Lobbyen is een poging om tegen betaling invloed uit te oefenen op wetgeving, beleid of regelgeving. De laatste 30 jaar trokken duizenden lobbyisten naar de Europese wijk in Brussel. Ze werden aangetrokken door het toenemende belang van de Europese besluitvorming.

In 1985 telde Brussel 654 lobbyisten, maar ondertussen is dat cijfer opgelopen tot meer dan 15.000. In 2004 ging een lobbyassociatie bij de parlementaire autoriteiten klagen. Ze vond het niet kunnen dat de vele lobbyisten tijdens parlementaire zittingen niet over een zitplaats beschikken.

Adviseurs met verborgen agenda

De Europese Commissie is sterk afhankelijk van adviseurs en experts van buitenaf. Dat komt door het relatief kleine aantal verantwoordelijken voor onderzoek en statistische gegevens.

Groepen van experts verzamelen vertegenwoordigers van overheden, bedrijven, universiteiten, vakbonden en NGO’s. Maar de bedrijfswereld is het sterkst vertegenwoordigd. Het opzetten van een groep van experts is namelijk een veel gebruikte lobbystrategie in de Europese wijk. Toch zou een diversiteit aan standpunten kunnen voorkomen dat de Commissie slechts naar één stem in het verhaal luistert.

Banken verantwoordelijk voor crisis

De Commissie was verantwoordelijk voor de regulering van de financiële sector. Maar ze luisterde voornamelijk naar experts die nauwe banden hadden met de lobbyisten uit de sector.

De waarschuwingen van onafhankelijke, financiële experts en academici sloeg de Commissie in de wind. Zij zeiden dat door het gebrek aan regulering een crisis onvermijdelijk was.

De meerderheid van de lobbyisten werkt voor zakenbelangen. Middenveldorganisaties zijn veel dunner gezaaid binnen het Brusselse lobbynetwerk.

Midden in de ergste economische crisis sinds de Tweede Wereldoorlog zien we dat financiële lobbyisten talrijk aanwezig zijn. Daartegenover staat zo goed als geen enkele middenveldorganisatie die tegendruk biedt op het beleid. De bankencrisis ontstond, omdat de banken hun eigen regels konden bepalen.

Hoe werkt lobby?

Een van de grootste lobbycampagnes ooit is die tegen de REACH-richtlijn (Registration, Evaluation & Authorisation of Chemicals). Dat was een wetsvoorstel van de EU-commissie om de meer dan 100.000 chemicaliën, geproduceerd door de Europese chemische industrie, te controleren en te reguleren.

De commissie deed dat op vraag van middenveldorganisaties die de gevolgen op het milieu en de gezondheid onderzoeken. Maar de lobbygroepen van de chemische bedrijven gingen onmiddelijk in de tegenaanval. Dat deden ze door de invalshoek te verschuiven van milieu- en gezondheidsbelangen naar werkgelegenheid en competitiviteit in de sector.

Ze oefenden druk uit op de politici die de REACH-richtlijn opstelden. En ze vergrootten de oppositie ertegen door andere bedrijven te mobiliseren. Een lobbytactiek die zeer belangrijk was in dit verhaal zijn de vele topambtenaren die overstapten naar lobbygroepen of omgekeerd.

Tegen 2006 was het oorspronkelijke voorstel al sterk afgezwakt, ondanks de tegeninvloed van milieu- en gezondheidsorganisaties, consumentengroepen, dokters en vakbonden.

Wie betaalt wie? Hoeveel? En waarom?

Transparantie is het belangrijkste strijdpunt van Alter-EU. Europa zou een register moeten bijhouden waarin de lobbyisten aangeven wie ze zijn, hoeveel ze betaald worden, door wie en welke belangen ze verdedigen.

Maar het register dat momenteel bestaat, is onvolledig en de gegevens zijn onbetrouwbaar, aangezien ze niet worden gecontroleerd door een onafhankelijk orgaan. Dat is een van de redenen waarom Alter-EU de Europese besluitvorming eigenlijk ondemocratisch vindt.

VS doet het beter dan EU

Transparantie is de enige manier om lobbymechanismen te controleren, zodat ze niet misbruikt worden door een machtige minderheid tegen de belangen van de meerderheid van de bevolking. Maar het ontbreekt de Europese instanties aan politieke wil om verplichte registratie in te voeren.

In de Verenigde Staten moeten alle lobbyisten zich verplicht registreren. Daar is er dus wel sprake van transparantie. Iedereen die aan de omschrijving van lobbyist beantwoordt, documenteert vier keer per jaar zijn of haar activiteiten en stelt deze online beschikbaar voor iedereen.

Daardoor weet zowel de bevolking, als de regering: wie betaalt wie, hoeveel en om welke belangen te verdedigen.

Lobby creëert bedrijfsvriendelijke omgeving

De macht van multinationale bedrijven neemt toe door overnames, fusies en uitbreidingen. Meer dan de helft van de grootste economische machten zijn geen staten, maar multinationals. Hun omzet is groter dan het Bruto Binnenlands product (BBP) van een land. Bedrijven gebruiken deze macht om invloed uit te oefenen op het beleid.

Europese bedrijven gaan op zoek naar natuurlijke rijkdommen uit ontwikkelingslanden, zoals delfstoffen, water, hout en landbouwproducten. En lobbyisten proberen een bedrijfsvriendelijke omgeving te creëren.

Dat doen ze bijvoorbeeld door te lobbyen voor bedrijfsvriendelijke handelsakkoorden, de zogenaamde EPA’s. Maar deze akkoorden kunnen een negatieve impact hebben op het leven van de massa armen of op het milieu. In Congo is er door de strijd voor delfstoffen sprake van mensenrechtenschendingen, milieuvervuiling en gewapende conflicten.

Worst EU Lobby Awards

Eindeloze onderzoeken en duidelijke bewijzen naar lobbyactiviteiten in de Europese wijk in Brussel zijn niet voldoende om de aandacht van de media te trekken.

Enkele leden van Alter-EU reiken sinds 2005 de ‘Worst EU Lobby Awards’ uit. In 2006 bijvoorbeeld won ExxonMobil. Dat bedrijf betaalde klimaatskeptici om het klimaatdebat in Europa te manipuleren.