Vijf weken geleden zijn de lichamen van twee vissers teruggevonden in het water. Alles wijst op moord, want hun handen en voeten waren vastgebonden. “Een marteling moet het geweest zijn, ze verdronken daar waar ze aan het vissen waren”, vertelt Alexandre Anderson de Souza. Hij is de voorzitter van Ahomar, de vereniging van vissersfamilies in de Baai van Guanabara, vlakbij Rio de Janeiro.
Anderson de Souza is het boegbeeld van de strijd van de vissers tegen de olie-industrie.

Visbestand vernield

Tot het jaar 2000 konden de zowat tweeduizend vissers de traditie van hun voorouders nog voortzetten: “Fantastisch was het niet, maar we konden een degelijk leven leiden,” vertelt Paul Cesar. Hij was elf jaar toen hij in de voetsporen van zijn vader en grootvader de baai optrok. Maar in 2000 werd twaalf procent van de baai zwaar verontreinigd door een olievlek, afkomstig van een lekkende pijpleiding van het oliebedrijf Petrobras. “Vroeger haalden we op een goeie dag honderd kilo vis binnen. Nu komen we amper aan tien kilo,” aldus Cesar.

De milieuramp van 2000 belette de groei van het Braziliaanse staatsbedrijf Petrobras niet. Meer en meer olietankers bevaren de baai, zestien pijpleidingen doorkruisen het water en beïnvloeden de temperatuur van het water.

David versus Goliath

Toen in 2009 een nieuwe pijpleiding in gebruik genomen werd, blokkeerden leden van de vissersvereniging Ahomar de installatie. Het is toen dat het geweld begon. Voorzitter Anderson de Souza werd beschoten. Twee andere leden werden korte tijd later neergekogeld voor de ogen van hun familie. Sindsdien leeft Anderson de Souza, 41 jaar, onder voortdurende politiebewaking. “We staan tegenover een macht die buitenproportioneel geweld gebruikt,” zegt Anderson de Souza. Cesar toont foto’s van vissersboten met kogelgaten: “Het aantal verboden zones voor visvangst neemt toe en de privé-bewakingsdiensten hebben al verschillende keren geschoten op vissers die in de buurt kwamen.”

Petrobras ontkent betrokken te zijn bij het geweld en is ongenaakbaar. Vorig jaar stond het bij de 23 grootste bedrijven ter wereld. De petrochemische activiteit zal tegen 2015 een productie van 165.000 olievaten per dag moeten halen en zeven petrochemische bedrijven tellen. En ook in de andere baaien rond Rio komen de vissers in gevaar. “We hebben hier altijd voetbal gespeeld op het strand,” zegt Isac de Oliveira, visser ten westen van de stad, “maar over vijf jaar zal hier ook niet meer gevist worden”.