Vandaag is dit precies de vraag die honderdduizenden jonge Brazilianen, die de voorbije dagen in meer dan 80 Braziliaanse steden protesteerden, zich stellen: “Zal alles eindigen in een pizza?”

Eén miljoen mensen op straat zonder partijvlag

Nadat de gemeentebesturen van São Paulo en Rio de Janeiro terugkrabbelden en beloofden de tariefverhogingen bij het openbaar vervoer niet door te voeren, kwamen donderdag 20 juni toch ruim één miljoen mensen op straat over het hele land om hun onvrede met de gang van zaken uit te schreeuwen.

De huidige protestbeweging, die werkelijk iedereen heeft verrast: de politici, de media, zelfs de meest waakzame sociaal-economische analisten, heeft een aantal unieke eigenschappen. Ze heeft geen leiders. Ze is veelzijdig en wordt op een goede manier beïnvloed door tal van elementen. Ze is niet verbonden met enige bestaande politieke partij of vakbond.

Want als er al eens een partijvlag verschijnt te midden van de vaak chaotische protesten, vragen de jonge omstanders meteen deze in te trekken. Het wantrouwen tegenover de politiek zit echt diep. De beweging heeft ook geen afgelijnde eisen of programma.

“Het wantrouwen tegenover de politiek zit echt diep”

Op dit punt is het nu wel voor iedereen duidelijk dat niet de twintig cent tariefverhoging bij het stedelijke openbaar vervoer de echte beweegreden is die tienduizenden demonstranten op straat brengt en dat nu al dagen aan een stuk, ondanks het bijzonder harde optreden van politie en veiligheidsdiensten.
 
Het doel van de beweging is beslist niet om de federale regering-Rousseff omver te werpen. De beweging is over het algemeen vreedzaam, ondanks bepaalde persorganen die menen te moeten focussen op het geweld dat door een kleine geïsoleerde minderheid werd gebruikt.

Geboren in een netwerk

Het is een beweging die uit het niets werd geboren in een netwerk. De sociale netwerksites waarvan deze generatie zo veelvuldig gebruik maakt. Een generatie voor wie de wereld niet meer bestaat zonder internet en Facebook. En een generatie die de betutteling of de bemiddeling van politici en journalisten kan missen als kiespijn. Ze maken wel hun eigen uitzendingen in live streaming op internet te volgen (op Pós-TV).

“Een generatie die de betutteling of de bemiddeling van politici en journalisten kan missen als kiespijn”

Er zijn vandaag vele eisen te horen op de Braziliaanse pleinen en straten: de alomtegenwoordige corruptie, de gebrekkige openbare gezondheidszorg, het onderwijs dat de groeiende behoefte van een jonge bevolking niet kan volgen, het openbaar vervoer, de kop opstekende inflatie, de hoge kosten voor levensonderhoud, maar vooral de megalomane investeringen die worden ondernomen om volgend jaar de Wereldbeker voetbal te huisvesten en in 2016 de Olympische Spelen in Rio.

Grondwetswijziging uitgesteld

Maar totnogtoe zijn er op de veelkleurige en creatieve spandoeken en affiches van de jeugdige demonstranten nog geen slogans verschenen – althans niet voor zover ik het heb kunnen volgen – tegen PEC 37. PEC 37 verwijst naar een voorstel tot grondwetswijziging van artikel 37, dat de bevoegdheid van een onderzoek zou onttrekken aan het Openbaar Ministerie.

Tussen 2010 en 2013 was het Openbaar Ministerie verantwoordelijk voor 15.000 vervolgingen, waaronder die van grootschalige corruptiezaken waarbij politici en hogere politie-officieren waren betrokken; gemediatiseerde corruptiezaken zoals de zaak-Mensalão (waarbij leden van de regering-Lula waren betrokken) of de zaak tegen Paulo Maluf, de voormalige gouverneur van de staat São Paulo en ex-burgemeester van de stad São Paulo.

De stemming over dit wetsvoorstel (PEC 37) was gepland voor begin volgende week in het federale parlement in Brasilia. Op woensdagavond, 19 juni, werd de stemming uitgesteld op uitdrukkelijk verzoek van de regering, uit pure angst dat de woede op straat nog verder zou toenemen en zich ook écht tegen de regering zou keren.

Jongeren tegen koning voetbal

In het land van koning voetbal is het gewoon ongehoord dat op een speeldag van de nationale ploeg in de lopende Confederations Cup, jonge mensen de straat op gaan om te protesteren tegen de bouw van veel te dure voetbalstadions. Jongeren vertonen een helderheid van geest die ongeëvenaard is in de Braziliaanse geschiedenis.

“Jongeren vertonen een helderheid van geest die ongeëvenaard is in de Braziliaanse geschiedenis”

Als we het getuigenis van de jonge Clarissa Cogo (24) op de website van Público.pt beluisteren: “Met onze protesten zullen we het land niet veranderen deze week of de komende weken of voor de volgende verkiezingen, en misschien zelfs niet de komende tien jaar. Maar als we erin slagen om in de hoofden van de Brazilianen een knop om te draaien, zullen ze zich niet meer zomaar laten verwijderen uit het systeem.”

Ik ben 15 jaar weg uit Brazilië als correspondent, en vandaag, moet ik bekennen, ontwaak ik met de gedachte aan pizza’s. In Brazilië en op het Taksim-plein in Istanbul komen de groeiende frustraties van een nieuwe middenklasse naar boven. Een beweging die zich zal voordoen in alle opkomende landen als niet wordt voldaan aan hun vaak zeer hoge verwachtingen en dromen.

“In Brazilië en op het Taksim-plein in Istanbul komen de groeiende frustraties van een nieuwe middenklasse naar boven”

Tegen de pessimisten, die geloven dat een beweging zonder duidelijke partijstructuren, zonder formele leiding, jong, veelzijdig en veelkleurig, geboren op het internet, eigenlijk geen benen heeft om op te lopen, zou ik zeggen: luister naar de wijze woorden van Clarissa. Deze generatie is zo verschillend van de onze, maar hopelijk vindt ze creatieve uitwegen opdat “niet alles eindigt in een pizza”.

Simone Duarte

Simone Duarte is journaliste bij de Portugese krant Público en volgt al vele jaren de ontwikkelingen in Brazilië, tot 15 jaar geleden als correspondente voor haar krant.

(vertaling uit het Portugees: Jan Van Criekinge)