben bij het bepalen van lonen.
Lonen worden bepaald door wie zijn arbeid te bieden heeft… als er een gebrek is
aan werkkrachten om het tempo van de groei mogelijk te blijven maken. Het is
geen algemeen verspreid gegeven in China, maar het verklaart wel waarom “spontane
stakingen” vaker de kop opsteken dan velen in China wel willen en dan velen
buiten China wel denken. Tegelijkertijd hebben spontane stakingen de
onmiskenbare zure bijsmaak dat het overleg en het vakbondswerk dat daarmee
ontegensprekelijk verbonden is het even laat afweten. Reden waarom eigenlijk
niemand tuk is op een overdaad van deze actievorm. Het is geen tegenstrijdig gezicht
met wat zich bij ons afspeelt. Het overleg is een groot goed en heeft veel
gerealiseerd, maar het is tegelijkertijd een conformerende vorm, een
werknemersstrijd binnen afsprakenkader met ‘spelregels’. Af en toe wat creatief
omgaan met die regels kan geen kwaad. Niet in China en niet hier, want niet
alle realisaties voor en van de werknemers kwamen alleen aan de
onderhandelingstafel tot stand. Een dreiging met actie en het uitvoeren ervan,
het is geen “walk in the park” en in tegenstelling tot wat wel eens beweerd
wordt eerder uitzondering dan regelmaat. Maar het is de lakmoesproef van
degelijk vakbondswerk het is het noodzakelijke kruid dat werknemersrechten zo
pittig maakt. We delen dus nogal wat met de Chinese syndicale strijd.

Ferre Wyckmans