Bolsonaro’s woordkeuze – een “verschrikkelijk evangelische” rechter – herinnert aan wat Damares Alves, minister van Vrouwen, Familie en Mensenrechten, op 2 januari zei bij haar eedaflegging: “De staat is seculier, maar deze minister is verschrikkelijk christelijk.” Ze is predikant van de evangelische kerk Batista da Lagoinha in Belo Horizonte, de hoofdstad van de zuidelijke deelstaat Minas Gerais.

114 evangelische parlementsleden en 2 rechters met pensioen

Bolsonaro kondigde zijn intentie om een evangelische rechter te benoemen aan op 10 juli, tijdens een evangelische activiteit in de Kamer van Afgevaardigden. Dat hij religieuze criteria zou hanteren bij de aanduiding van een magistraat van de hoogste rechtbank, leverde hem bakken kritiek op. Bolsonaro maakte de naam van de rechter die hij op het oog heeft niet bekend, wel benadrukte hij dat het om iemand gaat met een stevige juridische reputatie.

De Kamer van Afgevaardigden telt 104 evangelische verkozenen, op een totaal van 513, de Senaat 10 op een totaal van 81. Voor de aangekondigde benoeming van de rechter is in elk geval de goedkeuring van de Senaat nodig. Die heeft al verscheidene controversiële regeringsbeslissingen verworpen. De president kan twee magistraten van het Federale Hooggerechtshof benoemen ter vervanging van rechters die in november 2020 en juli 2021 75 worden en dan met pensioen moeten gaan.

Bolsonaro zelf is katholiek, maar staat politiek dichter bij de evangelische kerken. Volgens peilingen kwam 69 procent van zijn stemmen bij de presidentsverkiezingen in oktober 2018 uit die hoek. Zijn huidige vrouw, zijn drie kinderen, die in het parlement zitten, en verschillende van zijn ministers zijn lid van een evangelische kerk.

“Brazilië boven alles en God boven alles” was zijn verkiezingsslogan en dat blijft hij ook in zijn beleid. Als president neemt Bolsonaro regelmatig deel aan evangelische evenementen, zoals de massale Mars naar Jezus op 20 juni in São Paulo. Hij gaf toen aan dat hij in 2022 opnieuw presidentskandidaat zal zijn.

Tegen abortus

Conservatieve religieuzen, ook van katholieke strekking, waren een beslissende factor in Bolsonaro’s verkiezingsoverwinning en brachten zo hun standpunten de regering binnen. Ze verdedigen het traditionele gezin, wijzen wat zij “genderideologie” noemen af, alsook feminisme en het recht op abortus.

Vandaag is abortus toegestaan na verkrachting of bij een ernstige afwijking van de foetus; ook die uitzonderingen willen conservatieve religieuzen geschrapt zien. Bolsonaro’s welwillendheid ten aanzien van evangelische groepen staat in schril contrast tot zijn vijandige houding ten opzichte van wetenschappelijke overheidsdiensten.

In zijn meest recente aanval, op 19 juli, beschuldigde de president de directeur van het Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE), ingenieur Ricardo Galvão, ervan gegevens over ontbossing in het Amazonegebied te hebben verspreid die “geen afspiegeling zijn van de realiteit”, “in dienst van een de een of andere ngo.” Volgens de gegevens blijft de ontbossing in het gebied toenemen. Die gegevens bekendmaken schaadt het buitenlandse imago van Brazilië, zei Bolsonaro.

Internationale erkenning

Het INPE volgt de bosbouw in het Amazonegebied al meer dan dertig jaar, zijn diensten hebben een stevige internationale reputatie. Op basis van zijn gegevens kan Brazilië de strijd tegen illegale ontbossing snel bijsturen.

In juni detecteerde het de ontbossing van 920 vierkante kilometer, een stijging van 88 procent ten opzichte van juni 2018. Dat zijn “gemanipuleerde” gegevens, zei minister Augusto Heleno Pereira, een van de gepensioneerde generaals in regering-Bolsonaro en iemand die heel dicht bij de president staat.

Als men alle ontboste oppervlakte die tot nog toe is bekendgemaakt zou optellen, “dan zou het Amazonegebied nu al een woestijn zijn”, zei de generaal. Veel gepensioneerde militairen – ook Bolsonaro is een oud-kapitein van het leger – zijn van mening dat de Braziliaanse soevereiniteit over de rijkdom van het Amazonegebied wordt bedreigd door internationale hebzucht, waarvan de ngo’s een instrument zouden zijn.

De aanval van Bolsonaro toont “een laffe houding”, reageerde Galvão. Hij verdedigde de INPE-studies. Hij verwees naar andere gevallen waarin de president andere diensten diskwalificeerde om de verantwoordelijken tot ontslag te dwingen. “Ik ga geen ontslag nemen.”

Een INPE-directeur heeft een mandaat van vier jaar. Dat van Galvão loopt volgend jaar af. Na massale kritiek op Bolsonaro’s aanval op het INPE matigde de president zijn woorden enigszins. Gegevens over ontbossing kunnen internationale onderhandelingen beïnvloeden, zei hij. Daarom moeten de hoogste instanties, te beginnen met de minister van Wetenschap en Technologie, dergelijke informatie eerst krijgen voordat ze worden bekendgemaakt.

Epidemie van drugsverslaving

Het INPE is niet de eerste gerespecteerde instelling die het doelwit was van de president of zijn ministers.
De Oswaldo Cruz-stichting, een referentie op het vlak van gezondheidsonderzoek, publiceerde een studie over drugsgebruik in Brazilië maar de regering wees die af.

Het ministerie van Burgerschap vond de conclusie van de studie ongeschikt en zei dat er in Brazilië geen epidemie van drugsverslaving was. De studie neigt bovendien naar een liberalisering van drugs, zei de minister van Burgerschap, de arts Osmar Terra. Nochtans is de epidemie duidelijk in de straten van grote steden als Rio de Janeiro.

Overheidsorganen die wetenschappelijk onderzoek financieren, krijgen minder middelen nu. Daardoor zijn heel wat studies stopgezet en postdoctorale beurzen opgeschort. Het Braziliaanse Instituut voor Geografie en Statistiek moest de omvang van een telling die in 2020 zal worden uitgevoerd, verkleinen. Daardoor wordt de historische reeks van bepaalde gegevens onderbroken.

De milieudiensten hebben steeds minder mogelijkheden om hun kennis goed in te zetten. Milieuminister Salles legde de diensten lam door hen zonder verantwoordelijken te zetten. Hij probeerde ook in te grijpen in het beheer van het Amazonefonds, dat ecologische en sociale projecten in het Amazonegebied financiert met donaties uit Noorwegen en Duitsland. Hij had het over onregelmatigheden, wat tot een conflict leidde met de donoren en tot een stopzetting van de financiering zou kunnen leiden.

Zoon Bolsonaro

Een ander doelwit is het opleidingscentrum voor diplomaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Door Ernesto Araújo te benoemen als minister van Buitenlandse Zaken, iemand zonder enige ervaring als ambassadeur, negeerde Bolsonaro de hiërarchie en de kennis van de topdiplomaten.

Zijn beslissing om zijn zoon Eduardo Bolsonaro als ambassadeur in Washington te benoemen was ronduit een vernedering voor de Braziliaanse diplomatie. De impact van de aankondiging was zo negatief, zelfs binnen de Senaat, die de benoeming moet goedkeuren, dat de aanduiding van Eduardo Bolsonaro alsnog kan sneuvelen.