Tijdens een grootschalig proces zijn eind december 36 oppositieleden en activisten veroordeeld tot gevangenisstraffen van vijf tot zeven jaar wegens samenzwering. Het vonnis van de rechtbank is vooral gericht tegen leden van voormalige oppositiepartij CNRP (Cambodia National Rescue Party) en speelt in het voordeel van de regeringspartij CPP (Cambodian People’s Party).

De meeste veroordeelde politici en activisten wonen intussen niet meer in Cambodja. Ze gingen eerder al in ballingschap om aan gerechtelijke vervolging te ontsnappen. Er is een arrestatiebevel tegen hen uitgevaardigd.

Vanuit het buitenland kaarten de oppositieleiders nu aan dat de geplande parlementsverkiezingen in juli dit jaar niet eerlijk kunnen verlopen.

Masterplan om aan de macht te blijven

CNRP-kopstuk Sam Rainsy, die sinds 2015 in Parijs woont, haalt op zijn Facebookpagina scherp uit naar de premier.

“(Eerste minister) Hun Sen heeft een zeer zware schuld bij het Cambodjaanse volk”, schrijft hij. “In de afgelopen dertig jaar heeft overheidscorruptie tot 1 miljard dollar per jaar gekost in de vorm van ontbossing, landroof, plundering van staatseigendom, en verduistering van internationale hulp.”

Premier Hun Sen is deze maand precies 38 jaar aan de macht. Om het zo lang vol te houden, heeft hij al verschillende kunstgrepen toegepast. Zo liet hij eind 2017, in aanloop naar de nationale verkiezingen, de CNRP van Sam Rainsy buiten de wet plaatsen en ontbinden. Een half jaar later haalde regeringspartij CPP alle zitjes in het parlement.

De milieuorganisatie Mother Nature heeft de Cambodjaanse overheid zodanig hard en herhaaldelijk bekritiseerd dat hij het land is uitgezet.

In juli van dit jaar zijn er opnieuw nationale verkiezingen. Premier Hun Sen lijkt een nieuw masterplan klaar te hebben. Hij wil zijn ambt doorgeven aan zijn zoon Hun Manet, die nu al legerchef is en commandant van de persoonlijke lijfwacht van zijn vader.

Waarnemers en analisten zien in de veroordeling van de oppositieleden een belangrijke zet om dat plan te doen slagen. “Als je kijkt naar verschillende bevolkingsgroepen, zoals universiteitsstudenten, ambtenaren, eigenaren van kmo’s en ngo-werknemers,” zegt de Spaanse analist Alex Gonzalez Davidson, “dan is het percentage mensen dat durft betrokken te raken bij een niet-CPP partij erg klein.”

Gonzalez Davidson weet waarover hij spreekt. Zijn milieuorganisatie Mother Nature heeft de Cambodjaanse overheid zodanig hard en herhaaldelijk bekritiseerd dat hij het land is uitgezet. Volgens hem worden Cambodjanen bang gemaakt om hun nek uit te steken.

Veroordeeld op basis van Facebook

Mensenrechtenorganisatie Licadho bevestigt de analyse van Gonzalez Davidson. In een reactie op het proces klaagt die ngo aan dat de politieke activisten “veroordeeld werden op basis van hun Facebookberichten en opgenomen privé-telefoontjes”.

Volgens het arrest bewijst die verzamelde informatie dat de activisten geprobeerd hebben om verbannen oppositieleiders terug naar Cambodja te halen. Een van hen is plaatsvervangend CNRP-leidster Mu Sochua, die op dit moment in de Verenigde Staten verblijft.

De rust mag dan teruggekeerd zijn, van het democratisch proces is dertig jaar later weinig te merken.

In een gesprek met IPS roept Mu Sochua de ondertekenaars van het Parijse vredesakkoord op om hun verantwoordelijkheden te nemen. Hiermee verwijst ze naar een historisch akkoord uit 1991, ondertekend in Parijs, dat politieke stabiliteit in Cambodja moest brengen na het gewelddadige Rode Khmer-regime uit de jaren 70 en de woelige jaren 80.

“De rust mag dan teruggekeerd zijn na het gewelddadige Rode Khmer-regime, van het democratisch proces is dertig jaar later weinig te merken. De ondertekenaars moeten heel duidelijk maken dat ze geen steun geven aan nog eens vijf jaar van hetzelfde regime”, zegt Mu Sochua.

Ook Mu Sochua maakt gewag van bedreigingen, zelfs aan het adres van Cambodjanen die in Europa wonen. Dat zou voorgevallen zijn tijdens een diplomatiek bezoek van de Cambodjaanse eerste minister aan Brussel, vorige maand.

Tegen zijn aanwezigheid vond er protest plaats. Naar verluidt riep premier Hun Sen zijn aanhangers op om foto’s te maken van de demonstranten. Volgens Mu Sochua wilde hij “hun familieleden vinden die in Cambodja wonen, om te kijken hoe het met ze gaat”.

Toch een opposant op het stembriefje?

Dan is er nog het opmerkelijke proces van politicus Kem Sokha. Hij maakte ook deel uit van oppositiepartij CNRP, maar brak vorig jaar met de groep rond Sam Rainsy en Mu Sochua. In tegenstelling tot Rainsy en Mu Sochua is Kem Sokha wél in Cambodja blijven wonen. In zijn verzet tegen het regime is hij bovendien een stuk milder.

“Uiteraard zal Kem Sokha niet winnen,” zegt Gonzalez Davidson, “maar op zijn minst wordt op die manier de schijn van vrije en eerlijke verkiezingen hoog gehouden.”

In 2017 werd Kem Sokha in de gevangenis gegooid op beschuldiging van landverraad omdat hij met de steun van de VS een revolutie zou gepland hebben. Hij riskeert nieuwe gevangenisstraffen en een levenslang verbod om aan politiek te doen. Het proces van Kem Sokha sleept al drie jaar aan en eind december werd bekend gemaakt dat er pas in maart dit jaar een definitieve uitspraak zou vallen.

Volgens analist Alex Gonzalez Davidson is er een deal in de maak tussen premier Hun Sen en deze oppositieleider Kem Sokha. “‘Deal’ is misschien een groot woord, maar zie het als een overeenkomst”, zegt hij. Het zou erop neer komen dat Kem Sokha niet langer vervolgd wordt en in juli kan deelnemen aan de verkiezingen.

“Uiteraard zal hij niet winnen,” zegt Gonzalez Davidson, “maar op zijn minst wordt op die manier de schijn van vrije en eerlijke verkiezingen hoog gehouden.” Zo’n democratische stembusgang wordt geëist door de VS en de EU, twee belangrijke handelspartners van Cambodja.

“Goede bedoelingen”

Met een weliswaar beperkte vorm van oppositie in het parlement kan premier Hun Sen het Westen makkelijker overtuigen van zijn goede bedoelingen. “Ik vermoed dat zowel Hun Sen als Kem Sokha denken dat ze elkaar te slim af kunnen zijn, maar het lijkt erop dat Hun Sen hier meer bij wint”, gaat Gonzalez Davidson verder.

Zolang hij kan, vermoedt de Spaanse analist, zal papa Hun Sen over de schouder van zoon Hun Manet blijven meekijken. Echte politieke veranderingen in Cambodja lijken zo nog niet voor de nabije toekomst.