Vrijzinnig humanisme is per definitie niet gebonden aan een ideologie. Het impliceert immers het nemen van eigen verantwoordelijkheid in de ontwikkeling van het best mogelijk potentieel van het individu, wél steeds in functie van het grote(re) geheel. Het is in deze veranderende tijden een uitzonderlijk moeilijke opdracht om hierin evenwicht te behouden.

Zich als vrijzinnig humanist onderscheiden kan een ondertoon van arrogantie insinueren, omdat je jezelf dan onvermijdelijk profileert als ‘beter’, wat alleen maar meer verschillen in de hand werkt en, onvermijdelijk daarmee samengaand, conflicten. Beter is te weten dat het slechts een manier is om op een gedisciplineerde manier met individualiteit om te gaan. Het vraagt dus om een andere vorm van engagement. Als niet-confessionele vrijzinnige beslis je vrijwillig om altijd de bril van het vrij onderzoek te dragen. Dat betekent ook een continu uitpluizen of de omgeving je toelaat vanuit (ideologische) vrijheid te handelen. Tolerantie is de steunpilaar. De moeilijkheid wordt pas duidelijk wanneer we geconfronteerd worden met fundamenteel ‘anders zijn’ en ook daar de voordelen van te gaan opzoeken.

Is, bijvoorbeeld, president Trump, die nu bijna unaniem als meest incapabele wereldleider wordt gevonnist, écht het grootste gevaar voor de wereld geweest?  Heeft hij niet onmiddellijk de zware dreiging van ernstige conflicten tussen verschillende staten afgewend door alle aandacht naar zich toe te trekken? Was hij meer dan een kakelende bliksemafleider? Is hij niet ook iemand die ons duidelijkst de enorme gevaren van het neo-kapitalisme voor onze ogen heeft gesmeten? Dragen we niet allemaal een klein stukje Trumpisme in onze veel te hoge levensstandaard mee, geketend door geld en bezit?

Is, bijvoorbeeld, de pandemie veroorzaakt door het Coronavirus niet eerder een wake-up call die toont dat we onze natuurlijke immuniteit vernietigen door suikerverslaving? Of omdat we ons laten leiden door angst? Ons geloof in media en machtshebbers? Is het geen tijd om ons af te vragen of vliegtuigreizen binnen Europa nog te verantwoorden zijn? Durven we, als arrogante en grijpgrage mensen inzien hoe we kwetsbaar  en beïnvloedbaar we eigenlijk zijn?

Durven we inzien dat we onszelf en de planeet niet gelukkiger maken?

Kritisch’ zijn wordt verward met ‘kritiek geven op’. Volgens de semantiek mogen deze beide termen dan wel gelijkwaardig zijn, nuances blijven primordiaal wanneer we vanuit redelijke eigenzinnigheid inzoomen. Vrijzinnig humanisme impliceert beseffen dat alles wat een voorkant heeft ook een uiterst leerrijke achterkant bezit. Kritisch zijn betekent in die context inlevingsvermogen. Dat kunnen we allemaal.