Drie grote topics kwamen aan bod: ‘Redenen voor de EU’, ‘De EU, een democratie?’ en ‘De toekomst van Europa’.
Ondanks de zeer beperkte promotie voor het evenement was de opkomst massaal. Dit vooral door de zowat 160 deelnemers van het internationaal forum van het European Youth Parliament, die hun conferentie afsloten met deze burgerdialoog. Door hun aanwezigheid verbleekte de ‘gewone burger’ ietwat. Maar de energie, kennis en strijdlust van de jongeren betekende ontegensprekelijk een meerwaarde voor het debat.
Redenen voor de EU
Dat de oprichting van de EU voor interne stabiliteit en vrede heeft gezorgd, daar was iedereen het over eens. Niemand wil terug naar de periode dat de natiestaten ten oorlog trokken tegen elkaar. De poll “For you, does Europe mean solidarity between member states”, waarop 67procent van de aanwezigen “ja” antwoordde, zorgde voor meer discussie. Een Duitse jong-parlementariër argumenteerde dat de EU oorspronkelijk een handelsunie was, en dat ook moet blijven. Volgens hem bestaat er geen politieke, laat staan een socio-culturele eenheid in Europa en is dit ook niet gewenst. Want in the end is het elk voor zich. Hij werd tegengesproken door Vaquer, die zijn visie achterhaald noemde. Hij oogstte hiermee bijval uit het publiek.
Toch benadrukte Vaquer dat solidariteit niet de hoofdreden mag zijn om de banden in de EU te versterken. Er is meer diepgang nodig dan ‘elkaar helpen in moeilijke tijden’. Ook in goede tijden moet de EU een meerwaarde bieden. We hebben nood aan een Europese droom, een langetermijnsvisie, een verhaal. Iemand in het publiek haalde aan dat er op politiek niveau geduwd wordt in de richting van een Europese federatie, maar dat dit te snel gaat voor de burger. Er is meer tijd, en vooral een stabiele basis nodig om de Europeanen hiervan te overtuigen.
Een vertegenwoordiger van JEF (Jonge Europese Federalisten) bepleitte een gezamenlijk debatplatform, gevormd door Europese kranten en internetmedia, om het Europees gevoel bij burgers te versterken. Hij verwees naar de Belgische situatie en het risico dat bestaat wanneer er een separatistisch sentiment ontstaat tussen ‘zij die steun bieden’ en ‘zij die hulp behoeven’. Als we geen gemeenschappelijke deler creëren, rijst het gevaar dat Europa uiteenvalt in Noord en Zuid. De Gucht viel hem hierin bij, maar wees op de meertaligheid van ons continent als obstakel voor zo’n platform.
De EU, een democratie?
Er kwamen veel vragen en opmerkingen over de legitimiteit en het democratisch deficit van Europa. Zo werden de beslissingen die de trojka (zijnde de EC, het IMF en de Europese Centrale Bank) doorduwt bekritiseerd. Hoe zit het met de soevereiniteit van de natiestaten? En de chantage die gepleegd wordt wanneer recent het Cypriotisch Parlement[i] of het Portugees Grondwettelijk Hof[ii] de bezuinigingsmaatregelen van de trojka afwijzen? Waarom kan de redding van de banken niet in vraag gesteld worden en is er geen ruimte voor debat?
De Gucht repliceerde dat het moeilijke tijden zijn voor iedereen, en dat elk zijn duit in het zakje zal moeten doen. Eerder deze week schaarde hij zich publiekelijk achter het voorstel van zijn collega Eurocommissaris Olli Rehn om grote spaarders (met een kapitaal van meer dan €100.000) te laten meebetalen voor de redding van de banken.[iii] Een idee dat trouwens ook onze Minister van Financiën Koen Geens (CD&V) ondersteunt.[iv] Vooral na de bekendmaking van het dossier ‘Offshore Leaks’, waaruit blijkt dat grote economische machtsgroepen systematisch fiscale verplichtingen ontwijken en alzo €25.000.000.000.000 parkeerden in belastingsparadijzen,[v] zorgt een boodschap als deze bij vele Europese belastingsbetalers voor een wrange nasmaak. Ook in de zaal werd het ongenoegen voelbaar.
Maar De Gucht ging ongegeneerd verder met het welbekende there is no alternative-discours: we moeten allemaal besparen. Dit ondanks het feit dat steeds meer blijkt dat bezuinigen, extra belasten, het verlagen van sociale uitkeringen en privatiseren niet tot het verhoopte resultaat van economisch herstel leiden. Integendeel: sinds 2008 is het aantal werklozen in Europa met 10 miljoen gestegen. Er dreigt armoede en sociale onrust.[vi]
Vanuit de zaal kwam kritiek op het harde besparingsbeleid. De publieke opinie staat hierin trouwens niet alleen. Economen zoals Paul Krugman en Paul De Grauwe pleiten voor een versoepeling van de Europese begrotingsdiscipline. In crisistijden zwengelt de overheid de economie beter aan door lasten te verlagen en te investeren in werkgelegenheidspolitiek en een groeistrategie, zo luidt hun redenering.[vii]
De Gucht echter haalde de ‘succesverhalen’ van Ierland en Letland aan om zijn bezuinigingsstelling te onderschrijven. Hij werd gekenterd door een Ierse jonge vrouw. Zij wierp op dat het helemaal niet goed gaat met Ierland, dat de armoede en werkloosheid pieken en de uitzichtloosheid primeert. De Ierse bevolking is het you are doing well-verhaaltje dan ook kotsbeu. Ze zijn kwaad omdat hun alledaagse ervaringen voortdurend ontkend worden. Ze riep De Gucht op om eindelijk toe te geven dat er politieke fouten gemaakt werden, en te erkennen dat de inschattingen en beslissingen van de trojka niet correct waren. Ze hekelde de wetten die de Europese Commissie oplegde aan Ierland en noemde deze ondemocratisch. Haar interventie oogstte veel applaus en is deels online te bekijken via deze link.
De toekomst van Europa
De Gucht raakte ietwat geïrriteerd. Hij recupereerde Vaquers woorden “Europe needs a dream”, maar benadrukte “Europe that’s you”. Het is fout te stellen dat Europa ondemocratisch is. Wat beslist wordt in het Europees Parlement en de Europese Raad, wordt beslist via het meerderheidsprincipe en namens de burger. Maar, stelde De Gucht, het is niet ongebruikelijk dat legitimiteit en democratie in vraag gesteld worden in tijden van crisis. Aangezien niemand weet wat er precies moet gebeuren, en nog minder hoe, komt men uiteindelijk toch weer bij de politici terecht. Maar de toekomst van Europa, die ligt volgens De Gucht in handen van de burger.[viii]
Vaquer vatte de situatie goed samen: in vele landen bestaat er een ongezonde relatie tussen overheid en bedrijven. De crisis heeft bewezen dat we te afhankelijk zijn geworden van de markten. Bovendien wantrouwen de burgers instellingen zoals de EC en het IMF, die als ondemocratisch gepercipieerd worden. We moeten op zoek naar langetermijnsoplossingen, maar een visie ontbreekt. Er moet een écht debat gevoerd worden over de besparingen, over economische regulering en politieke macht. Elke kanttekening bij het huidige systeem leidt tot het verwijt ‘anti-Europees’ te zijn. Maar de burger is de manier waarop Europa bestuurd wordt meer dan beu. Enkel een open Europa en een open debat kunnen toekomst bieden.
Tot slot
Een Engelstalige jonge vrouw naast mij concludeerde: “I like the Spanish speaker much better”. Haar vriendin beaamde. Vaquer belichaamde dan ook de roep om verandering, democratisering en een duurzaam langetermijnsplan voor Europa. De bij momenten arrogante houding van De Gucht daarentegen bewees dat deze Eurocommissaris de voeling met de burger is verloren. Dat ongelijke verdeling van middelen en onrechtvaardigheid aan de basis liggen van het burgerlijk ongenoegen, ontgaat deze homo neoliberalicus blijkbaar. Evenmin erkent hij de ravage die zijn ideologie heeft aangericht. En zo leek De Gucht wel de verpersoonlijking van het democratisch deficit van Europa te zijn.
ihttp://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20130319_026&word=cypriotisch+parlement
iihttp://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1609977/2013/04/06/Portugal-worstelt-met-bezuinigingsverbod.dhtml
iiihttp://www.demorgen.be/dm/nl/996/Economie/article/detail/1611202/2013/04/09/De-Gucht-achter-voorstel-om-spaarders-te-laten-meebetalen.dhtml
ivhttp://www.deredactie.be/permalink/2.27649?video=1.1598846
vhttps://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/04/08/offshore-leaks-toont-ware-gelaat-economie
vihttp://www.demorgen.be/dm/nl/3324/Financiele-crisis/article/detail/1610990/2013/04/08/Tien-miljoen-meer-werklozen-in-Europa-dan-in-2008.dhtml
viihttp://www.demorgen.be/dm/nl/3324/Financiele-crisis/article/detail/1611143/2013/04/09/Eurozone-bespaart-zich-kapot.dhtml
