De regering-Lula investeerde stevig in 13 nieuwe universiteiten met 102 campussen (1). Hij bracht ook de vormingscentra (CEFET) op dezelfde hoogte als universiteiten en doopte ze om tot IFET: Instituto Federal de Educação, Ciência e Tecnologia (Federaal Instituut voor Opleiding, Wetenschap en Technologie). Presidente Dilma Rousseff zet dit beleid voort. Momenteel zijn er al 208 IFET’s met een veelvoud aan campussen. Tegen het einde van haar mandaat zouden dit meer dan 400 IFET’s moeten worden, met prioriteit voor het Noordoosten, waar er tot nu toe minder vormingskansen waren.

De opmars van eucalyptus voor onze overvloedige papierconsumptie

Het onthaal in Rio Pomba is altijd bijzonder hartelijk. Prof. Eli de Jesus slaagt er met zijn collega’s in om een enthousiast en leergierig publiek te mobiliseren. Op een avond rijden we naar de campus van Barbacena voor de opening van de ‘Primeira feira da sciencia e tecnologia‘. Meer dan 200 studenten uit verschillende scholen van Barbacena vinden elkaar in één van de oudste landbouwscholen van Brazilië. Zij zijn er om twee dagen lang hun ervaringen rond wetenschap en technologie te delen.

Ze openen met muziek (o.a. met een saxofoon; dankbaar aanknopingspunt, want uitgevonden door de Belg Adolphe Sax uit Dinant). De gringo uit België moet de openingstoespraak houden. We gebruiken de DVD ‘Duurzaam op papier‘ van vzw Climaxi (2). Om het onduurzame karakter van eucalyptusaanplantingen met FSC-label in Bahia aan te kaarten. Een keer eens iets anders dan de chronische sojagruwel.

Het publiek is oprecht verontwaardigd om zoveel capitalismo verde (greenwash) in hun land. De studenten zijn ook niet te spreken over de nieuwe código florestal (de nieuwe boswetgeving). Eén van hen haakt slim in op de slogan van de regering: ‘Pais rica. Pais sem probreza‘ (Rijk land. Land zonder armoede), met een mooie tekening en de titel: ‘Pais rica. Pais verde de florestas. Veta Dilma!‘ (Rijk land. Groen land van wouden. Gebruik je veto, presidente Dilma, tegen de nieuwe boswet!).

Rio en Rio+20

De dag nadien herhalen we die film nog eens voor het IFET op campus Muriaé, 140 km van Rio Pomba. Geen afstand voor Brazilianen. Aan het hoofdgebouw hangt een grote verwelkominspancarte: “Educando para um mundo melhor: mais justo e egualitário, onde as gerações presentes satisfaçam suas necessidades sem comprometer as gerações futuras!” (Wij zijn bezig met vorming voor een betere wereld: rechtvaardiger en met meer gelijkheid, waar de huidige generaties hun noden kunnen vervullen, zonder die van de toekomstige generaties te schaden).

Sustentabilidade / Duurzaamheid 

Een mooiere opstap om over Rio+20 te beginnen, is moeilijk te vinden. Twintig jaar geleden werd het woord ‘duurzaamheid’ tot ieders vreugde gelanceerd, in tal van teksten en verklaringen opgenomen. De vreugdedans werd nadien gefrustreerd, als de industrie dit woord in greenwashcampagnes ging gebruiken. De ‘groene economie’ die vooral niét wil doorstoten tot een echte ‘ecologische economie’ dreigt nu de officiële zittingen van Rio te bezetten.

De industrie wil in het kader van REDD+ niet alleen CO2-geld binnenrijven voor eucalyptusaanplantingen, maar ook voor miljoenen hectaren monocultuur soja. Logica: ‘Onze sojavelden capteren CO2. Dus wij, fazendereiros die eerst het woud neerlegden en miljoenen tonnen CO2 de lucht inbliezen, wij willen nu geld voor de CO2-opslag van onze sojaparadijzen.’ Wie helpt deze waanzin te stoppen? (3) Gelukkig is er in Rio de Janeiro het alternatieve parallelle programma met de ontmoeting van volkeren en bewegingen.

17,2 miljard ton CO2

Juist op het moment dat Brazilië zijn 47-jaar oude boswet dreigt uit te hollen, verschijnt er een studie over de historische emissies van CO2 door ontbossing voor landbouw en veeteelt in Brazilië. Nooit voorheen werd dit zo exact berekend. Wat blijkt? Tussen 1940 en 1995 veroorzaakte deze omzetting van oorspronkelijke vegetatie in landbouwgebied een uitstoot van 17,2 miljard ton CO2. De Braziliaanse landbouwoppervlakte werd in die periode dan ook van 106,4 miljoen naar 219,5 miljoen hectaren uitgebreid.

Ik spreek nu op de campussen van IFET in Zuidoost-Minas Gerais, midden in het Atlantisch woud. Of beter: in de bergen waar tot voor honderd jaar het Atlantisch woud lag. Wat blijkt? De grootste uitstoot werd juist in deze Mata Atlântica gerealiseerd, namelijk 43 procent, gevolgd door de Cerrado met 29 procent. Het Amazonewoud vertegenwoordigt ‘maar’ 25 procent.

Verklaring? De ontbossing in het Amazonegebied begon pas in de jaren 1970, onder impuls van de toenmalige militaire dictatuur. De beruchte verbindingsweg ‘Transamazônica‘ werd van oost naar west aangelegd. Om zo de Nordestinos (nvdr: inwoners van de droge en traditioneel arme noordoostelijke deelstaten van Brazilië) te verleiden het woud in te trekken, als het noordoosten weer eens geplaagd werd door extreme droogte. Goedkope werkkrachten om te ontbossen verzekerd!

Doordat de vernietiging er zo recent gebeurde, steekt de immense ontbossing die op ons collectief netvlies gebrand zit, toch niet uit boven de minder opgemerkte kaalslag van het Atlantisch woud.  De kolonisering begon namelijk van oost naar west en bleef eigenlijk eeuwen vooral aan de oostkust hangen. Daar kwam in de 20ste eeuw drastische verandering in. Met de gekende gevolgen van dien.

Olivier De Schutter en het Belgische wit-blauw

Koppel dit feit nu eens aan de hetze die momenteel in Vlaanderen de kop opsteekt. Op de VRT waren enkele kritische vragen te horen over het Belgische wit-blauwvlees van bij ons – en zie, prompt smeert de Belgische Boerenbond (BB) de Vlaamse TV een proces aan haar broek. Imagoschade! Maar wat wordt al 50 jaar buiten beeld, buiten de ‘image’, gehouden? Juist, ja, dat deze Belgische dikbillen alleen zo akelig dikke billen kunnen hebben door overvloedig overzeese soja te vreten.

Dikbillen die zelfs niet kunnen geboren worden. Mijn vader was veearts. Dikbillen worden per definitie met een keizersnee geboren. Daar is hij ettelijke keren ‘s nachts voor uit zijn bed gemoeten. Wedden dat binnen 10 jaar ‘ons’ Belgische wit-blauw in de Europese Unie verboden wordt? De Scandinavische landen kunnen met ons ‘smakelijkste vlees ter wereld’ niet lachen. Als ze een meerderheid in de EU vinden, zullen ze proberen dit dieronvriendelijke vlees te verbieden.

Ongeveer gelijktijdig met de TV-BB-storm werd in het Vlaams parlement een tipje van de sluier gelicht door ‘VN-rapporteur voor het Recht op Voedsel’ prof. Olivier De Schutter (UCL). De man beschouwde de massale ggo-sojastroom vanuit Latijns-Amerika naar Europa als een “subsidie voor onze intensieve veehouderij”.

Hij pakte uit met enkele schokkende cijfers: “Europa heeft zowat de oppervlakte van Duitsland nodig buiten haar grondgebied om de veevoeders te telen, die nodig zijn voor onze veestapel. Die verorbert naast de in Vlaanderen alomtegenwoordige maïs, ook jaarlijks 40 miljoen ton eiwitrijk krachtvoer, voornamelijk ggo-soja.”

De Schutter verduidelijkte dat de grootschalige sojaplantages zo goedkoop kunnen produceren omdat de negatieve externaliteiten niet verrekend worden in de kostprijs. De ontbossing, plattelandsvlucht en armoede die de sojalandroof veroorzaakt, worden door niemand vergoed (4). Nu hoor je ‘t eens van iemand anders.

Wat De Schutter vergeet te zeggen, is dat de Braziliaanse soja sinds 1996 (‘Lei (wet) Kandir’) de goedkoopste is, daar die bij uitvoer geen uitvoertaks moet betalen. Bij het binnenkomen van de Europese Unie wordt al 50 jaar geen invoerheffing betaald op Braziliaanse soja (Dillon-ronde GATT, 1960-1961 en begin van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, anno 1962) (5).

Vlaanderen wacht op de uitvoer van Belgisch wit-blauwvlees naar China. De Vlaamse overheid is in blijde verwachting. Na de perenimport uit hetzelfde Vlaanderen, hebben de Chinezen hun oog op ‘ons’ vlees laten vallen. ‘Vlees van bij ons’, gevoederd met soja uit Brazilië. Varkensvlees, dat ligt wat moeilijker. De helft van de wereldvarkenspopulatie huist al in China. Daarvoor wordt al 50 miljoen ton soja van overzee ingevoerd.

Luc Vankrunkelsven

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw (Werkgroep voor een rechtvaardige en verantwoorde landbouw) en publiceerde zonet een nieuw boek ‘Legal! Optimisme-realiteit-hoop’ (ISBN 9-789081-486828), gebaseerd op zijn reizen en contacten in Brazilië, over de gevaren en uitdagingen van het heersende socio-economisch ontwikkelingsmodel dat steunt op agrobusiness.

(Rio Pomba, 6 mei 2012)

Boek ‘Legal’: vijf gratis exemplaren

De eerste vijf lezers van DeWereldMorgen.be die een mailtje sturen naar luc@wervel.be met vermelding ‘Legal/DeWereldMorgen.be’ krijgen een gratis exemplaar toegestuurd van zijn nieuwste boek ‘Legal’.
Wie naast de prijzen grijpt, kan natuurlijk het boek altijd nog bestellen tegen 15 euro via de webshop van DeWereldMorgen.be: http://shop.dewereldmorgen.be/boek/legal

Noten:

(1) Zie: ‘Universiteit van en met de sociale bewegingen’, in ‘Legal! Optimisme-realiteit-hoop‘, Wervel, 2012.

(2) ‘Duurzaam op papier’, een film van Leo Broers en An-Katrien Lecluyse (Nederlandse, Engelse en Portugese versie). http://www.climaxi.be/  Inlichtingen: ankatrien.lecluyse@gmail.com

(3) REDD: Reduced Emissions from Deforestation and Forest Degradation. REDD+: als er aan deze REDD activiteiten gekoppeld worden. ‘Ronde tafels’ i.v.m. soja, palmolie, ‘duurzaam’ vlees’, etc. gaan hier bijzonder graag op in. Zie: http://www.nature.com/news/farm-focus-for-saving-trees-1.10339; http://ht.ly/adaom;
http://www.fastcoexist.com/1679655/can-we-make-enough-food-to-eat-without-cutting-down-all-the-trees
 
RTRS soja (soja volgens criteria van de ‘Round Table on Responsible Soy‘) zou ten onrechte in aanmerking kunnen komen voor REDD-geld, vanwege het zogenaamd voorkomen van ontbossing (of eigenlijk vooral het feit dat aan de nationale wet voldaan wordt, wat iets heel anders is), vanwege het koolstofgehalte dat in de bodem gemeten wordt en misschien wel stijgt; een actieplan om het gebruik van brandstof te verminderen (gerelateerd aan de zgn. ‘low tillage‘ = wat in dit geval betekent ‘niet ploegen’, maar met overvloedig gebruik van onkruidbestrijder Roundup en Roundup-Ready-soja); wat herstel van inheemse vegetatie en ‘responsible expansion’ van sojavelden volgens een systeem van ‘mapping’ en ‘zoning’, goedgekeurd door de RTRS.

(4) Zie Wervelpersbericht: http://www.wervel.be/eiwittransitie/1302-waarom-is-witblauw-steak-zo-goedkoop-veevoer-van-ginder-liever-wat-minder en het debat: https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/05/07/waarom-onze-wit-blauw-steak-zo-goedkoop-veevoer-van-ginder-liever-wat-minder

(5) Zie Wervelboek ‘Brazilië-Europa in fragmenten?‘, Wervel, 2010. Laatste hoofdstuk: ‘Geschiedenis van het veevoer’.