“Wat gebruik jij?” De jonge man haalt een klein doosje uit zijn zwarte leren tas. ‘CBD-druppels’ staat erop en de naam van een bekende buitenlandse drogist. ‘6 tot 15 druppels per dag’, zie ik ook op het doosje staan. Hij is er pas een paar weken geleden mee begonnen, vertelt hij. “Voor m’n autisme”, legt hij uit. “Ik kan me er veel beter door concentreren. En ik kan veel beter omgaan met stressvolle situaties, zoals op het werk of in het verkeer.” 

Veel mensen zijn ongelooflijk geholpen door het gebruik van cannabis, ontdek ik tijdens het weed-date debat op het DOK-terrein in Gent. De Cannabis Social Club Gent is sinds kort opgericht en organiseert er een eerste informatie-event over het gebruik van cannabis. Om mensen te informeren, maar ook om de bewustwording te vergroten over de positieve werking van cannabis, zowel op medicinaal als op recreatief gebied. Het liefst hebben ze dat de bewustwording hierover ook de politiek bereikt. Maar voorlopig – hoewel ook politici voor vanavond een uitnodiging ontvangen hebben – blijft het bij preken in eigen kerk. Dat maakt het event er niet minder belangrijk om.

Een jonge vrouw vertelt hoe ze maandenlang niet kon lopen door een ontsteking aan bindweefsel in haar voeten. Geen enkele medicatie hielp, tot ze CBD-olie ging gebruiken. Langzaam herstelde ze weer. Een man die lijdt aan psoriasis artritis kan eindelijk weer normaal slapen, door cannabiszalf te gebruiken tegen de pijnlijke huid en gewrichten. Fibromyalgie, kanker, aids, burn-out, depressie en slapeloosheid behoren tot de vele aandoeningen waarop cannabis volgens diverse internationale onderzoeken en ervaringsdeskundigen een positieve werking heeft. 

En ook voor recreatief gebruik zijn de voordelen – die door internationaal wetenschappelijke onderzoeken bevestigd worden – om over naar huis te schrijven. “Ik kan me beter focussen, helderder en creatief nadenken en beter ontspannen”, benadrukt Gunther, een van de mede-oprichters van de Cannabis Social Club in Gent. Negatieve bijwerkingen zijn er volgens hem niet. 

Wie zijn die mensen die zich zo verzetten?

Toch is cannabisgebruik illegaal in België en daar moet volgens velen verandering in komen. Liever gisteren, dan vandaag. De vijf sprekers op het informatie-event – journalist Karel Michiels, hoofdcommissaris Peter Muyshondt, Trekt Uw Plant-voorzitster Els Vermeersch, professor criminologie Tom Decorte en vader Jean Pierre Voncken – maken goed duidelijk waarom. 

“Wat cannabis betreft zijn de linkse politieke partijen, zoals Groen en de socialisten, even grote angsthazen en bourgeois als alle andere partijen”, zegt Karel Michiels, journalist bij de Standaard en zelf een recreatieve gebruiker, als hij begint aan zijn toespraak. “Tien jaar geleden kon er nog openlijk over gepraat worden, en ook over een gedoogbeleid. Maar sinds ‘de grote leider’ de oorlog tegen drugs heeft uitgeroepen, durft niemand meer iets te zeggen.” 

“Wie zijn toch die mensen die zich zo halsstarrig blijven verzetten tegen de maatschappelijke aanvaarding van cannabis? Volgens mij zijn dat dezelfde mensen als de mensen die in de 19^e eeuw sociale vooruitgang belemmerden en de arbeiders geen rechten gunden. Het zijn dezelfde mensen die niet moesten weten van vrouwenrechten en emancipatie. Dezelfde mensen die holebi’s zolang in het verdomhoekje hebben gehouden. Het zijn mensen die neerkijken op iedereen die een andere levenswandel heeft dan zij. Het zijn ook dezelfde mensen die vandaag de universele Verklaring voor de Rechten van de Mens in vraag stellen. Allemaal verworvenheden waar onze ouders en grootouders heel hard voor gevochten hebben en die blijkbaar nu op losse schroeven staan. Cannabisgebruik, om wat voor reden dan ook is ook een mensenrecht”. 

Criminaliseren om gemeenschappen te verstoren

Volgens Michiels is de war on drugs altijd “een rechtse fetisj” geweest. Hij herinnert ons aan een uitspraak van John Ehrlichman, de topadviseur van de vroegere Amerikaanse president Richard Nixon tussen 1968 en 1974: ‘We hadden in het Witte Huis twee grote vijanden, de linkse vredesbeweging en de zwarte bevolking. Protesteren tegen de oorlog of gewoon zwart zijn konden we niet buiten de wet stellen. Maar door de hippies te associëren met marihuana en de zwarten met heroïne en hen dan zwaar te criminaliseren, konden we de gemeenschappen verstoren. We konden hun leiders arresteren, hun huizen binnenvallen, hun vergaderingen afbreken en hen via de media dagelijks demoniseren.’

“Die argumenten worden tot vandaag de dag gebruikt”, stelt Michiels. Dat terwijl geen onderzoek heeft aangetoond dat cannabisgebruik schadelijk zou zijn voor de gezondheid. Ook is cannabisgebruik niet gevaarlijk in het verkeer. “Onderzoek heeft zelfs aangetoond dat mensen die cannabis gerookt hebben niet gevaarlijker zijn achter het stuur dan andere bestuurders.”

Wat valt ons te doen? “We moeten als ervaringsdeskundigen uit onze bubbel komen en tegenstanders van cannabis rechtstreeks aanspreken. Met mails, brieven, filmpjes en commentaren. En met gewoon de feiten.” 

Delen van informatie kan al strafbaar zijn

“Pas als alle roesmiddelen zijn gelegaliseerd kan je voor een deftig beleid gaan”, stelt Peter Muyshondt, hoofdcommissaris bij de politie en woordvoerder van Anyone’s Child, een campagne van de Britse ngo Transform Drug Policy Foundation (TDPF), als het zijn beurt is op het podium te spreken. “Een beleid dat gestoeld is op gezondheidsprincipes en niet op strafprincipes. De strafrechtelijke benadering is de radicale aanpak.”

En de strafrechtelijke benadering is wat nu gevolgd wordt. De aanzetting tot het gebruik van drugs is al strafbaar, zelfs het opwekken van interesse. “En het organiseren van een evenement rond cannabis, zou geïnterpreteerd kunnen worden als het aanzetten tot het gebruik van drugs. Dat soort rechtszaken komen voor”, vertelt Muyshondt.

“Het is niet nodig dat er drugs gebruikt wordt, het delen van informatie kan beschouwd worden als een aanmoediging dat er meer cannabis moet worden gebruikt. De organisatie van dit evenement bijvoorbeeld zou hiervoor vervolgd kunnen worden.”

En het bestaan van een vereniging wordt strafrechtelijk gezien als een verzwarende omstandigheid. Cannabis Social Club Gent kan maar beter goed nadenken over elke stap die ze zetten als ze dit soort events willen blijven organiseren en als ze willen dat het leidt tot een beleidswijziging, waarschuwt Muyshondt.

De kracht van een Cannabis Social Club 

Els Vermeersch, voorzitster van de Antwerpse vereniging Trekt Uw Plant kan erover meepraten. “Een vereniging waar mensen informatie en ervaring kunnen delen uit liefde voor een plant, respect voor elkaar en met ruimte om te groeien”, dat is voor haar de definitie van een social club, vertelt ze als ze op het podium het woord neemt.

Maar Vermeersch benadrukt hoe belangrijk het is dat je als vereniging transparant bent over de boekhouding en al je handelingen. “Zodat duidelijk is dat je niks witwast. Dat is hoe het ons gelukt is om vrijgepleit te worden.” Drie weken heeft ze samen met twee andere leden vastgezeten in een kotje van twee bij drie meter. Drie weken is Trekt Uw Plant volledig onderzocht, maar er is niks gevonden om hen langer vast te houden. “Nu kunnen we legaal blijven bestaan.” 

Aan den lijve heeft Vermeersch ondervonden wat de kracht is van zo’n social club. “Dat is het sociale aspect. Onze club is na de heisa sterker dan ooit tevoren. Hadden ze dat geweten …?!”, lacht Vermeersch. “We kregen heel veel steun van leden en sympathisanten via brieven en sociale media. En de vriendschap en vertrouwensband binnen het team is alleen maar hechter geworden. We steken de handen voor elkaar in het vuur. Samen zullen we altijd blijven strijden voor het legaliseren van cannabis.”

Iedereen die wil dat er iets verandert aan het cannabisbeleid, roept ze dan ook op om naar de rechtbank te komen als hun zaak voorkomt. De precieze datum is nog niet bekend, maar “met hoe meer we daar zijn, hoe sterker dat we staan en hoe meer invloed wij, de gewone burger, kunnen hebben op de verandering van de cannabiswetgeving. Dat is de dag dat we allemaal kunnen laten zien: ‘Wij zijn niet akkoord met het huidige beleid.’”

De war on drugs is mislukt

Op internationaal wetenschappelijk vlak groeit al de consensus dat de war on drugs mislukt is en dat we op zoek moeten naar alternatieve cannabisregimes, stelt Tom Decorte, professor criminologie aan de Universiteit Gent, als het zijn beurt is te spreken.

Hij wijst naar Uruguay dat als een van de eerste landen de cannabismarkt, ook de recreatieve, volledig gelegaliseerd heeft. In de VS hebben intussen acht staten gekozen om de recreatieve cannabismarkt te legaliseren. Zo ook Jamaica. Canada is de legalisering van cannabis op dit moment aan het implementeren. En in Nederland ligt een voorstel in de Tweede Kamer op tafel. “En dat ondanks de internationale drugsverdragen. Dat zijn hoopvolle signalen. Het bewustzijn dat de verandering van onderuit moet komen, van lokaal ofwel nationaal niveau, dat gaan we de komende jaren meer zien, denk ik”, zegt Decorte. “Staten die ondanks een internationaal drugsverdrag beslissen om een eigen koers te varen.”

Decorte is al lange tijd een pleitbezorger van legalisering van cannabis. Maar hóe moeten we dan legaliseren? Decorte maakt een vergelijking met alcohol, tabak en heel wat geneesmiddelen die ook gelegaliseerd zijn. “Al deze producten kennen een eigen regime van regels, opgesteld door de overheid, waar producent en consument zich aan moeten houden. Deze modellen tonen aan wat je met regulering kan doen.”

Maar hóe kunnen we best legaliseren? 

“Als je cannabis reguleert, dan reguleer je ook wat er op de verpakkingen moet staan en wat er in het product moet zitten”, gaat Decorte verder. “Je kan ook perfect een verbod invoeren voor reclame, net als dat voor tabak bestaat.” Wel moet je bij legaliseren oppassen voor de ruimte die ontstaat voor commercialisering en een industrie. Om dat te voorkomen zou legalisering op een strikt restrictieve manier moeten plaatsvinden. “Laat nog geen commercie toe”, zegt Decorte. “Vanuit het perspectief van de volksgezondheid heeft commercialisering enkel z’n nadelen. Pas na verloop van tijd, na evaluaties, kan je eventueel de regels versoepelen.” 

Recreatief cannabisgebruik en medicinaal cannabisgebruik zouden wel strikt gescheiden moeten blijven. “Het laatste hoort thuis in de medische wereld”, legt Decorte uit. Wat recreatief gebruik betreft, stelt hij voor om Cannabis Social Clubs te legaliseren. “Om die te reguleren kan je als overheid regels opleggen zoals een maximum aantal leden, kwaliteitseisen voor de producten, de verplichting om mee te werken aan preventie en het leveren van sensibiliserende informatie.” 

Redding voor 8-jarige Sofie met zware epilepsie

Het belang van legaal medicinaal cannabisgebruik maakt Jean Pierre Voncken, als laatste spreker, duidelijk. Hij is vader van de 8-jarige Sofie, die sinds haar derde lijdt aan een ernstige vorm van epilepsie. Een vorm waarbij voor een x aantal procent van de tijd dat je slaapt er epileptische activiteit in de hersenen plaatsvindt. “Bij Sofie was dat ’s nachts 100 procent van de tijd en overdag 85 procent van de tijd”, vertelt Voncken. “Daar moest medicatie tegenaan gegooid worden, waarop de dokters van alles hebben geprobeerd. In mei 2015 – Sofie was toen intussen 6 jaar – viel het zware verdict: ze konden niks meer voor haar doen. Ze zou nog maar één maand te leven hebben.” 

Dat terwijl Voncken en zijn vrouw vanaf eind 2014 de dokters probeerden te overtuigen dat misschien cannabisolie een oplossing zou kunnen zijn. Voncken was geïnspireerd door een Amerikaanse zaak, bekend als Charlotte’s Web, waarbij de ouders hun kind Charlotte met epilepsie cannabisolie gaven, en het hielp. Bovendien, had Voncken veel positieve internationale onderzoeken erover gelezen. 

“Maar de dokters wilden er niks van weten”, vertelt Voncken. “Het is illegaal in België, we kennen het niet, er zijn in ons land geen studies naar gedaan”, klonken hun argumenten. “Dus we stonden er alleen voor toen in mei 2015.”

Voncken en zijn vrouw namen hun dochtertje mee naar huis. Via een vriend hadden ze een flesje cannabisolie gekregen. “We hebben haar één druppel gegeven. Ze was half comateus en reageerde op niks meer. Tien minuten later stond ze op van de sofa, nam haar mama bij de hand, wandelde naar buiten en begon op de trampoline te springen. Ik was zo gechoqueerd toen, ik zag mijn kind en dacht: ‘Dat kan toch niet? Zo’n transformatie door één druppeltje?’”

Jammer dat we in 2017 deze strijd nog moeten voeren 

Op dat moment besloten Voncken en zijn vrouw ermee door te gaan. “Uiteindelijk slaagden we erin om op drie maanden tijd van vijf zware anti-epileptica die ze toen nam, af te bouwen naar twee. De overige twee slikt ze nog, in combinatie met de cannabisolie.” 

Sofie kan nu naar school gaan, al is het in een buitengewoon klasje. De epilepsie heeft tussen haar 3^e en 6^e jaar veel in haar hersenen kapot gemaakt, waaronder haar spraakvermogen. “Ze zal nooit meer kunnen spreken. En haar ontwikkeling zal altijd blijven hangen op het niveau van een 3-jarige. Maar aan de andere kant: nu krijgen we elke dag wel een kusje, we krijgen elke dag een knuffel, ze kan spelen, tv-kijken, een ijsje gaan eten. Kortom: we hebben haar bij ons. Dat hadden we niet kunnen doen als we geluisterd hadden naar de dokters. Dan hadden we haar twee jaar geleden moeten begraven.” 

Voncken en zijn vrouw zijn daarom activisten geworden voor legalisering van medicinale cannabis. Ze zijn het wel eens met Decorte dat er een strikt onderscheid gemaakt moet worden tussen medicinaal en recreatief gebruikt. “Het is een andere strijd. Is de tijd er rijp voor? Wij denken van wel. Het is zelfs jammer dat we in 2017 die strijd nog moeten voeren.”