In 2010 en in mei van dit jaar zorgden enkele artikels in de Franse pers over de fiscale vluchtwegen die de bank BNP Paribas aanbiedt aan haar gefortuneerde klanten voor enige opschudding.

Hoewel de Belgische overheid met 10,8 procent de grootste aandeelhouder is van die bank veroorzaakten die onthullingen geen rimpel in België. In de Vlaamse pers verscheen er zelfs geen enkel artikel over.

DeWereldMorgen.be kon een stapel interne documenten van BNP Paribas inkijken en viel van de ene verbazing in de andere.

In tientallen presentaties prijst BNP Paribas een Luxemburgse sicav (beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal) aan die de magische eigenschap blijkt te hebben dat hij niet onderworpen is aan de bronbelasting. Dat is de belasting van 35 procent die spaarders en beleggers door de Europese spaarrichtlijn moeten betalen op hun inkomsten uit kapitaal in landen met een bankgeheim zoals Luxemburg en Zwitserland.

Fiscale spitstechnologie

De Europese spaarrichtlijn die kapitaalvlucht moet ontmoedigen, ging van kracht op 1 juli 2005 en sinds die dag is het voor Belgen of Fransen niet langer interessant om hun geld te parkeren op rekeningen in Luxemburg of Zwitserland. Die landen zijn immers verplicht om een aanzienlijke belasting te innen op de inkomsten uit dat kapitaal en dat door te storten aan de overheid van het land waar de rekeninghouder woont. Die belasting bedroeg eerst 20 procent en werd vorig jaar verhoogd tot 35 procent. 

Maar BNP Paribas zette haar financiële spitstechnologen aan het werk en die vonden één gaatje in de richtlijn. Vermogenden uit landen als België en Frankrijk kunnen een mandaat geven aan de bank om hun geld te beheren. Dat geld wordt dan geïnvesteerd in één specifieke Luxemburgse collectieve beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal (sicav) die de wonderlijke eigenschap heeft dat hij ontsnapt aan de bronbelasting. Die sicav kreeg de toepasselijke naam ‘Luxumbrella’, een samentrekking van Luxemburg en het Engelse woord ‘umbrella’ (paraplu).

De constructie is merkwaardig want wettelijk gezien mag die sicav niet verkocht worden aan particulieren en zeker niet aan inwoners van de Europese Unie. Dat komt omdat die sicav geen Europees paspoort heeft.

Al in 2005 – het jaar dat de spaarrichtlijn van kracht ging – wordt de Luxumbrella in een intern document door BNP Paribas aangeprezen als een “aantrekkelijk fiscaal gamma”.

In een powerpoint van juni 2008 staat het nog wat explicieter: “En investissant dans le mandat First, vous n’êtes pas soumis à la directive européenne sur la fiscalité de l’épargne”. Mandat First is de alternatieve naam voor de Luxumbrella.

Screenshot uit powerpointpresentatie van juni 2008

Ook nadat de Belgische overheid de grootste aandeelhouder werd in BNP Paribas bleef de promotie van dit fiscaal aantrekkelijke product op volle toeren draaien. “Si vous êtes résident de l’Union européenne, votre mandat n’est pas concerné par l’impôt communautaire prélevé sur les revenus de l’épargne. ” Zo staat er te lezen in een document uit mei 2010.

Screenshot uit voorstellingsfolder van mei 2010

Beheerd in Genéve, verkocht in heel Europa

De Luxumbrella werd – zo blijkt uit verschillende documenten – beheerd door BNP Paribas in Genève. Zelfs de namen van de verantwoordelijken staan er te lezen. Om te ontsnappen aan elke mogelijke controle in Frankrijk wordt het product dus niet vanuit Parijs geleid zoals de andere financiële producten van BNP Paribas.

Het product richt zich nochtans nadrukkelijk op klanten die onderworpen zijn aan de spaarrichtlijn. Dat zijn enkel de vermogenden in landen die lid zijn van de Europese Unie. Rijke mensen die resideren in Zwitserland hebben geen last van de Europese spaarrichtlijn.

Die groeiende angst voor controle merk je ook in één van de interne documenten. In een powerpoint van een vergadering in april 2010 staat dat de medewerkers voorzichtig moeten zijn tijdens zakenreizen. Na vastgesteld te hebben dat de druk op de fiscale paradijzen groeit staat onder de hoofding “s’adapter a ce nouvel environnement”: “politique de voyage qui deviendra plus restrictive pour limiter les risques pour les clients et la banque”.

Screenshot uit de powerpoint die gebruikt werd bij een vergadering in april 2010

Ook Belgische klanten

De Luxumbrella werd gecommercialiseerd in Monaco en Zwitserland van waaruit dan gereisd werd naar verschillende Europese landen om het product aan de man te brengen. In één van de documenten – een powerpoint die gebruikt is bij een vergadering in april 2010 – staat een opsomming van de werknemers van BNP Paribas in Monaco die verantwoordelijk zijn voor de verkoop van Luxumbrella in de verschillende deelmarkten in Europa. Daarbij worden de prestaties vermeld van de beheerders die landen als Spanje en Italië onder hun hoede hebben. Ook de scores van de verkopers die verantwoordelijk zijn voor de Benelux en die regelmatig naar ons land reizen om contact te hebben met Belgische klanten worden vermeld. Het product werd dus ook verkocht aan vermogenden die in België resideren.

De scores en de initialen van de medewerkers van BNP Paribas in Monaco die elk één of meerdere landen onder hun hoede hebben om er Luxumbrella aan de man te brengen

BNP Paribas, een bank waarvan België de grootste aandeelhouder is, helpt dus Belgische klanten te ontsnappen aan de fiscus.

Erekanselier van Belgische consulaat in Monaco leidt operatie

Het wordt nog straffer. Die hele operatie wordt vanuit Monaco mede geleid door de Belg Jean Danckaert. Die man is tegelijk ook erekanselier bij het Belgische consulaat in Monaco. In het najaar joeg Danckaert zijn medewerkers op met een ‘challenge’. Wie in de periode tussen 1 november 2010 en 31 maart 2011 het vaakst de Luxumbrella kon aansmeren, mocht rekenen op een fikse bonus. Elke maand werd er een tussenstand opgemaakt.

De voorpagina van de presentatie waarin de voorwaarden van de challenge worden uitgelegd door Jean Danckaert

We hebben hier dus een Belgische erekanselier – waarvan verwacht wordt dat hij België vertegenwoordigt in Monaco – die zijn medewerkers aanspoort om vermogenden die in België wonen te helpen de fiscus te ontlopen en de Belgische overheid wat armer te maken. Dat allemaal in dienst van een grootbank die voor meer dan tien procent eigendom is van de Belgische staat.

Fiscale fraude

Volgens een studie van een juridische specialist die DeWereldMorgen.be kon inkijken overschrijdt BNP Paribas hier de grens tussen belastingontwijking en belastingontduiking. Belastingontwijking is in principe niet strafbaar. Het probleem met het ontwijken van de bronbelasting is dat Belgische burgers nog altijd verplicht zijn om eventuele inkomsten uit investeringen in de Luxumbrella aan te geven aan de Belgische fiscus.

Door in eigen documenten steeds te hameren op het feit dat Belgische of andere Europese vermogenden kunnen ontsnappen aan de spaarrichtlijn moedigt BNP Paribas hen aan om fiscale fraude te plegen. De bank zette bovendien een ingewikkelde en voor niet-ingewijden onbegrijpelijke constructie op om dat mogelijk te maken.

902 miljoen euro

Eind mei van dit jaar liet BNP Paribas weten dat de verkoop van de Luxumbrella werd stopgezet. Dat gebeurde na nieuwe onthullingen in de Franse krant Libération. Volgens BNP Paribas zit er momenteel 902 miljoen euro in de Luxumbrella.

De stopzetting van Luxumbrella betekent een serieuze streep door de rekening voor BNP Paribas. Tijdens een commerciële vergadering in april 2010 werd nog gezegd dat de Luxumbrella de “referentie-enveloppe moest worden voor de meerderheid van de klanten”. 

Luxumbrella richtte zich niet op de hele grote vermogens, maar wel op mensen die 300.000 tot 1 miljoen euro willen laten renderen zonder daarop belastingen te betalen. Voor de grotere vermogens bestaan er de meer exotische belastingparadijzen.