Bijna dertigduizend families moesten hun huis verlaten om plaats te maken voor de twee grote sporttornooien die Brazilië in 2014 (WK) en 2016 (Spelen) organiseert, zegt het Volkscomité van de Wereldbeker en de Olympische Spelen, dat vijftig organisaties groepeert. Alleen al in Rio de Janeiro, waar de Spelen plaatsvinden, moesten 3000 families hun huis uit, voor nog eens 7800 andere dreigt hetzelfde.

Het rapport klaagt ook de privatisering van de openbare ruimte aan.

Vastgoedprijzen

“Het was wat we het meeste vreesden. De voordelen en de sociale erfenis waarvan men zo hoog opgeeft, staan in de schaduw van een occulte erfenis: een elitaire, gesegregeerde, ongelijke samenleving. Het is triest om dat vast te stellen”, zegt socioloog en stedenbouwkundige Orlando Alves dos Santos Jr, een van de coördinatoren van de studie.

Voor deze expert, die aan de Federale Universiteit van Rio de Janeiro verbonden is, gaan de huidige miljoeneninvesteringen veel verder dan het louter sportieve, het gaat om een grootschalige hertekening van de stad.

De investeringen focussen zich op het centrum, het noorden en zuiden van de stad. Het rapport beschrijft hoe arme inwoners van Rio daar weg moesten en hoe het vastgoedprijzen in die zones gestegen zijn.

Onderhandelen naast graafmachine

De bewoners moesten naar de rand van de stad. “Daarbij was er een totaal gebrek aan informatie voor de families die moesten verhuizen”, zegt Santos Jr. “Er was ook sprake van dwang, geweld en de schending van mensenrechten.”

De Amerikaanse geograaf Christopher Gaffney, expert in grote sportevenementen en lid van het Volkscomité, spreekt van “een grote stap achteruit”. Door de huidige ontwikkeling staat de regering “niet langer garant voor essentiële diensten voor de burgers, zoals wonen en cultuur, zegt hij. “De gedwongen verhuizingen zijn een duidelijke schending van het recht op wonen. De vastgoedspeculatie in Rio kent geen grenzen.”

“Er zijn gevallen van families die te horen kregen dat ze hun woning moesten verlaten zonder dat ze nog de tijd hadden om hun spullen te pakken”, zegt Gaffney. “In andere gevallen vonden de onderhandelingen over de verhuizing plaats naast de graafmachines die klaar stonden om het huis te slopen. Een enorme psychologische druk.”

1,6 miljard euro

Weinig families kregen een waardig huis als alternatief, zegt hij. De compensatie voor de onteigening is te laag om een nieuwe woning te kopen.

In Rio wordt 1,6 miljard euro geïnvesteerd, bijna het dubbele van de oorspronkelijke begroting. De bouw en renovatie van stadions is goed voor een kwart van dat bedrag.

Bij de verbouwing van het beroemde Maracanástadion moesten een waterpretpark, een school, een atletiekstadion en een gevangenis plaats maken voor een parkeergarage, een helihaven, een winkelcentrum en een voetbalmuseum.

Volgens Gaffney zal in de sportinstallaties niets meer te merken zijn van de Braziliaanse voetbalcultuur en worden ze louter consumptiecentra. “De stadions zijn het uithangbord van de lokale cultuur die via het voetbal wordt uitgedrukt. Het is bijna een culturele moord dat men daar nu de traditie van de populaire en trouwe supporter vervangt door die van de klant, van de consument van de betere klasse.”

Het Volkscomité gaat zijn rapport bezorgen aan de Braziliaanse overheid, de wereldvoetbalbond FIFA, het Internationaal Olympisch Comité en de VN-rapporteur voor het recht op wonen.