In 2020 werden Brazilië, Paraguay en Bolivia geconfronteerd met de ergste droogte in een halve eeuw. Het Atlantische bekken telde dertig met naam genoemde stormen – het hoogste aantal geregistreerde stormen in één jaar. Twee orkanen van categorie 4 gingen aan land in Nicaragua. Ook dat is ongezien.

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) zegt dat extremen als overstromingen, droogte en hittegolven verantwoordelijk zijn voor zeker 90 procent van alle rampen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied in de afgelopen twintig jaar. Het waarschuwt ook dat de gevolgen van klimaatverandering waarschijnlijk nog heviger zullen worden voor de regio.

De organisatie lanceerde op 17 augustus het rapport ‘State of the Climate in Latin America and the Caribbean 2020’. Dat deed het in samenwerking met de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied van de VN (ECLAC) en het VN-Bureau voor rampenrisicovermindering (UNDRR).

Klimaatextremen

Het rapport beschrijft klimaatextremen zoals stijgende temperaturen, terugtrekkende gletsjers, zeespiegelstijging, oceaanverzuring, verbleking van koraalriffen, hittegolven op land en zee, intense tropische cyclonen, overstromingen, droogtes en bosbranden. Die weerfenomenen hebben al gevolgen gehad voor de meest kwetsbare gemeenschappen, waaronder veel kleine eilandstaten.

De publicatie van het rapport volgt snel op het verschijnen van het laatste rapport van het IPCC. Daarin waarschuwde het VN-klimaatpanel dat “menselijke invloed de atmosfeer, de oceaan en het land heeft opgewarmd”, wat leidt tot extreme hittegolven, droogte en overstromingen.

Latijns-Amerika en het Caribisch gebied voelen de gevolgen van een veranderend klimaat nu al. Zo was 2020 een van de drie warmste jaren in Midden-Amerika en het Caribisch gebied ooit. De WMO classificeert intussen 6 tot 8 procent van de mensen die in deze gebieden wonen als personen met een hoog of zeer hoog risico op kustgevaren.

Veerkracht

Het rapport legt enerzijds de verwoestende impact van een veranderend klimaat op de regio bloot. Anderzijds benadrukt het ook mogelijke oplossingen en dringende, noodzakelijke aanpassingsinitiatieven. “Nauwkeurige en toegankelijke informatie is cruciaal voor een goed geïnformeerde besluitvorming. Het nieuwe rapport is een belangrijk instrument in onze strijd voor een veiligere, veerkrachtigere wereld”, zegt het hoofd van UNDRR, Mami Mizutori.

In lijn met het SDG 13, het Duurzaam Ontwikkelingsdoel waarin wordt opgeroepen tot “dringende actie om klimaatverandering en de gevolgen daarvan te bestrijden”, wil de WMO dat landen hun nationale ‘vroegtijdige waarschuwingssystemen’ versterken.

Volgens instanties als de WMO en ECLAC worden die systemen in de regio onderbenut. Recente rampen in het Caribisch gebied, waaronder de uitbarsting van de La Soufriere-vulkaan in St. Vincent en de Grenadines, tonen het belang aan van systemen voor vroegtijdige waarschuwing. Coördinerend directeur van de Caribische Meteorologische Organisatie Arlene Laing benadrukt dat die noodzakelijk zijn om het risico op rampen en de gevolgen voor de levens van mensen te beperken.

Haïti in het oog van de storm

Ook Haïti, geteisterd door armoede en politieke onrust, heeft het afgelopen decennium te maken gehad met talloze rampen. In 2020 eiste tropische storm Laura 31 levens in het land, terwijl de burgers en boeren te kampen hadden met ernstige droogte. Volgens het WMO-rapport behoort Haïti tot de top 10 van landen die lijden onder een voedselcrisis.

“Haïti heeft een veel extremere behoefte aan dit soort vroegtijdige waarschuwingssysteem en samenwerking”, aldus Laing, “aangezien ze achtereenvolgens werden getroffen door tropische storm Fred, een aardbeving en vervolgens tropische storm Grace.” Veel kleine eilandstaten (Small Island Developing States of SIDS) in het Caribisch gebied zijn zich bewust van het belang van adaptatie- en mitigatiemaatregelen. Het probleem zit hem in de financiering van die initiatieven.

Voorzitter van de Alliantie van Kleine Eilandstaten (AOSIS) Walton Webson zegt dat deze landen niet in staat zijn om hervormingen op het gebied van klimaatfinanciering uit te voeren. Het zal ze niet lukken de projecten uit te voeren die nodig zijn om te overleven.

Het gaat bovendien om landen die weinig bijdragen aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen maar wel de grootste last van de gevolgen van klimaatverandering dragen. “De SIDS kregen slechts twee procent van de totale klimaatfinanciering gericht op ontwikkelingslanden van 2016 tot 2018.”

Schulden door covid-19

“De covid-19-pandemie heeft onze financiële uitdagingen alleen maar groter gemaakt. Onze behoeften zijn verveelvoudigd en we blijven schulden aangaan terwijl onze economieën hard worden getroffen. De mogelijkheden voor enigszins voordelige financiering zijn steeds schaarser”, zegt Webson.

De AOSIS-voorzitter zegt dat de Alliantie met hervormingen probeert te zorgen dat financiële stromen de meest kwetsbaren bereiken. Hij voegt daaraan toe dat kleine Caribische eilandstaten als Antigua en Barbuda, de Bahama’s, Barbados, St. Kitts, Nevis en Trinidad en Tobago geen ontwikkelingshulp meer ontvangen.

“Beeld je eens in dat deze klimaatgevoelige eilanden, getroffen door orkanen, overstromingen en droogte, nu leningen moeten aangaan tegen commerciële rentetarieven om te investeren in systemen voor vroegtijdige waarschuwing en andere klimaatbestendigheid. We hebben krachtige politieke steun op het hoogste niveau nodig”, zegt hij