“Het wordt nu duidelijk dat het model dat bijna 35 jaar geleden door de dictatuur is ingevoerd, geen sociale zekerheid is maar een vorm van gedwongen sparen die geen toereikende pensioeninkomsten oplevert”, zegt econoom Gonzalo Durán van de Chileense denktank Fundación Sol.

Alleen werknemers betalen sociale bijdragen

Het Chileense pensioensysteem werd in 1980 ingevoerd tijdens de dictatuur van Augusto Pinochet op aansturen van Amerikaanse adviseurs van de University Chicago, die de neoliberale theorieën van Milton Friedman in de praktijk brachten. De werkgevers en de overheid dragen niet bij aan dat stelsel, alleen de werknemers doen dat.

Van het loon van de werknemers gaat elke maand 10 procent naar een individuele rekening bij de beheerders van private pensioenfondsen. Die bedrijven beheren nu samen 151 miljard euro, het equivalent van 70 procent van het Chileense bbp. Elke maand ontvangen deze pensioenfondsen 663 miljoen euro aan werknemersbijdragen. Dat geld wordt vervolgens belegd en daarvoor wordt elke werknemer een kost aangerekend.

Vandaag krijgen iets meer dan een miljoen Chilenen – het land telt bijna 18 miljoen inwoners – zo’n pensioen. In 90 procent van de gevallen is dat pensioen kleiner dan 205 euro per maand, veel lager dan het wettelijke minimummaandloon van 342 euro.

Nubia Zambrano, een gepensioneerde lerares van 68, prijst zich gelukkig dat ze nog onder het oude systeem van voor Pinochet valt. Zij heeft daardoor een pensioen van 383 euro per maand, de helft van haar vroegere salaris, maar ook zij komt amper rond. “Veel van mijn collega’s weten niet waar ze moeten wonen op het eind van hun leven. Het zijn verschrikkelijke drama’s. Na de huur blijft er nauwelijks iets over om eten en medicijnen te kopen.”

De enorme sommen die de Chileense werknemers hebben gespaard voor hun pensioen “worden gebruikt om de economie te financieren en niet om de mensen een waardig pensioen te bezorgen”, zegt econoom Gonzalo Durán. Toen het nieuwe systeem in 1980 werd ingevoerd, konden mensen ervoor kiezen in het oude systeem te blijven, maar het nieuwe systeem werd als de beste optie voorgesteld. Daardoor schakelden de meeste Chilenen over. Een jaar later kon men al niet meer kiezen tussen oud en nieuw.

Grote demonstraties

President Michelle Bachelet riep op 9 augustus 2016 op tot een nationaal pact om het pensioensysteem te hervormen, met een “nieuwe pijler van solidair collectief sparen”. Ze stelde ook voor de werkgevers te laten meebetalen. Haar aankondiging was het antwoord op grote demonstraties die op 24 juli en 21 augustus meer dan een miljoen mensen in heel het land op de been hadden gebracht.

De voorbije weken overlegde Bachelet met vertegenwoordigers van alle betrokken sectoren. Econoom Durán verwacht forse tegenwind van de beheerders van de pensioenfondsen (de AFPs). Vier van deze zes beheerders zijn buitenlands, twee Amerikaanse bedrijven, een Braziliaans-Zwitsers en een Colombiaans bedrijf. In het vijfde bedrijf zit eveneens Amerikaans kapitaal. Alleen het zesde is helemaal Chileens. Op 16 oktober 2016 zijn opnieuw grote manifestaties gepland en op 4 november 2016 komt er een algemene staking.
Orlando Milesi

Bron: Crisis de pensiones pone en jaque al privado sistema chileno