In Guariba, een gemeente met 35.000 inwoners op zo’n 300 kilometer van São Paulo, zijn het 34 vrouwen die met de oogstmachines leren om te gaan. De cursus, die alleen voor vrouwen is, wordt aangeboden door de Braziliaanse overheid. Guariba ligt in een van de grootste suikerrietregio’s van het land, en de mechanisering van de sector doet vooral de kansen van vrouwen op de arbeidsmarkt slinken.

Dat ook vrouwen grote machines kunnen besturen, kan er bij veel Brazilianen nog niet in. De bestuurders van oogstmachines zijn vaak helemaal alleen aan de slag, en soms ook ‘s nachts. De banen zijn ook goed betaald en dus erg gegeerd.

Rosana do Carmo is een van de deelnemers aan de cursus. Ze is 33, heeft drie kinderen en is zeven maanden zwanger. Maar de theoretische avondlessen vormen geen probleem, zegt ze. De praktische opleiding volgt dan wel na de geboorte van haar vierde kind.

Opleiding tractorbestuurder

Do Carmo heeft er al een opleiding als tractorbestuurder opzitten. “Daarbij was ik de enige vrouw tussen achttien mannen”, zegt ze. “Ze maakten voortdurend grappen over mij – bijvoorbeeld dat mijn voeten te klein waren voor de pedalen”.

Veel van de deelnemers aan de vrouwencursus zijn alleenstaande moeders. Ze willen geen kansen laten ontglippen om in dienst te blijven op de eindeloze suikerrietvelden waar steeds meer werk door machines gebeurt. Noemia Pereira de Melo, een vrouw van 37 met twee kinderen, zegt dat ze al suikerriet oogst sinds haar achttiende. Ze kreeg ook al andere baantjes in de sector, maar haar droom is ooit hoog op een van de machtige oogstmachines te zitten.

“Ik wil geen suikerriet meer kappen, ik wil vooruit”, zegt Pereira de Melo. Ze volgde eerder al eens een theoretische opleiding, maar dat bleek niet genoeg om werk te vinden als bestuurder van een oogstmachine. Nu hoopt ze meer geluk te hebben. Een suikerbedrijf in Guariba heeft aangekondigd dat het meer vrouwen in dienst zal nemen.

Banen op de helling

De deelstaat São Paulo is goed voor meer dan 60 procent van de suiker en ethanol die Brazilië produceert. São Paulo heeft beslist vanaf 2014 geen suikerrietvelden meer af te branden na de oogst, een traditionele techniek om de velden klaar te maken voor een nieuw seizoen. Op velden die niet meer afgebrand worden, wordt de inzet van machines nog dwingender om een hoog rendement te halen. De banen van een deel van de 140.000 suikerrietkappers die in de staat werken, staan daardoor op de helling.

De Braziliaanse overheid, suikerbedrijven en vakbonden zijn al volop bezig met het omscholen van suikerrietkappers. De hoop is dat sommigen aan de slag kunnen met de machines op de suikerrietvelden en in de fabrieken die rietsuiker en ethanol produceren, terwijl een ander deel werk vindt in andere industrietakken en op landbouwbedrijven die zich toeleggen op andere teelten.

Door de speciale cursussen voor vrouwen probeert de overheid ervoor te zorgen dat voor hen niet allen de minderwaardige uitwegen overblijven. Voor vrouwelijke suikerrietkappers die geen werk meer vonden, bleef er vroeger niet veel anders over dan werk te zoeken als meid in de rijkere steden in de omgeving.