De Ruta Costera is een autoweg die het lange en smalle grondgebied van Chili volledig doorkruist en daarbij zo dicht mogelijk bij de Stille Oceaan blijft. Het tracé is meer dan 3340 kilometer lang. Daarvan is al meer dan 2600 kilometer gerealiseerd.

Het project stamt nog uit de dictatuur van Augusto Pinochet (1973-1990). Achtereenvolgende regeringen kregen af te rekenen met verzet van inheemse gemeenschappen.

Onherstelbare vernietiging inheemse cultuur

In de zuidelijke regio La Araucanía verbindt de Ruta Costera de steden Puerto Saavedra met Toltén, een stuk van 41 kilometer lang dat net in het inheems ontwikkelingsgebied Budi ligt. Volgens de Universidad de la Frontera bevat het gebied archeologische resten die van groot belang zijn voor de plaatselijke bevolking.

Volgens de overheid betekent de kustweg een stap vooruit voor geïsoleerde zones en zal het toeristische ontwikkeling mogelijk maken.

Voor de Lafkenche, een Mapuche-gemeenschap in dit kustgebied, betekent de weg “geen vooruitgang of ontwikkeling maar de onherstelbare vernietiging van onze cultuur”, zegt Leonardo Calfuneo, hoofd van Konin Budi, een gemeenschap van zestig families. “We leven van kleinschalige landbouw, we zijn boeren, we zijn een eeuwenoud volk en hebben altijd van deze grond geleefd.”

Het leger als bouwondernemer

In maart hebben de machines van het leger – de weg wordt niet door een aannemer maar door het leger aangelegd – al werken uitgevoerd op hun territorium zonder dat daarvoor toestemming was. Daarbij zijn medicinale planten en een heilige plaats vernietigd, zegt Calfuneo.

“Het project heeft al lang genoeg aangesleept. Het wordt tijd om het weer vlot te trekken”, zegt Andrés Molina, gouverneur van La Araucanía. Hij hoopt dat de werkzaamheden in zijn regio volgend jaar echt van start kunnen gaan.

Saavedra, een gebied van 400 vierkante kilometer tussen de Stille Oceaan en het Budimeer, telt ruim 13.000 inwoners, de meesten zijn Mapuche-indianen. Een kwart van hen woont in het Inheems Ontwikkelingsgebied Budi.

Onteigeningsvergeodingen nooit betaald

Elf jaar geleden stelde de Universidad de la Frontera vast dat 45 procent van de plaatselijke bevolking voor de Ruta Costera was en bijna 53 procent tegen. Dat kantelde toen de burgemeester bij de gemeenschappen de voordelen van de weg ging uitleggen. Hun producten zouden meer gaan opbrengen, en voor de onteigeningen van percelen zou de staat miljoenen op tafel leggen.

Maar vandaag zijn die vergoedingen nog steeds niet betaald. Bovendien is de onteigende oppervlakte ondertussen dubbel zo groot geworden.

Alleen de mensen in Puerto Saavedra, de hoofdplaats van het gebied, blijven het project genegen. De Ruta Costera zal meer toeristen aantrekken en het isolement van Puerto Saavedra verkleinen, zeggen ze.

Consultatie na de feiten

Volgens gouverneur Molina overweegt de overheid de plaatselijke gemeenschap nog te consulteren, in overeenstemming met conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO). Die verplicht landen om inheemse volken te beschermen en te raadplegen over projecten die hun ontwikkeling en habitat aanbelangen. Maar, zegt Molina, “die consultatie gaan we pas doen als het project over alle goedkeuringen beschikt.”

In La Araucanía verzetten Mapuche-gemeenschappen zich ook tegen de bouw van een internationale luchthaven. Het project, dat al in 2005 is goedgekeurd, wordt een van de belangrijkste infrastructuurprojecten van de regering-Piñera.