Toen Tom Van Grieken vorige week, naar aanleiding van de terugtrekking van de VAF-voordracht van Jef Elbers, werd bevraagd over de relatief recente wijziging van het standpunt van Vlaams Belang over homoseksualiteit, toonde de Voorzitter zich van zijn gladste kant. Hij verwees naar de analogie met de CD&V die ook haar geweer van schouder had veranderd rond de millenniumwissel.
Dat zou wel eens kunnen kloppen, maar daarmee is er nog geen motivatie gegeven waarom Vlaams Belang die kentering ‘gevolgd’ zou zijn. Natuurlijk is Vlaams Belang de christendemocraten niet ‘gevolgd’. Dat ligt niet in haar aard, laat men ons dan doorgaans vlug denken. Maar er is meer, de simultane wijziging werd destijds ingegeven door volstrekt tegenstrijdige visieontwikkelingen bij VB en CD&V.

Met of zonder de steun van Kardinaal Jozef De Kesel, ging Bisschop Johan Bonny deze week boos tekeer tegen de herhaling van het Vaticaan dat homoseksualiteit een zonde is en dat priesters geen homohuwelijken mogen zegenen. Het sacrament van het huwelijk dient “voorbehouden aan de onverbrekelijke verbintenis tussen een man en een vrouw”.
Paus Franciscus had zich eerder nochtans uitgesproken voor een respectvolle benadering van elk individu ongeacht de geaardheid. In die betekenis kunnen we ook de nieuwe openheid van de CD&V vanuit het personalisme bekijken.

Voor de wending bij VB en de rechterflank van N-VA moeten we eerder denken aan de wijze woorden van Fernand Keuleneer, advocaat, publicist en opiniemaker gelieerd aan de behoudsgezinde Katholieke intelligentsia. Hij wees ooit op de groeiende tegenstelling tussen het succesvolle rechtse populisme in de westerse wereld en het gebrek aan een conservatieve denkoefening die tot een consistente behoudsgezinde visieontwikkeling moet leiden.

Wellicht volgt Fernand Keuleneer vandaag de richtlijnen van Congregatie voor de Geloofsleer en van het Vaticaan waarvan sommigen beweren dat die nog altijd behoudsgezind worden geleid door de creaties onder Paus Johannes-Paulus II en Paus Benedictus XVI.
Als humanist meen ik te begrijpen dat de Kerk nog steeds een beheersing van de persoonlijke seksualiteit voorstaat en dat niet-functionele seksuele contacten dus gradueel ontraden dienen te worden. Over de vraag waar dan wel de lijn ligt tussen de gevraagde beheersing en de zonde, wil ik me hier niet laten afleiden. De persoonlijke keuze voor het celibaat lijkt me evenwel van een andere orde dan het ontzeggen aan een homoseksuele geloofsgenoot van een normale ontwikkeling in gezinsverband.

De zich radicaliserende achterban van VB en N-VA ziet dat anders. Hoe ruim die radicalisering toeslaat is moeilijk te duiden. Maar de overspoeling van sociale media met alt-right denkoefeningen is ontegensprekelijk en het feit dat daar intern niet tegen opgetreden wordt, evenzeer. De praktijken van Schild & Vrienden werden in de publieke opinie gebracht door onderzoeksjournalistiek, niet door interne kritiek.

Voor het rechtse populisme in het westen is homoseksualiteit ‘tegennatuurlijk’ aanvaardbaar geworden omdat daarmee de onverdraagzaamheid over hetzelfde item binnen de moslimgemeenschappen duidelijk kon  gemaakt worden. Vijandsbeelden zijn vandaag alomtegenwoordig en bepalen het identitair discours.

Het is duidelijk dat de Islam, net zoals alle andere ideologische of levensbeschouwelijke groepen, interne evoluties doormaakt. Onze geschiedenis (bv. Averroïsme en Thomas van Aquino) en de actualiteit vandaag (bv. behandeling afvalligen) toont aan dat die evolutie bij de ene wat eerder dan bij de andere kan vallen en wisselend succes kent bij de realisatie.
Om het met Leo Apostel te zeggen: “In elke overtuiging schuilen de kiemen der onverdraagzaamheid. Elke overtuiging kan worden bestreden omwille van de verdraagzaamheid. Daarom is het moeilijke compromis tussen gewetenloze tolerantie en fanatieke geslotenheid essentieel.”

Hiermee kennen we vandaag rond de erkenning van de genderproblematiek een heuse confrontatie tussen conservatieve visieontwikkeling dat zich behoudsgezind opstelt en het succesvolle rechtse populisme dat zich tegennatuurlijk waagt aan de vlucht vooruit omdat zij zich daarmee kan wapenen in een identitair opbod.

Dergelijke tegenstellingen zijn niet nieuw. Ze liggen in de lijn van de bedenkingen van conservatief Edmond Burke die zich richt tegen de vervreemding bij een rationale aanpak en dit in tegenstelling tot de traditionalisten zoals contrarevolutionair Joseph de Maistre of het ultramontanisme van Félicité de Lamennais die elke vooruitgangsgedachte verwerpen als immoreel.

Zowel de Vlaamse Beweging, als de Moslims kunnen slachtoffers zijn van de aandacht voor alt-right en voor islamisme (de politieke Islam) die zich met hen willen associëren. Deze conservatieve extremen staan elkaar naar het leven. Hoewel ze allebei onze liberale democratie haten en allebei heimwee koesteren naar een mono-culturele identiteit. Wie zich aansluit, waant zich meteen superieur… in een vijandige omgeving.

Hoe verduldig is het inclusief karakter van een N-VA partijprogramma met een krimpende achterban? Ik hoop dat ik me vergis.