Toen Yash Tandon onlangs in Kaapstad een toespraak hield voor de 86ste conferentie van de Harold Worpe Memorial Trust Open Dialogue, omschreef hij de huidige onderhandelingen over de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s) tussen groepen Afrikaanse landen en de Europese Unie (EU) als ‘een keerpunt voor Afrika’.
Net als Ablassé Ouedraogo, ex-minister van Buitenlandse Zaken van Burkina Faso en tevens voormalig plaatsvervangend hoofd van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), vindt hij dat de EPA-onderhandelingen tijdelijk opgeschort moeten worden.
Patricia Handley vroeg Tandon meer uitleg over ‘de verderfelijke koers’ die de onderhandelingen volgens hem nu varen.
Patricia Handley: Wat schort er nu precies aan de EPA’s?
Yash Tandon: “Het zijn vooral de Europeanen die er baat bij hebben. De onderhandelingen verlopen niet evenwichtig: de EU is op meer macht belust, de zwakke Afrikaanse regeringen zijn afhankelijk van Europese economische hulp, en hebben de toegang tot de Europese markten broodnodig.”
“Een erg ongelijke verhouding dus. Bovendien worden de Afrikaanse landen bij de onderhandelingen tegen elkaar uitgespeeld: zo heeft Zuid-Afrika geweigerd het tijdelijke EPA-verdrag tussen de EU en de groep van zuidelijk Afrika te ondertekenen, terwijl zijn buurlanden Botswana, Lesotho, Swaziland en Mozambique dat wel hebben gedaan.”
Bovendien worden de Afrikaanse landen bij de onderhandelingen tegen elkaar uitgespeeld
“Die landen zullen dus producten uit Europa kunnen invoeren onder de EPA-voorwaarden. Door toedoen van SACU, de tolunie van zuidelijk Afrika, zullen die producten uiteindelijk toch in Zuid-Afrika terecht komen. Zuid-Afrika zou dat kunnen verhinderen, maar een dergelijke beslissing zou het hele idee van de SACU-tolunie kunnen ondermijnen.”
“Ik hoop dat Zuid-Afrika die stap niet zet, want dat is precies wat de Europeanen willen: Afrikaanse landen tegen elkaar uitspelen, verdelen en heroveren.”
“Een ander voorbeeld: landen als Zambia en Zimbabwe, die behoren tot de stichtende leden van de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC), worden zelfs niet bij de onderhandelingen tussen Europa en de SADC-groep betrokken: ze worden verplicht binnen het Oost-Afrikaanse landenblok met Europa te onderhandelen.”
“Door het verzwakken en verdelen van SADC en de creatie van een nieuw Oost-Afrikaans blok met Zimbabwe en Zambia erbij, wordt opnieuw afgeweken van de regionale onderverdelingen die de Afrikanen in het verdrag van Abuja hadden vastgelegd.”
Hoe moeten de onderhandelingen volgens u dan wel verlopen?
Yash Tandon: “Stap voor stap. Eerst moeten we de onderhandelingen met de EU opschorten tot we onder elkaar bepaald hebben hoe we verder willen werken.”
“Zolang de EU ons onder druk blijft zetten en afzonderlijke landen tot het tekenen van afzonderlijke EPA-akkoorden blijft dwingen, kunnen we zelfs niet over een andere oplossing nadenken.”
“Wij hebben tijd. Europa niet. Vervolgens moeten de staatshoofden en regeringsleiders van de SADC en de Oost-Afrikaanse landengemeenschap eens de koppen bij elkaar steken en hun ministers van Handel opdragen om eindelijk te beginnen aan wat ze in 2008 al overeengekomen zijn: een gemeenschappelijke markt.”
“Dit moet een soort uitgebreide Gemeenschappelijke Markt voor Oostelijk en Zuidelijk Afrika (COMESA) worden. De huidige COMESA, SADC en de Oost-Afrikaanse Gemeenschap moeten er dan een plaats in krijgen.”
“Ze moeten een planning uitwerken waarin vastgelegd wordt wanneer invoerrechten en ingewikkelde vraagstukken als de regels over het land van oorsprong, het versoepelen van de handel en het vervoer, en communicatienetwerken met elkaar in overeenstemming gebracht zullen worden.”
“Dat zal tijd vragen, maar het is belangrijk dat de onderhandelingen zo geregeld worden dat de genoemde landen de bestaande hinderpalen voor het verkeer van goederen, kapitaal en mensen eerst onder elkaar slopen voor ze de deuren naar de buitenwereld openzetten. En met ‘buitenwereld’ bedoel ik ook China, India, Brazilië en de VS.”
“Onze parlementen moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Op dit ogenblik is geen van de parlementen van onze landen zich voldoende bewust van wat aan het gebeuren is.”
“Is het niet hemeltergend dat onze volksvertegenwoordigers zeeën van tijd lijken te hebben om over lokale kwesties van secundair belang te debatteren, maar wereldwijde vraagstukken, die ernstige gevolgen hebben voor onze landen en de hele regio – en die tenzij misschien tegen een erg hoge prijs – niet te herroepen zijn, op de agenda vergeten te zetten?”
Op dit ogenblik is geen van de parlementen van onze landen zich voldoende bewust van wat aan het gebeuren is
“De parlementaire commissies die verantwoordelijk zijn voor handel en handelsverdragen, zouden de regeringen moeten dwingen om die verdragen aan de parlementen voor te leggen, ze grondig te bespreken en ze bekend te maken via de pers bij de bevolking.”
“Dan zou iedereen kunnen begrijpen wat er op het spel staat. En als ze denken dat de gevolgen van de voorgestelde verdragen nadelig zijn voor onze bevolking – wat zeker het geval is! – moeten ze weigeren die goed te keuren.”
Is wat u voorstelt wel haalbaar?
Yash Tandon: “Het hangt ervan af wat de politieke wil is van onze leiders. En van de druk die het volk en de economische groepen wier belangen door de EPA’s geschaad worden, kunnen uitoefenen. Het is een politieke kwestie.”
“In de landen van zuidelijk Afrika hebben bepaalde mensen, in de exportsector bijvoorbeeld, er belang bij dat de EPA’s worden doorgevoerd. Want zij willen zo graag gunstige toegang krijgen tot de Europese markt.”
“Kleine en middelgrote ondernemingen – kleine textielondernemingen, bedrijven die zorgen voor de binnenlandse voedselvoorziening, kleine verwerkende industrieën die goederen en diensten aan de plaatselijke, binnenlandse of regionale markt leveren – zullen echter vooral de nadelige gevolgen van de EPA’s ondervinden.”
“Al die ondernemingen worden onvoldoende bij de onderhandelingen betrokken, en zijn er zich niet eens van bewust dat ze zwaar getroffen zullen worden als we Europa toegang geven tot onze markt.”
Kleine bedrijfjes zullen echter vooral de nadelige gevolgen van de EPA’s ondervinden
“We kunnen de toestand omkeren als drie voorwaarden vervuld worden. Ten eerste moeten onze leiders van goede wil zijn.”
“Ten tweede moeten de bevolking en de parlementen voldoende druk op de regeringen kunnen uitoefenen opdat die de binnenlandse noden van onze landen niet uit het oog zouden verliezen.”
“En ten derde moeten de op de binnenlandse en regionale markt gerichte groepen in het geweer komen om hun eigen belangen tegen de op uitvoer gerichte ondernemingen te kunnen verdedigen.”
Professor Yash Tandon (°1939) is de voorzitter en stichter van SEATINI (Southern and Eastern African Trade Information and Negotiations Initiative) en hoofdraadgever (voorheen directeur) van de ontwikkelingsdenktank ‘South Centre’ in Genève. Hij zet zich al zijn hele leven in voor eerlijker handelsverhoudingen tussen Noord en Zuid. Tandon toonde zich erg kritisch voor de Wereldhandelsorganisatie (WTO).
Hij schreef onder meer het erg opgemerkte boek Development and Globalisation: Daring to Think Differently, dat vorig jaar verscheen bij Pambazuka Press, Oxford-Nairobi-Johannesburg (ISBN 1-906387-51-6).
De originele Engelse tekst van dit interview verscheen bij Pambazuka News.
Vertaling uit het Engels: Steven Haerens
