Opinie, Nieuws -

Bradley Manning: gek of held?

Vorige dinsdag werd Bradley Manning door de Amerikaanse militaire rechtbank vrijgesproken van de zwaarste tenlastelegging: "hulp aan de vijand" (lees: Al Qaeda). Dit is geen goed nieuws, want de 21 andere aanklachten -waaronder spionage- zullen hem zuur opbreken. Er hangt hem een gevangenisstraf van maximum 144 jaar boven het hoofd. Meer dan ooit is er nood aan een nationaal en globaal debat: wat doen we met de klokkenluiders?

maandag 5 augustus 2013 10:33
Spread the love

Collateral murder

Manning werd in mei 2010 in Irak gearresteerd en zit sindsdien opgesloten. Reden: hij speelde zo’n zevenhonderdduizend vertrouwelijke leger- en staatsdocumenten door aan WikiLeaks. Vooral de tape ‘Collateral murder’ zorgde voor ophef. We zien hoe de Amerikaanse air force vanuit een Apache-helikopter het vuur opent op een groepje mannen in de straten van Bagdad. Onder hen twee Iraakse journalisten van het Britse persbureau Reuters. De schutters identificeren de fotocamera’s van de mannen verkeerdelijk als AK-74’s. Het wordt nog beschamender als ze daarna het busje dat de slachtoffers wil oppikken onder vuur nemen. Niemand van deze helpers is gewapend, er blijken achteraf twee kinderen aan boord te zijn. Hier overtreden de Amerikaanse militairen duidelijk de conventie van Genève: dit is een oorlogsmisdaad. Uiteindelijk sterven er 12 burgers als gevolg van foutieve informatie en een testosteronuitbarsting.

Manning lekte niet enkel militaire informatie over de oorlogen in Irak en Afghanistan, maar ook documenten die hij vond via het Net Centric Diplomacy. Deze bevatten gegevens over de internationale betrekkingen van de USA en bewijzen achterkamerpolitiek en criminele activiteiten. Hij contacteerde officiële instanties om de zaken aan te kaarten, zonder gehoor. Hij stelde de Washington Post en de New York Times voor om informatie publiek te maken. Geen van deze kranten reageerden. Toen besloot hij via WikiLeaks te publiceren.

Landverrader of held?

Manning is dus niet veroordeeld voor landverraad, wel voor spionage. Hij heeft nooit ontkend dat hij WikiLeaks informatie doorspeelde. Wel weigert hij te erkennen dat hij een verrader zou zijn. Manning handelde misschien niet in het belang van het leger, maar wél in dat van de Amerikaanse bevolking. Hij reageerde uit frustratie over de zinloosheid van de oorlogen in Irak en Afghanistan. De gelekte documenten moeten aanzetten tot een diepgaande analyse en evaluatie van het anti-terroristische beleid van de USA. Het huidige beleid negeert de complexe dynamieken van de mensen die in de getroffen gebieden wonen, wat “frustratie en haat bij beide partijen opwekt”. Manning wil de bevolking alarmeren voor asymetrische oorlogsvoering: de strategie die het Amerikaanse leger in Irak en Afghanistan toepast is onmenselijk en contra-productief.

De meningen over Manning zijn verdeeld: volgens sommigen hoort hij op het schavot, voor anderen is hij een held. Zijn advocaat beschrijft hem als “een naïeve soldaat met goede bedoelingen”. “Staatsveiligheid” is argument numero uno voor zij die hem veroordelen. Manning bracht de Amerikaanse troepen in het buitenland in gevaar. Hij hielp de vijand door hen vrije toegang te geven tot strategische documenten. Maar Manning krijgt ook steunbetuigingen van over heel de wereld: “We are Bradley Manning!”. Demonstranten komen op straat en eisen het “recht op waarheid”.

Wat met de klokkenluiders?

Manning is niet de enige klokkenluider die in de belangstelling staat. Recent barstte het privacyschandaal PRISM los, onthuld door ex-CIA’er Edward Snowden. Snowden lekte dat de NSA (National Security Agency) in het geheim, op grote schaal en systematisch data verzamelt over internetgebruikers wereldwijd via samenwerking met o.a. Facebook, Google, Yahoo, Skype, Apple, Microsoft en AOL. Eerder deze week bleek dat NSA-analisten met de tool XKeyscore ons volledige surfgedrag kunnen opvolgen op basis van een naam, een telefoonnummer of een IP-adres. Veel media berichten meer over de persoonlijke status van de klokkenluider -waar is hij?!- dan over de feiten die hij aan het licht bracht. De discussie die gevoerd moet worden, wordt vermeden: hoe zit het met de privacy van de burger? Hoe ver kan een overheid gaan in het bespioneren van haar onderdanen onder het mom van “staatsveiligheid”? Ondertussen heeft Snowden tijdelijk asiel gekregen in Rusland, de USA is not amused. Wat hem te wachten staat weet niemand.

Julien Assange, de oprichter van de klokkenluiderswebsite WikiLeaks, verblijft ondertussen al langer dan een jaar in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. De Ecuadoriaanse regering weigert hem uit te leveren aan Groot-Brittanië of Zweden, waar hij terecht moet staan in een verkrachtingszaak. Gevreesd wordt dat hij in handen zou vallen van de USA. Ook Assange maakte gegevens over Amerikaanse oorlogsmisdaden openbaar en wees op het gebrek aan transparantie van het Amerikaanse buitenlandse beleid. Aanhangers van WikiLeaks benadrukken het belang van de organisatie voor de toekomst van kritische onderzoeksjournalistiek. Ecuadoriaanse minister van Buitenlandse Zaken Ricardo Patino liet weten dat zij “het leven, de persoonlijke integriteit en de vrijheid van meningsuiting van Assange zullen blijven beschermen”.

Aaron Swartz pleegde eerder dit jaar zelfmoord, kort voor zijn proces zou beginnen. Hij riskeerde een celstraf van 50 jaar en een boete van $ 1 miljoen voor inbreuken op de copyright wetgeving. De 26-jarige programmeur en activist vocht voor vrijheid van informatie en was medeoprichter van “Creative Commons”. In 2006 maakte hij de complete catalogus van de Library of Congress openbaar via Open Library, en later ook een groot aantal wetenschappelijke publicaties die hij downloadde via JSTOR. Ook hij handelde niet uit eigenbelang, maar uit de overtuiging dat informatie vrij toegankelijk moet zijn voor burgers.

De rode draad doorheen al deze zaken is het recht op informatie en het recht op waarheid. Deze mannen handelden niet uit eigenbelang, maar uit een gevoel van rechtvaardigheid. De straf die ze riskeren is de individuele tol die zij betalen voor het handelen in publiek belang. De buitenproportionele reactie van de USA toont aan dat zij hier doofpotoperaties prefereren. De wetgeving omtrent klokkenluiden is zelden duidelijk. De publieke opinie moet hier een standpunt innemen. Als we willen dat ook in de toekomst overheidsgeheimen en oorlogsmisdaden aangeklaagd kunnen worden, dan moeten we de klokkenluiders beschermen.

Het debat van de 21ste eeuw

We moeten rekening houden met verschillende afwegingen. Ten eerste het recht op de waarheid en vrije meningsuiting. Het publiek heeft het recht om te weten wat naties doen, en de staat heeft de plicht om verantwoording of te leggen aan haar burgers. De klokkenluiders leggen de vinger op een wonde waar veel wereldburgers zich bewust van zijn: de USA misbruiken de “war on terror” om oorlogsmisdaden te plegen en hun burgers te bespieden. Waar ligt de grens tussen loyauteit aan de staat en die aan de medeburger? Wat met persvrijheid en de toekomst van de kritische onderzoeksjournalistiek?

Een tweede aspect is de balans tussen een transparante overheid en privacy voor de burger. Iedereen weet dat naties onder het mom van “staatsveiligheid” zaken geheim houden. In zekere mate valt dit ook te begrijpen. Maar wat met de huidige tendens: overheden die hun burgers via internet ongegeneerd en heimelijk bespioneren? Hoeveel vrijheid willen we betalen in de naam van veiligheid?

Een derde facet is het vrij verspreiden en delen van informatie. Op dat vlak is er sinds de digitale revolutie veel veranderd in de praktijk, maar niet qua wetgeving. Elk van ons heeft nu de mogelijkheid om informatie globaal en supersnel toegankelijk te maken voor iedereen met een internetconnectie. De rol van de media is niet meer dezelfde: het oude patroon filter-then-publish is vervangen door publish-then-filter. Daar waar de pers vroeger gatekeepers waren die beslisten welk nieuws doorgesluisd werd naar het publiek, komt er nu een massa ongefilterd nieuws op ons af via nieuwe kanalen. Dit brengt een machtsverschuiving teweeg: journalisten verliezen ten dele hun autoriteit en elke amateur kan via een blog of nieuwskanaal een publiek opzoeken. Men kan dit betreuren, maar dat verandert niks aan de zaak. Informatiedeling in het digitale tijdperk verloopt simpelweg anders dan in het papieren tijdperk. Het is dan ook hoog tijd om de wetgeving hieraan aan te passen.

Een vierde afweging betreft de zogenaamde “commons”, of gemeenschappelijke goederen. We leven in een wereld waarin zowat alles geprivatiseerd en verhandeld kan worden: zaden, schone lucht, ideeën, water, … Aaron Swartz handelde uit de overtuiging dat wetenschappelijke publicaties niet achter een betaalmuur thuis horen, maar een deel van het publieke erfgoed uitmaken. Hij ijverde dan ook voor een herziening van de copyright wetgeving. We moeten onze commons beschermen. Zoniet zal al ons cultureel en ecologisch erfgoed in de handen van machtige multinationals belanden.

Samengevat: onze internetvrijheden en burgerrechten, ons recht op informatie en waarheid, onze persvrijheid en onze commons staan op het spel. De Piratenpartij wil dit onder de aandacht brengen en een maatschappelijk debat aanwakkeren. De wereld is fundamenteel aan het veranderen: wij zijn de kinderen van de digitale revolutie. Wat voor samenleving willen we in de toekomst? Dat is de inzet, dat is de vraag die we ons naar aanleiding van de zaak Manning moeten stellen.

take down
the paywall
steun ons nu!