Het Spaans-Italiaanse consortium Endesa-Enel wil aan het Neltumemeer, 860 kilometer ten zuiden van Santiago, een waterkrachtcentrale bouwen met een vermogen van 490 megawatt, goed voor een geschatte jaarlijkse productie van 1885 gigawattuur. Daar hoort ook de aanleg van een hoogspanningsleiding bij.

Een officiële bouwvergunning is er nog niet. In 2011 stelde de regioraad dat de plannen ingingen tegen de lokale ontwikkeling.

Oude, archeologische patronen

“Ondanks de uitbreiding van de bosindustrie in de vorige eeuw konden de inheemse gemeenschappen in deze regio hun grondgebied behouden”, zegt Juan Carlos Skewes, directeur van de faculteit antropologie van de Aberto Hurtado-universiteit en auteur van een boek over de regio.

“De manier waarop de gemeenschappen hun grondgebied bevolken, gaat terug op zeer oude, archeologische patronen”, zegt hij. In essentie komt het neer op de keuze voor een “ligging met de blik naar de zonsopgang, waarbij men altijd de band met de vulkaan en het meer probeert te bewaren.”

Het Neltumemeer is omringd door de Andesbergen en biedt uitzicht op de vulkaan Choshuenco. Op een van de oevers staat de rewe of totem, een fundamenteel onderdeel van het ceremoniële complex van de Mapuche.

Beenderen van stieren

De meeste Chilenen merken de ceremoniële waarde van de plaats niet op, en in literatuur is die ook nauwelijks beschreven, zegt Skewes. “Het gaat om gewoontes van minstens zevenhonderd jaar oud.”

Op de bodem van het meer bevindt zich een “soort onderwaterarcheologie waarvan alleen de Mapuche zich bewust zijn.” Het gaat onder meer om beenderen van stieren, die geofferd werden tijdens ceremonieën.

“Door de bouw van de waterkrachtcentrale zal het peil van het meer stijgen en zal het gebied eromheen, waar zich de rewe bevindt, onder water komen te staan. De archeologische resten in het meer zullen omgewoeld worden. Ook de temperatuur van het water zal veranderen, met gevolgen voor de biodiversiteit”, zegt Skewes.

“Dit is het paradijs en ze willen het kapotmaken. Dat heeft een enorme psychologische impact op ons”, zegt Guido Melinao, leider van de Mapuche-gemeenschap Valeriano Cayicul.