Waarom de VN in tijden van oorlogen en crises een Internationale Dag van het Geluk in het leven riep, deed de wenkbrauwen fronsen of vond misschien bij sommigen een logische verklaring in de huidige ‘gelukshype’ die onze westerse wereld momenteel teistert.

De aanleiding van de ‘geluksdag’ was echter een resolutie die in juli 2011 op de Algemene Vergadering van de VN door alle 193 lidstaten, waaronder dus ook België, unaniem werd goedgekeurd.

Resolutie 65/309 ‘Geluk: naar een holistische benadering van ontwikkeling’ zegt dat, rekeninghoudend met haar principes, waaronder socio-economische vooruitgang voor iedereen, de VN zich ervan bewust is dat het streven naar geluk een fundamenteel menselijk doel is en dat dit universele streven aansluit bij de Millenniumdoelstellingen.

De resolutie stelt daarnaast ook dat het Bruto Nationaal Product (BNP) het geluk en het welzijn van de inwoners van een land onvoldoende weergeeft en daar als indicator eigenlijk niet voor ontworpen is. Ze roept de lidstaten dan ook op om te werken aan bijkomende maatregelen die geluk en welzijn beter kunnen vatten.

Het was het Centraal-Aziatische Koninkrijk Bhutan dat aan de basis lag van deze resolutie. Dit in de Himalaya gelegen boeddhistische land en de jongste democratie in de wereld werkt immers al meer dan dertig jaar aan een samenlevingsmodel dat op geluk en welzijn gericht is; het Bruto Nationaal Geluk.

Het begrip Bruto Nationaal Geluk werd in 1972 voor het eerst gebruikt door de vierde koning van Bhutan, Jigme Singye Wangchuck. Toen de 17-jarige koning door een Amerikaanse krant werd gevraagd naar de ontwikkeling van zijn land en het Bruto Nationaal Product, verklaarde hij prompt dat Bruto Nationaal Geluk belangrijker is dan Bruto Nationaal Product.

De jonge koning van Bhutan had toen nog geen idee wat de impact van deze woorden later zou zijn en zij die Bhutan reeds kenden, konden deze uitspraak kaderen in de eeuwenoude boeddhistische cultuur van het koninkrijk in de Himalaya. Al in de eerste sociale contracten en wetboeken van het land in de 17e eeuw vinden we de term ‘geluk’ terug.

Er staat bijvoorbeeld geschreven dat de wetten van het land het geluk van alle levende wezens moeten bevorderen, en zelfs dat als de overheid geen geluk kan creëren voor de bevolking, er geen enkele reden is dat deze overheid überhaupt bestaat.

Het is niet bij de woorden van de vierde koning van Bhutan gebleven. Vandaag is het Bruto Nationaal Geluk in Bhutan uitgegroeid tot een samenlevingsmodel dat op duurzame wijze streeft naar geluk en welzijn. Men gebruikt een set cultuureigen indicatoren om zo de graad van geluk of welzijn in het land te meten. Deze ‘geluksindicatoren’ worden ook gebruikt als ‘screening tools’ om wetsvoorstellen of projecten te toetsen.

Men onderzoekt dus preventief in welke mate het beleid zal bijdragen tot het welzijn van de bevolking. De indicatoren zijn terug te brengen tot negen domeinen: psychologisch welzijn, educatie, gezondheid, tijdsbesteding, cultuur, gemeenschapsvitaliteit, levensstandaard, en ecologische diversiteit en veerkracht.

Dit heeft onder andere als gevolg dat in Bhutan elk kind kosteloos toegang heeft tot onderwijs en iedereen gratis gebruik kan maken van het zorgsysteem. Bhutan is voor 70 procent bedekt met bos en de bescherming en het behoud daarvan is te danken aan het Bruto Nationaal Geluk.

In het Bruto Nationaal Geluk gaat het dus niet om het nastreven van individueel geluk, maar om de omstandigheden te bevorderen die het streven naar Bruto Nationaal Geluk mogelijk maken (artikel 9 uit de eerste constitutie van Bhutan, 2008). Collectief geluk dus, maar ook een collectieve verantwoordelijkheid.

Bhutan wil dit niet enkel in eigen land onderzoeken, maar daagt de hele wereld uit om hierover mee na te denken. Bijna een jaar geleden, op 2 april 2012, organiseerde Bhutan dan ook een meeting in de VN in New York waar meer dan zeshonderd wereldleiders, religieuze leiders en Nobelprijswinnaars spraken over de mogelijkheden van Bruto Nationaal Geluk.

Is het Bruto Nationaal Geluk een plausibel nieuw economisch paradigma en een alternatief voor de huidige economie met Bruto Nationaal Product als eenzijdig meetinstrument en met crises, natuur- en sociale rampen tot gevolg? Momenteel werkt Bhutan samen met de VN en een expertenwerkgroep aan dit onderzoek.

Laat deze Internationale Dag van het Geluk een mooie gelegenheid zijn om te praten over geluk en welzijn in termen van collectieve maatschappelijke doelen en liefst niet over het onbedacht nastreven van een individueel geluksgevoel, zoals we ‘geluksgoeroes’ vaker horen roepen.

Laat 20 maart de dag zijn waarop onze leiders herinnerd worden aan de belofte die ze maakten samen met de andere 192 lidstaten van de VN.

Laat ons elk jaar op 20 maart de VN-resolutie 65/309 ‘Geluk: naar een holistische benadering van ontwikkeling’ die wij als lidstaat bekrachtigden, onder de neus van onze politici duwen en vragen om ze ook daadwerkelijk na te leven. Want is het niet zo dat wanneer de overheid geen geluk kan creëren voor de bevolking, er geen enkele reden is dat deze overheid überhaupt bestaat?

Maarten Desmet is architect en bestuurslid van de Universiteit voor het Algemeen Belang vzw. Als doctorandus onderzoekt hij op de KULeuven de mogelijkheden van Bruto Nationaal Geluk als sleutel voor stedenbouw in Bhutan. Hij werkt sinds 2009 geregeld in Bhutan en begeleidt er ook de cultuurreizen voor het Davidsfonds. Momenteel schrijft hij het eerste Nederlandstalige boek over Bruto Nationaal Geluk met bijdragen van talrijke prominente denkers van bij ons dat in oktober verschijnt bij uitgeverij Lannoo.