Het opiniestuk dat in De Standaard verscheen over de komst van Slavoj Zizek naar Brussel aanstaande maandag is geen schoolvoorbeeld van analytische argumententieleer. Krijn Mengelers wijst ons op de belangrijkste bezwaren in analytische stijl.

Hoed u voor Slavoj Zizek

spelfout + claim dat auteur onbetrouwbaar is

De donkere kantjes van een charlatan

ressentiment van de slaaf

De Standaard zaterdag 26 november 2011
Auteur: Filip Buekens en Geerdt Magiels

Denk toch maar even na voor u maandag aan de lippen van Slavoj Zizek hangt, schrijven FILIP BUEKENS en GEERDT MAGIELS.

Aankondiging van de stelling dat Z. (zie boven) een charlatan is en gevaarlijk is. Geen verdere van de voorwaarden waaronder een filosoof een charlatan is.

De Sloveense stand-upfilosoof houdt van provocerend gebral, maar dat is allesbehalve onschuldig.

Wanneer zijn de uitlating van een filosoof provocerend en wanneer is het gebral? Waarmee provoceert hij? Waarom zijn de provocaties überhaupt ‘gebral’?

De rattenvanger van Hamelen leeft!

Redundante herhaling – als stijlstrategie tendentieus. 

En hij komt naar Bozar.

Eerst onbetwijfelbaar feitelijke stelling.

Maandag 29 november zal in de uitverkochte Henri Leboeuf-zaal de intellectuele bourgeoisie zich aan de voeten vleien van de vermeende filosoof Slavoj Zizek.

Er zijn, in de werkelijkheid (waarin de heer Buekens uitermate veel vertrouwen stelt), geen maandagen, waarop het zowel 29 november zal zijn als de dag, waarop prof. Zizek in Brussel komt spreken.

Deze intellectuele clown

er is nog niet bewezen waarom Zizek een clown is – vandaar dat het op de zaak vooruitlopen in dit geval geldt als noodzakelijke constituent van een ad hominem-redenering

is een gevierd spreker van de Occupy-beweging

suggestie van een argument, bijvoorbeeld dat zijn aan een protest zijn argumentatieve vermogens – wij zien hier de aankomst van een tweede ad hominem-argument dat helaas niet zal worden afgemaakt

en reist met zijn ‘vlijmscherpe analyses’

geen vermelding van de bron; indien de aanhalingstekens duiden op ironie van de auteur zelf, is het inmiddels de derde op de zaak vooruitlopende (en dus retorische) bewering die de autoriteit van prof. Zizek streeft te ondermijnen

de wereld rond. Hij zal ook in Brussel de culturele elite

populistische term voor een verzameling zonder explicitering van de haar vullende elementen

op sleeptouw nemen met een verhaal over Europa, de financiële crisis, en de naderende apocalyps. (Zizek is, zo zegt hij zelf, een pessimist.) Hij wordt daarbij niet gehinderd door enige kennis van zaken.

De tweede stelling: wij gaan eens kijken hoe hij deze bewijst.

Zizek heeft het ontegensprekelijke voordeel dat hij alles begrijpt.

Derde claim: geen bewijs voor de derde stelling.

Dat laat hem toe de toestand van de wereld te verklaren aan de hand van diepzinnige interpretaties van bijvoorbeeld populaire films of consumptieartikelen.

Subclaim bij de derde stelling die van hetzelfde bewijs afhangt en zelf een subbewijs vereist.

De voedingsbodem van al zijn inzichten

aha, hij verkeert in het bezit van ‘inzichten’: niet alleen wordt niet duidelijk welke inzichten dat dan zijn, ook is het idee dat hij inzichten heeft in strijd met de tweede stelling, waarin beweerd wordt dat hij geen kennis van zaken heeft

is de ongekroonde keizer van de onduidelijke

nog altijd niet gefundeerd

filosofen: Georg Wilhelm Friedrich Hegel.

een van de invloedrijkste filosofen uit de geschiedenis wordt, zonder verwijzing naar concrete ideeën of teksten (ook niet in het vervolg van de tekst), ‘onduidelijk’ genoemd 

Alleen achter de dialectische en paradoxale omkering

men kan zich afvragen of een omkering zowel dialectisch als paradoxaal kan zijn: immers, dialectiek bestaat bij de gratie van een opheffing van een tegenstelling – een paradox is een niet-opgeheven stelling in de vor m van een schijnbare logische tegenspraak

gaat het juiste inzicht schuil. Opnieuw verkeert prof. Zizek in het bezit van een ‘inzicht’. Welk inzicht is dat? Een tweede pijler van zijn denken

naast inzichten bezit de heer Zizek ook een ‘denken’; volgt de analyse van dit denken nog? Wij gaan het zien

zijn de geschriften van de Franse psychoanalyticus Jacques Lacan.

De beschrijving van prof. Lacan waarin gesteld wordt dat hij een psychoanalyticus is, is in overeenstemming met verschillende opmerkingen zelf; het gebruik van dit predikaat is, voor het eerst in deze, zowel toepasselijk als juist.

Hij zei het onlangs nog in een interview in deze krant: ‘De tegenstelling is de interne voorwaarde voor elke identiteit’.

In welke zin is dit een psychoanalytische uitspraak? Als bewijs voor de stelling dat Zizek een lacaniaan is, is dit een enigszins obscurantistische zin. Het lijkt eerder een bewijs te zijn voor de mate waarin Zizek verstand heeft van Hegel – hetgeen in overeenstemming zou zijn met de bewering dat Zizek beïnvloed door Hegel.

Zizeks ‘dierbaarste bezit’ is het verzameld werk van Hegel, zijn favoriete instrument is een lacaniaans conceptueel surrealisme (DS 20 augustus).

Wat is ‘conceptueel surrealisme’? Is dit een term van Zizek zelf, dan zijn aanhalingstekens logisch noodzakelijk, gezien het verschil in verwijzing tussen een term in de taal en een term in een metataal. Een citaat heeft een wezenlijk andere functie dan een bewering in de directe rede. Ook is nog altijd onduidelijk waarom er iets aan deze invloeden, of het erop gebaseerde ‘denken’, mankeert. Wij hebben nog altijd behoefte aan een degelijke bewijsstructuur.

Gecombineerd met een flinke dosis Marx

het argument contra Marx, nog altijd invloedrijk, ontbreekt

laat dit hem toe alles te duiden: het kapitalisme,The matrix, antisemitisme, Starbucks, het postmodernisme en de (financiële en ecologische) crisis. In zijn toespraken of optredens (kijk op Youtube) ronkt een breedsprakerige, feitenvrije filosofie.

vierde, stevige bewering: wij zijn benieuwd naar het bewijs/het argument

Hij debiteert meningen en intuïties die empirisch kant noch wal raken. Hij schiet in het wilde weg met hagel, en dan is er altijd wel iets dat geraakt wordt. 

vijfde bewering: idem

Talloze triviale inzichten hebben we ook zonder Zizek al lang begrepen (jazeker, we leven in een complexe samenleving). Hij is een cut&paste-denker die zo snel van de hak op de tak springt dat men de draad al gauw kwijtraakt: ‘Ik denk zo snel dat ik mezelf wel moet tegenspreken.’ Dat hij dit alles als stand-upcomedian presenteert, betekent niet dat we met onschuldige provocaties te maken hebben. Het probleem zit dieper.