SP.A-voorzitter Bruno Tobback noemde de beginselverklaring in een slip of the tongue een vadermoord. Op de persconferentie moet hij dat al meteen rechtzetten. Blijkbaar betekent dit niet dat Patrick Janssens, Steve Stevaert, Johan Vande Lanotte of Caroline Gennez nu plots met een mes in hun rug rondlopen. “Patrick Janssens was op het partijbestuur en hij is blij buiten gewandeld”, zegt Tobback.

Die vadermoord sloeg dus niet op het hoofddoekenverbod dat nu plots afgezworen wordt, wel op de manier waarop de SP.A de voorbije jaren rond heikele thema’s fietste. “Over onderwerpen als fiscaliteit, diversiteit en gelijkheid werd er door mijn voorgangers niet of alleen heel voorzichtig gepraat”, zegt Tobback.

Bovendien begon het keurslijf van de beleidspartij te strak aan te voelen. Tobback: “Als partijvoorzitter heb ik al een tijd het gevoel dat we ons als partij niet mogen beperken tot concrete maatregels van concrete ministers. Af en toe moeten we ook duidelijk maken waarom we doen wat we doen.”

En dus gingen de studaxen van de partij aan de slag. Resultaat is een tekst van meer dan 100 pagina’s. Het werd geen typische congresresolutie met honderden concrete beleidsmaatregelen, wel een beginselverklaring. Dat moet de partij 119 jaar na het Charter van Quaregnon – de 19de-eeuwse basistekst van de Belgische socialisten – een nieuwe ideologische leidraad geven.

Franse revolutie

De beginselverklaring is gebaseerd op de waarden gelijkheid, vrijheid en verbondenheid. “Wij willen de vrijheid garanderen voor iedereen. Maar dat betekent wel dat iedereen met gelijke wapens kan strijden. Vrijheid en gelijkheid hebben elkaar nodig. En als je in een maatschappij wil samenleven, heb je ook nog verbondenheid nodig”, zegt Tobback.

SP.A blijft onvoorwaardelijk achter het Rijnlandmodel staan, klinkt het. “Dat model heeft de afgelopen jaren geleid tot de grootste welvaart en de eerlijkste verdeling. We gaan dat model niet afbouwen onder het mom van financiële druk”, zegt Tobback.

Tobback zegt dat hij optimistisch is: “Het is perfect mogelijk voor een sociaaldemocratische partij om de markt en ondernemers te omarmen of om een systeem uit te dokteren dat werken aanmoedigt zonder de afbouw van de sociale bescherming.”

Maar er moet wel gesleuteld worden aan het model, meent SP.A. De partij zet in op een verschuiving van de lasten. “De loonlastenverlaging moet gecompenseerd worden met een belasting op de meerwaarde van aandelen en een vermogenswinstbelasting.”

En Tobback bindt niet in op vlak van de vergrijzing. “Langer werken zal een noodzaak zijn. Ik zal het congres vragen om daarover te stemmen.”

Tobback wil ook zoeken naar nieuwe ondernemingsvormen. “Ik ga een aandeel kopen van de nieuwe coöperatieve bank. Tegelijk moet er wetgeving komen die coöperatieve ondernemingen verbiedt om het geld van de aandeelhouders op het spel te zetten in een riskante economie.”

Hoofddoek futiel detail

En dan het luik diversiteit. Of liever het hoofdstuk hoofddoek. Het onderdeel dat al meteen een pak opiniestukken en lezersbrieven opleverde. “De hoofddoek is een futiel detail. Maar het is wel een symbool van de maatschappelijke uitdagingen”, leert Tobback uit de heisa.

Tobback: “Tot nu toe ging het debat over diversiteit altijd over de verschillen: wie ziet er anders uit, wie spreekt een andere taal? Wij willen het debat verleggen naar wat we allemaal delen: een publieke ruimte, de sociale zekerheid, een samenleving waarin rechten en plichten gelden. In die optiek vind ik het wel erg als iemand misbruik maakt van de sociale zekerheid of als holebi’s niet hand in hand kunnen lopen. Maar ik vind het geen probleem dat mijn bouwvergunning wordt uitgereikt door iemand met een hoofddoek. Er is geen enkele reden om iemand te verbieden zijn of haar religieuze of andere overtuiging te tonen als die persoon respecteert wat we samen delen.”

Concreet volgt daaruit dat de SP.A geen voorstander meer is van een hoofddoekenverbod achter het loket. “Wij nemen afstand van de absolute neutraliteit”, zegt Tobback. Een beetje minder het Franse model van ‘laïcité’ dus. Zo ver als Groot-Brittannië waar politieagenten ook een tulband mogen dragen, wil Tobback wel niet gaan. “De politie heeft het geweldmonopolie.” Daar is neutraliteit wel opportuun, aldus de SP.A-voorzitter.

En SP.A is ook niet van plan een einde te maken aan het hoofddoekenverbod in het Gemeenschapsonderwijs. “De school kan zelf kiezen. Het is niet aan de overheid om dat op te leggen”, aldus Tobback.

Op 8 juni volgt een congres. Ondertussen maakt de tekst een tournée langs lokale afdelingen.