Charles Taylor, de vroegere Liberiaanse president, werd tot 50 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor zijn aandeel in de burgeroorlog in Sierra Leone.
Nieuws, Afrika, Politiek, Libië, Syrië, Ivoorkust, VN-Veiligheidsraad, Alassane Ouattara, Laurent Gbagbo, Liberia, Sierra Leone, Humanitaire militaire interventie, Ellen Johnson Sirleaf, Bashar al-Assad, Analyse, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, Mensenrechtenschendingen, Charles Taylor, Internationaal Strafhof (ICC), Thomas Lubanga, Samuel Doe, Liberiaanse Truth and Reconciliation Commission -

Charles Taylor en de westerse schaduwzijde van mensenrechten

De voormalige president van het West-Afrikaanse Liberia, Charles Taylor, is in Den Haag tot 50 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor zijn rol tijdens de burgeroorlog in buurland Sierra Leone. Zijn veroordeling kan worden toegejuicht. Maar het is geen overwinning voor het internationaal recht, noch voor het verdedigen van de universele mensenrechten.

donderdag 31 mei 2012 17:45
Spread the love

“Kun je soms wat geld missen voor de boot naar Monrovia? Ik ben een Liberiaanse vluchteling. Ik wil terug naar mijn land, de oorlog is voorbij.”

Dat vroeg een ontheemde Liberiaan in versleten kleren mij enkele jaren geleden in Cotonou, in het West-Afrikaanse Benin. In tegenstelling tot andere oorlogsvluchtelingen die in Cotonou rondzwerven, had hij nog het geluk zijn ledematen te hebben. Een andere, oude, ietwat excentrieke Liberiaan die ik ontmoette in een klein hotelletje, vertelde me trots dat hij tijdens de inauguratie in 2005 al de hand mocht schudden van de huidige Liberiaanse presidente Ellen Johnson Sirleaf.

Vervolgens liet hij mij net achter het hotelletje vol trots zijn lapje grond zien, met daarop de Liberiaanse vlag in de grond. We praatten urenlang over Barack Obama, de nieuwe vrede in Liberia, zijn theologische opvattingen over economie, en diamanten.

Verschrikkelijke burgeroorlogen

De oorlogsperioden in Liberia (1989-1996 en 1999-2004) en Sierra Leone (1991-2002) moeten een ware verschrikking zijn geweest. Op YouTube zijn er nog verschillende beeldopnames uit die periode terug te vinden die je de stuipen op het lijf jagen.

Zo zijn er beelden te zien van de gevangengenomen Samuel Doe, de toenmalige president van Liberia. Kort daarop worden zijn oren afgesneden om zijn zogenaamde toverkrachten te neutraliseren. Dan heb je de beelden van bewapende en nors uitziende jonge vrouwen op een terreinwagen die worden neergekogeld en luipaardjongeren die overtuigd van hun onsterfelijkheid luidkeels roepen dat ze het hart van hun vijand opeten en meteen de daad bij het woord voegen. Het waren de hoogdagen voor de westerse Afrikapers en haar zucht naar sensatie. 

Zoals de rechters in Den Haag tijdens het proces-Taylor oordeelden, vonden er toentertijd de meest verwerpelijke misdaden in de geschiedenis van de mensheid plaats. Maar ondanks de lugubere dimensies van beide burgeroorlogen en ongeacht de complexiteit van de misdaden is de tronie van het oorlogsgeweld overal ter wereld wel even afgrijselijk, mensonterend en dus barbaars. Laten we daar toch geen illusies meer over hebben.

Als de mensenrechten worden geschonden, dan worden ze geschonden. Het klinkt zo eenvoudig. Ik hoor Rik Coolsaet tijdens het VRT-journaal van 29 mei ook zeggen: “Als de mensenrechten worden geschonden in een land, dan schrijft het internationaal recht voor dat de Verenigde Naties mogen ingrijpen.”

De hoofdverantwoordelijken moeten vervolgens voor het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag gesleept worden en veroordeeld worden voor hun misdaden tegen de mensheid. Het klinkt als een geometrie van mensenrechten die alle culturen en grenzen van naties overstijgt.

Het is alsof het internationaal recht op dit gebied functioneert als een God’s eye view. Zeker, de rechters in Leidschendam-Voorburg hebben juist geoordeeld: de veroordeling van Charles Taylor kan dan ook toegejuicht worden.

De lijsten van de Liberiaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie

Maar welke rol speelde bijvoorbeeld de huidige Liberiaanse presidente Ellen Johnson Sirleaf tijdens die burgeroorlog eigenlijk? Naar het schijnt zou ze Taylor met financiële giften hebben ondersteund in de strijd tegen het brutale beleid van Samuel Doe. 

Waarom loopt Prince Johnson nog vrij rond? Dat was ook de man die je te zien krijgt in de opnames van de moord op Samuel Doe. Toen zat hij al hangend op een stoel met een blik bier in de hand in alle rust toe te kijken op de martelpraktijken. Tegenwoordig zetelt deze voormalige rebellenleider als senator in het Liberiaanse parlement. 

Beide politieke figuren werden in 2009 samen met andere verdachten op twee verschillende lijsten van de Truth and Reconciliation Commission geplaatst. Op de ene lijst staan de 120 namen van agressors tijdens de burgeroorlog. 

Johnson werd aangeduid als één van de ergste agressors. Op de andere lijst prijken 50 namen – met onder meer de naam van Sirleaf – die normaal gezien geen politiek ambt meer mogen uitoefenen. Wellicht zullen deze lijsten langzaamaan onder het stof van het morbide Liberiaanse verleden wegebben.

Taylor werd immers enkel veroordeeld voor zijn rol in Sierra Leone. Het is immers dat buurland dat toentertijd de hulp heeft ingeroepen van de VN voor het instellen van het Sierra Leone-oorlogstribunaal in het Nederlandse Leidschendam.

Men kan zich dus ook afvragen of het proces tegen Taylor niet soms slechts het resultaat is van half werk. Bovendien hing er aan zijn proces een kostprijs vast van meer dan 35 miljoen dollar. Dat is zelfs lang nog niet zoveel als de astronomische kostprijs van het proces tegen de Congolese oorlogsheer Thomas Lubanga, dat 1 miljard dollar bedroeg.

In beide gevallen had het geld wel beter kunnen worden besteed: aan de heropbouw en aan degelijke en waarachtige verzoeningscommissies in Congo en Liberia.

Who’s next?

Het proces roept ook nog een heleboel andere vragen op. Waarom is de volgende in de rij de voormalige president van Ivoorkust, Laurent Gbagbo? Zal hij berecht worden vanwege de kwalijke gevolgen van het oernationalistische concept ivoirité (nvdr: dat het staatsburgerschap van Ivoorkust beperkt tot diegenen die er al sinds generaties wonen, waardoor de grote groep van arbeidsmigranten uit de buurlanden tot tweederangsburgers worden gereduceerd) of wegens die ene verschrikkelijke slachtpartij tijdens een betoging van vrouwenorganisaties in Abidjan? Het ging er vrolijk aan toe, tot de gepantserde legervoertuigen van Gbagbo als schimmen voorbijreden en het vuur openden.

Het gelach en het gezang van de betogende vrouwen sloeg om in geschreeuw en plots lagen er overal afgerukte ledematen en lijken. Het zijn maar enkele voorbeelden. Gbagbo was zeker niet een Afrikaanse leider om van te houden. Wellicht hoort hij ook thuis in Den Haag.

Maar wat dan met de massagraven waarvoor huidig president Alassane Dramane Ouattara verantwoordelijk kan worden gehouden? En de Franse bombardementen? En welk noodlot staat Bashar al-Assad in Syrië te wachten? Zal hij Gbagbo en misschien ook nog krijgsheer Joseph Kony ontmoeten in Den Haag?

Wat Assad betreft, zijn er volgens Coolsaet ook nog andere oplossingen om oude doemscenario’s te vermijden. De enige nuance die Coolsaet in zijn korte betoog immers nog weet aan te brengen, is dat er voor Assad in Syrië ook nog de Jemen-oplossing bestaat, en dit om een Rwanda-scenario te vermijden.

De Iraakse oplossing (knoop hem – Saddam Hoessein – op!) en de Libische oplossing (maak hem – kolonel Khaddafi – af als een wild beest!) lijkt volgens hem dan minder van toepassing te zijn omdat de VN wellicht lessen heeft getrokken uit Irak en Libië. De Ivoorkust-oplossing (jaag hem – Laurant Gbagbo – op!) zijn ‘ze’ dan weeral vergeten. 

Maar laat het toch ook hier duidelijk zijn: Irak en Libië werden (ook) op basis van het verdrag van de mensenrechten vernietigd! De no-flyzone boven Libië was niets anders dan een nieuwe invulling van de oude Napoleontische tactiek van de verschroeide aarde. Frankrijk speelde ook overduidelijk een verwerpelijke rol in Ivoorkust. 

En wat vooral onrustwekkend is, is dat er over de gevolgen van de Libische oplossing amper nog iets wordt gezegd. Het is alsof de NAVO-bombardementen er niet hebben plaatsgevonden en er geen duizenden onschuldige Libische burgers in omkwamen. Frankrijk en Groot-Brittannië speelden er helemaal geen hoofdrol in.

De kleine plaatsen van de mensenrechten

Als het over mensenrechten gaat, blijken er precies nooit westerse doemscenario’s te bestaan. Artikel 7 van het verdrag van de Mensenrechten dat “de wet voor iedereen dezelfde moet zijn en dat iedereen volgens de wet op dezelfde manier moet worden behandeld”, lijkt dan niet te bestaan.

Het is toch maar een verklaring, een stuk papier, een virtueel document dat je op de site van de VN kunt raadplegen. Er bestaan alleen maar westerse oplossingen in de naam van de mensenrechten en het feit dat die gepaard gaan met de horror van humane interventies zijn slechts uitzonderingen. Het schenden van mensenrechten in de naam van mensenrechten lijkt volgens het standpuntloze standpunt van de VN en de westerse supermachten steevast moreel verantwoordbaar. 

Maar als rechter Richard Lussick tijdens het proces-Taylor stelde dat politieke leiders een voorbeeldfunctie hebben, dan wordt het hoog tijd om de lijst met mensenrechtenschenders naar het Westen toe uit te breiden. Herhalingen zijn vervelend, maar dit kan niet genoeg herhaald worden. 

Als men van de volkeren van de wereld verlangt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ernstig te nemen, dan staan haar actoren voor de immens zware en vooral moedige taak ook de ‘universele presidenten van de mensheid’ met domicilie in het Westen aan de tand te voelen over hun rol in onder meer Irak, Afghanistan, Irak, Ivoorkust en Libië.

Als het een unicum heet te zijn dat Charles Taylor al tijdens zijn regeerperiode in staat van beschuldiging werd gesteld, moet het in staat van beschuldiging stellen van oude leiders principieel gezien nog vlotter kunnen verlopen. 

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens moet een allesomvattende doctrine worden en ook daadwerkelijk in alle windrichtingen de grenzen van naties overstijgen. Vertelde Eleanor Roosevelt trouwens ook al niet eens dat de universele mensenrechten op kleine plaatsen, dicht bij huis beginnen? Zijn het Witte Huis, Downing Street 10, het Elysée, het Bundeskanzleramt, het Europees Parlement en de VN-kantoren in New York, Genève en Nairobi soms ook geen kleine plaatsen in de wereld?

take down
the paywall
steun ons nu!