Aardig
wat verstandige mensen die zich bezig houden met het gedrag van het verschijnsel
mens, lijden aan ‘Physics Envy’. Ze zijn stikjaloers op hun collega’s die zich
toeleggen op natuurwetenschappen met de productie van ingewikkelde berekeningen,
eindeloze tabellen en dito statistieken die het probleem in kaart brengen. Met als
summum E=mc², die wonderformule van Alfred Einstein, natuurkundige.
Spijtig
Wat
jammer dat er zo niets bestaat om bijvoorbeeld het vaak waanzinnig gedrag rond
de voetbalwei te verklaren! Psycho-, socio- en criminologen zouden een gat in
de ozonlaag springen. En de politie, die zich tegenwoordig ook zo graag beroept
op wetenschappelijke bevindingen als verantwoording voor haar al dan niet
omstreden optreden, zou hieruit kunnen afleiden dat het aan banden leggen van
het hooliganisme uiteindelijk beter gebeurt met lach- dan met traangas.
Buurman
Deze
eigenzinnige bedenkingen maakte ik, zelf een beetje menswetenschappelijk
geschoold, bij het lezen van ‘Geschiedenis van de ongelijkheid’ van Peter
Scholliers. Hij doceert over en doet onderzoek naar de geschiedenis van arm en
rijk aan de VUB. Dit boek is daar de neerslag van. Dat stoort mij niet, want ik
heb verschillende passages aangemerkt die ik later wel eens kan gebruiken.
Auteurs
die over hetzelfde onderwerp willen schrijven, zullen het ongetwijfeld opnemen in
hun bibliografie. Lezers die graag reageren op artikels kunnen er naar verwijzen
om hun argumenten kracht bij te zetten. Maar of mijn buurman echt op dit boek
zit te wachten, daar twijfel ik sterk aan.
Blockbuster
Ongelijkheid
is als thema natuurlijk weer ‘in’ sinds de uitgave begin dit jaar van de Engelse
vertaling van het spraakmakende boek van de Franse econoom Thomas Piketty. Daarin
beschrijft hij de resultaten van zijn onderzoek naar de evolutie van de
ongelijkheid op basis van een analyse van vermogens. Het boek is een heuse hype
en blockbuster geworden. Ik verwijs trouwens naar de driedelige serie op deze
site die haars gelijke niet kent bij de gevestigde media.
Kwantificeren
Meten
om te weten, daar is op zich niks mis mee. Alleen is het maar de vraag wàt je meet.
Omdat, zoals Scholliers schrijft, “de wijze waarop economische groei en
ongelijkheid worden gemeten, in hoge mate de interpretatie en de verklaringen
bepaalt.” Natuurlijk zijn er andere parameters dan de vermogens van Piketty.
Scholliers
laat de verschillende invalshoeken die sinds de negentiende eeuw zijn gebruikt,
de revue passeren. Uit deze geschiedschrijving valt alvast te leren hoe in het
verleden gedacht en gewerkt werd over sociale ongelijkheid. Dat is altijd
handig als je er vandaag de dag of morgen wat wilt aan doen. Niemand wil graag
vergeleken worden met een ezel, toch?
Oneliners
Met
cijfers kun je alles bewijzen. Daarom waarschuwt Scholliers: “Statistieken zorgen
voor nuttige maar hoe dan ook gedeeltelijke kennis, en vaak vormen cijfers
alleen een begin van beter inzicht. Het herleiden van sociale ongelijkheid tot
een louter monetaire aangelegenheid versmalt de problematiek omdat ongelijkheid
ook gelinkt is aan politieke rechten, aspiraties, dromen, gewoonten, kansen op
ontwikkeling en gevoelens van geluk.”
Boeken
lezen stimuleert de hersenen. Bovenstaande doet me denken aan die onliner van
de Amerikaanse econoom John Kenneth Galbraith (1908 – 2006): “Wat telt is niet
de hoeveelheid van onze goederen maar de kwaliteit van ons leven.” Klinkt mooi.
Maar je moet wel een inkomen hebben om de goederen te kopen, die bijdragen tot
de levenskwaliteit.
De omstandigheden daarvoor heb je doorgaans zelf niet
altijd in de hand. Diezelfde Galbraith: ‘Het
vrije ondernemerschap laat zich niet het recht ontnemen zichzelf onbeperkte
schade toe te brengen.’ Maar wie daar het échte slachtoffer van wordt… Niet de
CEO met zijn bonus, maar de werknemer met zijn C4. Zo neemt de ongelijkheid
toe.
Peter
Scholliers, ‘Geschiedenis van de ongelijkheid’, EPO, 216 p. €29,90
