Na een uur zoeken naar het kantoor van mensenrechtenorganisatie B’Tselem meldde ik me veel te laat aan bij de receptie van de organisatie in Jeruzalem voor de eerste van een reeks geplande interviews met opmerkelijke personen en organisaties in dit land. Naama Baumgarten-Sharon, onderzoekster bij deze organisatie, ging me te woord staan maar de receptioniste liet me weten dat ook zij, door een infectie op haar oog, te laat op de afspraak ging verschijnen. In afwachting van haar aankomst werd ik rondgeleid door twee vriendelijke mannen die me uitlegden hoe moeilijk het was om mensenrechtenactivist te zijn in dit land.

Iedere Israëliër die zijn legerdienst heeft gedaan moet op geregelde tijdstippen bijgeschoold worden om steeds paraat te staan bij mogelijke buitenlandse aanvallen en zo was ook één van hen net terug van een maand training in nieuwe gevechtstechnieken. Hij legde mij zijn dubbele gevoelens uit die hij kreeg bij het leveren van diensten aan de organisatie die hij in iedere andere situatie zo fel bekritiseert. Hij heeft naar zijn mening weinig keuze want een weigering zou voor hem gelijk staan aan een half jaar in de gevangenis. De andere werknemer nam me mee naar het archief en hij was verwonderd dat ik wat gestockeerde, leeggeschoten bussen traangas direct herkende. Hij stelde de overbodige vraag of ik deze objecten reeds in België had leren kennen of dat mijn kennis inzake traangas me was bijgebracht tijdens mijn verblijf in zijn mooie land.

De werknemers moesten allen aanwezig zijn op een personeelsvergadering en ik werd alleen achtergelaten in de archieven van één van Israëls beruchtste organisaties. Voor ze van start gingen kreeg ik wat koffie, logde een medewerker alle computers voor me aan en legde me de ordening van hun dossiers uit. In afwachting van het interview diende ik me maar bezig te houden met het bekijken van ieder document waar ik mijn handen op wou leggen. Stomverbaasd door de vrijheid die de organisatie me gaf begon ik rustig door de vele dossiers te bladeren en DVD’s met gruwelijke getuigenissen te bekijken tot Naama (met gezwollen oog) me van achter de computer kwam halen om van start te kunnen gaan met het interview.

Bij het uithalen van mijn camera om het interview vast te leggen protesteerde ze want het was verboden om zaken op te nemen in het kantoor. Ik verwonderde me dat dit niet mogelijk was, want Naama had persoonlijk geen bezwaren tegen de opnames, maar het bedrijfsreglement is het bedrijfsreglement. Een onbekende voor meer dan een uur in de archieven achterlaten was geen enkel probleem maar iemands woorden op camera vastleggen was dan weer wel verboden. Ik stel me hier steeds minder vragen bij de regels en haalde dus maar mijn schriftje uit waarin ik dit interview met de onderzoekster begon vast te leggen:

Kan je de organisatie B’Tselem kort voorstellen?

B’Tselem werd 21 jaar geleden opgericht om mensen te sensibiliseren over de mensenrechten die Israël schendt in de bezette Palestijnse gebieden. Bij ons ontstaan was er binnen Israël heel weinig geweten over de daden van het Israëlische leger en B’Tselem ging er van uit dat de Israëlische bevolking verontwaardigd zouden reageren als ze dit soort feiten zouden vernemen. Tegenwoordig merken we dat mensen niet of weinig reageren op onze rapporten, de bevolking lijkt onze aangereikte informatie eerder uit het publieke debat te weren. Men wil vooral niets horen over hoe het leger te werk gaat in de Bezette Gebieden.

Op dit moment heeft B’Tselem 14 mensen die onderzoek voeren in de bezette gebieden en we hebben ook 200 camera’s verdeeld onder de Palestijnse bevolking zodat de mensen zelf mensenrechtenschendingen kunnen registreren in hun eigen omgeving. Deze camera’s kunnen het geweld vaak beperken want militairen die weten dat ze gefilmd worden zullen minder driest tekeer gaan en jongeren die een camera hebben om zich te verdedigen zullen minder snel met stenen gooien om de militairen aan te vallen.

Deze week publiceerden jullie het artikel “Shin Bet questioning violates international law” over de mensenrechtenschendingen die begaan worden door de Israëlische inlichtingendienst. Op de verschillende Israëlische nieuwssites vielen mij de online-commentaren van de Israëlische bevolking op jullie artikel op, de bevolking blijkt deze mensenrechtenschendingen helemaal niet erg te vinden. Klopt dit?

Over deze online-commentaren op artikels zou een doctoraat kunnen gemaakt worden. De meeste reacties zijn volgens mij provocerend bedoeld om de gemoederen verder op te hitsen. Steeds als wij iets schrijven over de wandaden van het Israëlische leger worden we gewezen op de Palestijnse aanvallen en het lijden van Gilad Shalit (Israëlische soldaat die reeds meer dan vier jaar gegijzeld wordt door Hamas). Men gebruikt Gilad Shalit als excuus om de Palestijnen even weinig rechten te geven als er hem gegeven worden. In ieder artikel dat we publiceren, waarin Gilad Shalit ter sprake komt, veroordelen wij ook zijn gevangenschap en het gebrek aan medische verzorging dat Israëlische gegijzelden gegeven wordt. In de Israëlische geest zijn Palestijnen geen echte mensen, hun leven is minder waard dan dit van Israëliërs en dit zorgt er voor dat de Israëlische maatschappij zeer beangstigend wordt. Voor de Israëlische bevolking zijn we in een constante oorlog verwikkeld met de Palestijnen en in tijden van oorlog gelden er hier blijkbaar andere regels in verband met mensenrechten.

In de online commentaren las ik ook vaak het verwijt dat jullie een linkse organisatie zijn terwijl B’Tselem zich distantieert van alle politieke groeperingen. Hoe komt het dan dat jullie steeds de stempel “links” krijgen?

In Israël word je automatisch als links bestempeld als je mensenrechten verdedigt. Mensenrechten zijn niet universeel hier, ze behoren niet tot het discours van iedere politieke strekking en niet iedereen kan er beroep op doen. Ik kan niet verklaren hoe dit komt. De Israëlische maatschappij heeft een blinde focus op veiligheid. Alles moet wijken voor de nationale veiligheid, ook het respecteren van mensenrechten.

B’Tselem spitst zich toe op mensenrechtenschendingen die begaan worden door Israëliërs in de Bezette Gebieden. Waarom geen focus op alle mensenrechtenschendingen in de Bezette Gebieden, ook deze begaan door de Palestijnen?

Wij zijn een Israëlische organisatie en daarom houden wij ons ook enkel bezig met mensenrechtenschendingen die begaan worden door Israël. We moeten ergens ons actieterrein afbakenen.

Ik las op jullie website dat jullie financieel volledig afhankelijk zijn van buitenlandse middelen of individuele schenkingen van Israëliërs. Jullie zijn vaak een adviserend orgaan voor Knesset, hoe komt het dan dat jullie geen middelen krijgen van de Israëlische overheid?

Het is in Israël absoluut ondenkbaar dat er subsidies naar mensenrechten zouden gaan. We zijn blij dat onze mening soms gevraagd wordt in de Knesset maar dit zal zeker niet leiden tot het financieren van het werk dat we doen.

Zie je enige verandering inzake mensenrechtenschendingen de afgelopen jaren?

De situatie hier hangt bitter weinig af van de regering die aan de macht is. Het zijn veeleer de actuele incidenten die de mate van mensenrechtenschendingen beïnvloeden. Tijdens de tweede intifada in 2000 zagen we enorme stijging van deze schendingen maar sedert deze storm geluwd is merken we verbeteringen van de leefomstandigheden op in de Westelijke Jordaanoever. Dit leidt niet steeds tot meer respect voor de mensenrechten. Eenmaal de riem nogmaals wordt aangespannen dan wordt deze niet of zeer traag gelost. Nooit zal de ganse Palestijnse bevolking deze veranderingen voelen maar soms is er beterschap voor een deel van hen.

Denk je dat de mensenrechtenschendingen in het leger aangeleerd worden tijdens de opleiding van de soldaten?

Ik ben er zeker van dat enkele van de schendende technieken aangeleerd zijn ook al blijft de regering steeds zeggen dat deze schendingen op eigen initiatief van de soldaten gebeurd zijn. Sommige praktijken zie je zoveel terugkeren dat ze enkel het resultaat zijn van een algemene training.

T.T.

Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos: