2015: het jaar van de bodem

Het FAO, de
Wereld Voedsel Organisatie van de Verenigde Naties, riep 2015 uit tot het “jaar
van de bodem”.  Terecht. Om aan landbouw
te doen en de wereld te voeden heb je een gezonde bodem nodig.  In 2007 was echter 40 % van alle
landbouwgronden al sterk gedegradeerd[i].
Erger nog: nagenoeg alle landbouwgronden, waar kunstmest of pesticide gebruikt
wordt, zijn sterk achteruit ten opzichte van hun oorspronkelijke
vruchtbaarheid. Om de productie op peil te houden wordt nieuwe kunstmest
gestrooid. Omdat op gedegradeerde bodems planten veel ziektegevoeliger zijn,
worden pesticiden gesproeid. Een vlucht vooruit 
die ons steeds verder weg brengt van een gezonde oplossing. Maar wel
goed voor de verkoopcijfers van Monsanto, Basf, Bayer, en  andere…

 Hoe 7 miljard mensen op deze wereldbol
voeden?

Hebben we
dan niet die kunstmest en pesticiden nodig om de wereld te voeden? Vandaag de
dag zeggen de statistieken van de UNO toch dat 850 miljoen mensen wereldwijd
hongerlijden en nog eens 1,3 miljard mensen ondervoed zijn? Dat is wel één
derde van de wereldbevolking die te kort heeft. Wel de nieuwe VN-rapporteur
voor het recht op voedsel, Hilal Elver, zegt ons dat vandaag op de wereld
voedsel geproduceerd wordt voor ruim 12 miljard mensen[ii].
Dat is goed voor 170% van de wereldbevolking. Hoe verklaar je dan de honger? De
chemische, zogenaamd moderne, landbouw produceert voor de export. En de
hongerigen hebben gewoon geen koopkracht. Het zijn de kleine familiale
landbouwbedrijven die 70% van de wereld voeden. Zonder chemische toevoeging.
Hilal Elver pleit om de kleine boeren te beschermen tegen de “vrije markt”
logica. Maar dat mag niet van de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

De chemische landbouw zorgt voor erosie en
is een ramp voor het klimaat.

In Berlijn
werd een internationale conferentie over de bodem gehouden[iii].
Wei-Li Zhan van de Chinese Academie voor landbouw wetenschappen legde omstandig
uit hoe verhoogde agrochemische toevoer en gebrekkig landbeheer geleid heeft
tot verminderde capaciteit om water en nutriënten op te houden, tot verzilting
en verzuring van de bodems, tot overconsumptie van water voor irrigatie en tot
hoge vervuiling van het oppervlaktewater.

Door
ontbossing en omschakeling naar grootschalige chemische landbouw verliest de
bodem haar capaciteit om koolstof op te slaan. In een documentaire van 2012[iv]
worden cijfers gegeven: een landbouwbodem zou minimum 5% humus moeten bevatten.
Onder de 2% is de grond dood en ongeschikt. Die ontbossing en verandering van
landgebruik telt voor 25% van de wereld uitstoot aan broeikasgassen. Tel je de
emissie erbij van het transport over grote afstand, eigen aan die grootschalige
landbouw op export gericht, dan is dat tesamen al 40% van het hele
broeikasprobleem[v].
Dus meer dan genoeg om op te roepen om over te schakelen naar een agro-ecologische
landbouw.

 Niemand heeft ooit een oerbos chemisch bemest.

De chemische landbouw werd na de tweede wereldoorlog als het
toppunt van moderne wetenschap gezien. De “groene revolutie” werd het genoemd.
Oorspronkelijk verhoogde de oogsten, maar na enkele jaren ging dat pijlsnel
naar beneden. Sinds de jaren tachtig herontdekt de wetenschap de verloren
kennis over levende bodems, over het belang van micro-organismen in de bodem.
Een gezonde tuingrond bevat per hectare gemakkelijk 2,5kg kleine zoogdieren,
150kg insecten, 1000 kg regenwormen, 1000 kg algen, 2200 kg micro-organismen,
en 2400 kg schimmels[vi]. Zeven
ton koolstof in levende organismen naast de koolstof als humus. Al die
organismen werken samen in symbiose als een systeem dat de afvalstoffen
recycleert naar nieuwe voedingsstoffen. Nagenoeg alle planten leven normaal
gezien in symbiose met specifieke schimmels, die het bereik van hun wortels om
voedingsstoffen op te nemen sterk verhoogt. Tegelijk weren die schimmels
ziektes af. Positieve schimmels overheersen de schadelijke schimmels.
Regenwormen, insecten en micro-organismen verkleinen het afgestorven
plantenmateriaal, verteren het tot nieuwe voedingstoffen voor de plantenwortels
en schimmeldraden. Schimmels en bacteriën scheiden slijm uit dat het organisch
materiaal vasthoudt tussen de minerale zand of leemkorrels.

Heel dat bodemleven geeft de bodem een losse korrelige
structuur, belet de uitspoeling van voedingsstoffen, houdt water en lucht in de
bodem vast, én houdt ziekteverwekkers tegen.

Echt moderne wetenschappelijke landbouw werkt hier mee, in
plaats van regenwormen, insecten, schimmels en bacteriën te doden met het
strooien van chemische zouten. Waardoor de mensen steeds weer heel intensief
moeten ingrijpen. Goed voor de commerce van chemische bedrijven. Maar niet voor
onze gezondheid. Want de rijkdom aan mineralen en vitaminen die het bodemleven
aanbrengt kunnen we niet evenaren met kunstmest gemaakt uit olie of steenkool.

 Wiebe Eekman

28 april 2015

 [i] Le Monde
Diplomatique 2008 (Hors série) L’Atlas Environnement Analyses et solutions. Cijfers
recent bevestigd in de Soil Atlas 2015 https://www.boell.de/sites/default/files/soil_atlas_2015.pdf

[ii] De Standaard van 26april2015
blz 36 Hilal Elver is van Turkse origine maar is nu professor in Californië.
Sinds kort heeft ze de functie van VN-rapporteur voor het recht op voedsel
overgenomen van de Belgische professor Olivier De Schutter.

[iii]
http://www.iisd.ca/soil/gsw3/html/crsvol206num3e.html

The third Global Soil Week (GSW 2015) convened in Berlin, Germany, from
Sunday, 19-23 April, under the theme ‘Soil. The Substance of Transformation.’

[iv] Voices of transition, a film
by Nils Aguilar www.voicesoftransition.org

[v] Vandana Shiva in “Voices of
transition”

[vi]
Het Bodemvoedselweb, Alle kleine beestjes helpen. Vertaling door Marc Siepman  Uitgeverij Jan Van Arkel

ISBN: 978-90-6224-534-5 www.janvanarkel.nl