Brexit zet de deur open voor conflicten. De Unionisten in Noord-Ierland hebben het moeilijk met een grens in de Ierse Zee. De mentaliteit van de elite maakt dat Global Britain niet voor morgen is. Om op eigen kracht overeind te blijven zullen de Britten een toontje lager moeten zingen.
Na vijf jaar brexit-saga is het issue bij lange na niet van de agenda. In feite kan men niet spreken van een zachte brexit-deal, maar van een harde minideal. Wederzijds kunnen er ad-hoc-tarieven worden opgelegd, bijvoorbeeld als een partij zich schuldig maakt aan dumping of subsidiëring. Het Verenigd Koninkrijk kan eigen standaarden introduceren. Het kan bijvoorbeeld de invoer van Franse wijn verbieden als er volgens die standaarden teveel sulfiet in zit. Het brexit-akkoord zet de deur wagenwijd open voor handelsconflicten, en er zal veel tijd en energie gaan naar het managen van de onderlinge relatie.1
De eerste problemen dienen zich al aan. Schotse vis werd in Frankrijk aangehouden omwille van gezondheidscertificaten. Dat zorgde voor vertraging, bedorven vis en serieuze schade. De Schotten boden hun vis dan maar aan op de Britse markt, waar de prijs door het overaanbod halveerde en de vis met verlies moest worden verkocht. De aanvoer van Britse voedingsproducten in Noord-Ierland is duur en omslachtig geworden: volle camions heen, lege terug. De maatregelen om te voorkomen dat producten van buiten de EU via Noord-Ierland ongecontroleerd in Ierland belanden en dus in de EU, leiden tot bureaucratie, dubbele kosten, irritatie en lege winkelrekken.
Barrière
De brexit-oplossing om de grens te leggen in de Ierse zee is niet populair bij de Unionisten in Noord-Ierland. Die zien de controles als een barrière met de rest van het Verenigd Koninkrijk. De controles hebben van meet af aan geleid tot spanningen in de gemeenschap, en zullen de gemoederen nog lange tijd bezighouden. Enkele Britse pakjesdiensten leveren al niet meer in Noord-Ierland. En nog een incident: toen bleek dat er met Ghana, een belangrijke leverancier van bananen, cacao en tonijn, geen akkoord was afgesloten, moest op een zending bananen €20.000 euro invoerheffing worden betaald.2
De Britten hebben het post-brexit steevast over Global Britain. Het koloniale British Empire waar de zon nooit onderging, zit nog altijd tussen de Britse oren. Hun land is speciaal, uitzonderlijk. Heersen zit de Britten in de genen. Niet bij alle Britten, maar bij de bovenlaag, met als nec plus ultra de leden van de Oxford University Bullingdon Club,3 de kweekvijver van Tory-regeringsleden als David Cameron, George Osbourne en Boris Johnson. Deze elite is gewend de meester te zijn, gediend te worden. Ze hebben moeite met het spel van geven en nemen, van delen met de ander, van het met een open geest onderhandelen en aansturen op een win/win situatie.
Empire
Het Britse Rijk met zijn kolonies, bestuurd door een Britse viceroy4 (gouverneur-generaal), was erop gericht om te exploiteren, zich rijkdommen en bodemschatten toe te eigenen. Tot de tweede helft van de vorige eeuw, toen de ene na de andere kolonie onafhankelijkheid afdwong, kon de Britse economie floreren dankzij de economische voordelen eigen aan het Empire: goedkope arbeid, ‘gratis’ of goedkope grondstoffen, en gegarandeerde afzetmarkten. Pas vanaf de jaren 50 en 60 moesten de Britten leren om grondstoffen en bodemrijkdommen te kopen aan de wereldmarktprijs, in plaats van die op te eisen.
Die achtergrond verklaart voor een deel waarom het zo lastig was om een handelsdeal met de Britten te onderhandelen. Historisch hebben ze maar weinig handelsakkoorden moeten afsluiten, en als die er al waren, respecteerden ze die gewoon niet. De slepende brexit heeft geleerd dat de Britten een toontje lager zullen moeten zingen. Ze moeten investeren in duurzame handelsrelaties met gelijken in plaats van ondergeschikten. De deal lijkt verdacht veel op een Brits protectionistisch project dat wordt verkocht onder de vlag van Global Britain. Brussel zal de komende jaren nog heel wat uitstaans hebben met dit Verenigd Koninkrijk.
Dit artikel is een sterk ingekorte versie van de paragraaf ‘Potentieel conflictstof’ in het hoofdstuk ‘Brexit: Global Britain of Britse blunder?’ van mijn nieuwe boek dat dit voorjaar verschijnt onder de titel ‘De wereld na Trump en Merkel’.
1Vandenbussche, Hylke: ‘De ‘zachte’ brexit-deal is helemaal niet zacht’, in De Tijd, 26 januari 2021, https://www.tijd.be/opinie/algemeen/de-zachte-brexitdeal-is-helemaal-niet-zacht/10279563.html
2‘De zachte brexit-deal is helemaal niet zacht’, in Vilt (Vlaams infocentrum land- en tuinbouw), 26 januari 2021, https://vilt.be/nl/nieuws/de-zachte-brexitdeal-is-helemaal-niet-zacht
3Van Teutem, Simon: ‘Dit zijn de vijf bizarste drinking clubs uit Oxford’, in Quote, 28 juli 2018, https://www.quotenet.nl/lifestyle/a216694/dit-zijn-de-vijf-bizarste-drinking-clubs-uit-oxford-216694/
4De Britse term viceroy (letterlijk: onderkoning) staat voor een hoge ambtenaar die een staatsbestel leidt in naam van – en als vertegenwoordiger van – de vorst van het gebied. De term is afgeleid van het Latijnse voorvoegsel vice-, wat ‘in de plaats van’ betekent, en het Franse woord roy, wat staat voor ‘koning’.
Dit artikel verscheen op 16 februari 2021 op Geopolitiek in context
